اندک اندک موسم خارج کردن قلب راکتور آب سنگین اراک نزدیک می شود.روز دوشنبه، رئیس سازمان انرژی اتمی که در محاصره خبرنگاران قرار گرفته بود، درباره آخرین اخبار مربوط به راکتور اراک که قرار است در چارچوب “برنامه جامع اقدام مشترک” (برجام) از فعالیت های آن به شدت کاسته شود گفت: “بررسی سند رسمی مربوط به راکتور اراک در مراحل پایانی خود قرار دارد و امیدواریم ظرف چند روز آینده وزیران خارجه گروه ۱+۵ این سند را امضا کنند. چنان چه این سند امضا شود رسمیت یافته و تعهدات آن که متقابل است می‌تواند اجرا شود.”
علی اکبر صالحی گفته است بعد از امضای سند اراک، جمهوری اسلامی اقداماتش در مورد این راکتور را بعد از آن که حسن روحانی، رئیس دولت یازدهم،دستور خارج کردن “کالندریا”(Calnedria) – (قلب رآکتور) از راکتور را صادر کرد انجام می‌دهد.
خارج کردن قلب رآکتور بر اساس بند سوم پیوست اول برجام در خصوص راکتور آب سنگین اراک انجام خواهد شد که در آن آمده است: “ایران به ساخت وساز راکتور ناتمام موجود برمبنای طرح اولیه ادامه نخواهد داد و کالندریای(قلب) راکتور موجود را خارج کرده و آن را در ایران نگهداری می کند. تمام منافذ و ورودی های کالندریا با بتن به گونه ای پر میشوند که آژانس بتواند غیر قابل استفاده بودن آن را برای کاربرد هسته ای در آینده راستی آزمایی کند.”
علاقه احمدی نژاد به رآکتور اراک
در سال های اخیر و در زمان مذاکرات سعید جلیلی ـ– مذاکره کننده دولت محمود احمدی نژاد –ـ با گروه ۱+۵ تهران با این ادعا که هدفش ساخت ایزوتوپ های پزشکی است هیچ گونه انعطافی در خصوص کاهش یا محدود ساختن فعالیت های این رآکتور نشان نمی داد. کشورهای غربی می گویند در سایت اراک می شود پلوتونیوم هم تولید کرد؛ یکی از دو ماده ای که– در کنار اورانیوم غنی شده می شود و می توان از آن برای ساخت هسته شکافتنی بمب هسته ای استفاده کرد و بر همین مبنا خواهان پایان فعالیت های این رآکتور شده بودند.
به لحاظ فنی تولید آب سنگین می تواند راهی میانبر برای ساخت کلاهک هسته ای بدون نیاز به غنی سازی اورانیوم باشد. آب سنگین آبی است که نسبت ایزوتوپ دوتریوم در آن از حد آب معمولی بیشتر است. در آب سنگین بر خلاف آب معمولی به جای هیدروژن ایزوتوپ هیدروژن دوتریم با اکسیژن ترکیب شده‌است.با کمک این نوع از آب می‌توان پلوتونیوم لازم برای سلاح‌های اتمی را بدون نیاز به غنی سازی بالا اورانیوم تهیه کرد.
محمود احمدی نژاد، رئیس دولت نهم و دهم، خود چنان شیفته این راکتور بود که یک ماه مانده به پایان کارش در پاستور و چند روز مانده به انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲، شخصا در مراسم نصب محفظه راکتور ۴۰ مگاواتی آب سنگین اراک شرکت کرده بود.
سند مشترک برای اراک
صالحی در خصوص اینکه دقیقا چه زمانی روحانی دستور اجرای اقدامات هسته ای تهران برای آغاز برجام را صادر می کند آن را مرتبط با امضای سند رسمی رآکتور اراک دانسته است: “ما منتظریم سند رسمی مربوط به اراک امضا شود و وقتی آن امضا شد آقای روحانی می‌تواند دستور اجرای اقدامات را صادر کند. “
جمهوری اسلامی، چین و ایالات متحده هفته گذشته بیانیه ای مشترک برای مدرن سازی راکتور اراک پس از پایان فعالیت های آب سنگین در آن منتشر کردند که در آن آمده بود: “آژانس انرژی اتمی چین (CAEA)، دپارتمان انرژی امریکا (DOE) و سازمان انرژی اتمی ایران (AEOI) یاد آوری می نمایند که بر طبق ضمیمه یک برجام، ایران نقش هدایت و رهبری به عنوان مالک و مدیر پروژه برای پروژه مدرن سازی اراک با حمایت دیگر شرکت کنندگان برجام را بر عهده می گیرد.”
دستور خامنه ای در خصوص رآکتور
آیت الله علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی، نیز هفته گذشته در نامه ای به روحانی درباره الزامات اجرای برجام بر لزوم امضای سندی مشترک درباره سایت اراک پای فشاری کرده بود. در بند چهارم از الزامات ۹ گانه ولی فقیه آمده بود: “اقدام در مورد نوسازی کارخانه‌ی اراک با حفظ هویّت سنگین آن، تنها در صورتی آغاز خواهد شد که قرارداد قطعی و مطمئن درباره‌ی طرح جایگزین و تضمین کافی برای اجرای آن منعقد شده باشد.”
گفتنی است ۲۳ شهریور، ۲۰ تن از اعضای کمیسیون برجام پارلمان اصولگرایان با هدف بررسی اثرات توافق جامع اتمی ایران با گروه ۱+۵ (برجام) بر تاسیسات آب سنگین اراک از این سایت بازدید کردند. در جریان این سفر محمد حسن آصفری –ـ از نمایندگان نزدیک به احمدی نژاد ـ– گفته بود که اعضای کمیسیون برجام در “امکان برگشت‌پذیری فعالیت‌های” این تاسیسات در صورت عمل نکردن طرف مقابل به برجام را بررسی می کنند.
رآکتور آب سنگین اراک در جریان حضور نمایندگان دولت روحانی در مجلس برای بررسی طرح مجلس نهم در خصوص برجام به موضوعی به شدت جنجالی بدل شد.
