با نزدیک شدن به مهلت شش‌ماهه برای رسیدن به توافق جامع بر سر مسئله هسته‌ای ایران، طرفین می‌گویند، پیشرفت کند و ادامه‌دار است اما هنوز توافقی صورت نپذیرفته است.
یک نشانه دلگرم‌کننده در این ماه، کاهش تهدید راکتور آب‌سنگین اراک بود. در ماه دسامبر به نظر می‌رسید که اراک بتواند مذاکرات را به شکست بکشاند. اما طرفین مذاکره راه‌حل برد- برد را پیدا کرده‌اند.
اخیرا در نشریه کنترل سلاح امروز، به فرمول مصالحه اراک اشاره شده است. پیشنهاد شده که سوخت با غنی‌سازی پایین به راکتور تزریق شود و راکتور با قدرت کمتری کار کند. محصول آن بیشتر ایزوتوپ‌های پزشکی مورد نیاز ایران خواهد بود که کمتر از آن مقدار پلوتونیومی است که غرب بیم آن دارد که برای تولید سلاح بکار برود.
علی اکبر صالحی هفته گذشته گفت: “این مسئله حل شده است و پیشنهاد این است که راکتور اراک طراحی دوباره شود و تولید پلوتونیوم آن تا یک پنجم کاهش یابد.”
مقامات نزدیک به مذاکرات به جنبه‌های جالبی از دور اول گفتگوها اشاره کرده‌اند:
- به رغم اینکه ولادیمیر پوتین در اوکراین رفتار تهاجمی دارد، روسیه به ایفای نقش مثبت خود در مذاکرات ادامه می‌دهد. مقامات آمریکایی اعتقاد دارند که پوتین واقعا به ایران مسلح به سلاح هسته‌ای علاقه‌ای ندارد و نقش روسیه به عنوان یک قدرت بین‌المللی را در اتحاد با گروه ۱+۵ قوی‌تر می‌بیند. مذاکرات هسته‌ای به پوتین قدرت و نفوذی می‌دهد که نمی‌خواهد از دست بدهد.
- - ایران به ترکیب موضع مصلحت‌اندیشانه و ادبیات ضدغربی خود ادامه می‌دهد که آخرین آن سخنرانی رهبر این کشور به مناسبت نوروز بود که در آن هولوکاست را “غیرقطعی” خواند و گفت ایران یک “اقتصاد مقاومتی” دارد که می‌تواند تحریم‌های غرب را بی‌اثر سازد .
- نشانه مصلحت‌اندیشی ایران بیانات صالحی بود که گفت، این کشور هیچ مشکلی برای باز کردن درهای سایت نظامی پارچین به روی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ندارد.
- به نظر می‌رسد هر دو طرف به مهلت شش ماهه‌ای که در توافق اولیه در ماه نوامبر تعیین شد پایبند هستند. این توافق به‌طور موقت برنامه هسته‌ای ایران را متوقف کرد. مقامات آمریکا و اروپا اعتقاد داشتند که ممکن است که به یک مهلت شش ماهه دیگر نیاز باشد، اما حالا به نظر می‌رسد تمرکز بر همان مهلت اولیه باشد. بخشی به این علت که ایران به دنبال خلاصی از تحریم‌هاست و بخشی دیگر به این خاطر که انتخابات ماه نوامبر آمریکا ممکن است کنگره محافظه‌کارتری را بر سر کار بیاورد که حمایت از توافق را کاهش دهد.
- در حال حاضر مذاکره کنندگان ایران و غرب شروع به تهیه پیش‌نویس توافق جامع کرده‌اند. سخت‌ترین مسئله محدود کردن غنی‌سازی ایران تا حد مناسب برای برنامه هسته‌ای غیرنظامی است. جان کری، وزیر خارجه آمریکا در نطق سنای خود گفت، هدف آمریکا این است که مدت زمان لازم برای ساخت بمب هسته‌ای توسط ایران را از حدود دو ماه به مدت بیشتری افزایش بدهد. کری گفت: “شش ماه تا دوازه ماه؛ نمی‌گویم که روی این زمان توافق کرده‌ایم، اما همین مقدار هم خیلی از آن بیشتر است.”
- رابرت اینهورن، از مقامات سابق کنترل سلاح وزارت خارجه آمریکا اشاره می‌کند که زمان ایران برای ساخت سلاح در صورتی می‌تواند ۱۲ ماه باشد که ۶۰۰۰ سانتریفیوژ نسل جدید IR-۱ با ذخیره فقط ۵۰۰ کیلوگرم اورانیوم ۳٫۵ درصدی کار کند. اگر تعداد سانتریفیوژها به ۲۰۰۰ کاهش یابد و ایران اجازه داشته باشد ۱۵۰۰ کیلوگرم مواد ۳.۵ درصدی داشته باشد، این مدت زمان تا ۱۴ ماه افزایش می‌یابد. در حال حاضر ایران ۱۹ هزار سانتریفیوژ دارد.
در سه ماه آینده تمرکز مذاکرات بر چنین محاسباتی خواهد بود. سئوال عمیق‌تر این است که آیا رهبر ایران برای چنین سازشی با غرب آماده است یا خیر. کریم سجادپور از بنیاد کارنگی برای صلح بین‌الملل می‌گوید: “من نمی‌دانم شما چطور می‌خواهید برای مسئله‌ای که اصولا سیاسی است یک راه‌حل تکنیکی پیدا کنید.”
جزئیات توافق احتمالی را می‌توان حدس زد اما هنوز در ایران انقلابی، اراده‌ای برای مصالحه وجود ندارد.
منبع: واشنگتن‌پست - 23 آوریل 2014
