امید معماریان
ماشاء الله شمس الواعظین، روزنامه نگارباسابقه وتحلیلگر سیاسی برجسته ایرانی درگفت وگویی با “روز” با توجه به اقدامات ماه های گذشته ایالات متحده در منطقه وگمانه زنی هایی که درخصوص احتمال حمله نظامی به ایران مطرح می شود، از غیرمحتمل بودن چنین گزینه ای سخن گفته است. به گفته این عضو هیات مدیره انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران با توجه به اینکه آمریکا نمی خواهد بین کانون های بحران درمنطقه پیوستگی به وجود بیاید، عملا به سوی گزینه حمله به ایران نخواهد رفت.
هم اکنون خلیج فارس به پادگان نظامی آمریکا تبدیل شده به گونه ای که برخی به شوخی ازآن به عنوان “دریاچه آمریکایی” نام می برند، ازسوی دیگر مساله تحریم ها وتهدیدات نظامی هم مطرح است. گمان می کنید که چنین حضور نظامی درجنوب ایران به ایجاد تنش های نظامی واحتمالا یک حمله نظامی منجر شود؟
نه، من برخلاف بیشتر ناظران معقتد نیستم که سناریوی حمله نظامی به ایران سناریوی قابل اجرایی باشد. من با قاطعیت می توانم به شما بگویم که بیش ازهر کشور دیگری ایالات متحده خواستار ثبات سیاسی درایران است وشگفت زده می شوید که این مساله را بشنوید چون از منظر استراتژیک که نگاه کنید پیوستگی جغرافیایی و ژئوپلیتیک میان حلقه های مختلف بحران درعرصه امنیت جهانی آثار وپیامد های ویران گری می تواند داشته باشد. یعنی بی ثباتی ایران منجر می شود به اینکه از شمال افغانستان تاجنوب لبنان، خط پیوستگی جغرافیایی بحران متصل شود و رشد نیروهای تروریست و ناپایدارکننده را به همراه بیاوردو دامنه و ابعاد بی ثباتی رادرمنطقه به شدت افزایش دهد. افغانستان وایران وعراق را درنظر بگیرید، عراق هم همسایه اردن که آن طرف می رسد به فلسطین واسراییل. این پیوستگی جغرافیایی دربحران ها خیلی خطر ناک است. اگر دقت کرده باشید ایلات متحده سعی می کند بحران ها با همدیگر پپوستگی جغرافیایی پیدانکنند. اینکه بخواهند این منطقه را که خودش به وسعت یک قاره است دستخوش بحران بکنند، خیلی دور ازذهن است.
این یک دلیل که احتمال اجرای سناریوی نظامی را قریب به صفر می کند. دوم اینکه، مطابق مواردی که ما از نوشته های استراتژیست های ایالات متحده وغرب دریافت می کنیم ومتوجه می شویم، ایالات متحده به یک نتیجه رسیده وآن اینکه روسیه وچین در شرایط جهش اقتصاد فعلی مایلند آمریکا را به عنوان رقیب فعلی شان گرفتار جنگ وبحران درمناظق مختلف جهان کنند بدون آنکه طرف ماجرا باشند. لذا از بحران دراقصی نقاط جهان برای آمریکا، استقبال می کنند. چون چنین بحران هایی نیروی آمریکا را مستهلک می کند وانحصار این کشور را درعرصه جهان آرام آرام خراش می دهد واندک اندک قدرت جهانی چین وروسیه افزایش پیدا می کند ودرنتیجه قدرت های جهانی چین وروسیه از منظر منافع خودشان که نگاه می کنند مایل هستند نیروی ایالات متحده درعرصه جهانی مستهلک ودچار فرسایش پیوسته ای بشود که روسیه وچین درسایه این فرسایش اقتصاد خودشان را با یک جهش بزرگ مواجه کنند. ضمن اینکه روسیه یک دلیل بزرگ دیگر هم دارد واینکه می خواهد انتقام فروپاشی اتحادجماهیررادردهه نود بگیرد. آمریکا جنگ سرد را بدون شلیک یک گلوگه برد و هم اکنون روسیه مایل است ایالات متحده قدرتش را درعرصه جهانی با یحران های مختلف فرسایش دهد تا هم نیروهای خودش را درعرصه بین المللی بازسازی کند وهم درصورت ناتوانی آمریکا درحل بحران های منطقه ای وبین المللی بتواند با این کشور برای حل وفصل آن ها چانه زنی کند. روسها به همین جهت دودوزه بازی می کنند. اگرچه ازمنظر منافعشان که نگاه می کنید کاملا هوشمندانه نگاه می کنند. آمریکا به این نتیجه رسیده که این موقعیت و شکست ها وناکامی های پی درپی نگران کننده است ولذا به این دودلیل بسیار مهم فکر نمی کنم آمریکا دست به اجرای سناریویی که درعراق زد، درقبال ایران دست بزند.
به نظرشما آمریکا ایران را رها خواهد کرد تا برنامه هسته ای اش را به ترتیبی که مایل است دنبال کند؟
اینکه آخر ماجرای اتمی ایران، آمریکا هیچ گونه دخالتی نکند و تماشاچی اوضاع شود، من معتقدم این کارنخواهد شد. اینکه چگونه اقدام خواهد کرد به نظرم الان مشخص شده است که آمریکا چگونه درحال اقدام است و چگونه جلوی ایران را خواهد گرفت. سناریوی تحریم پلکانی ایران درآینده فعلا دردستورکارآمریکاست. تعداد پله های نردبان قعطنامه تحریم علیه ایران روز به روز افزایش خواهد کرد چون غرب معتقد است که اقتصاد ایران قادر به تحمل این تحریم ها نخواهد بود وازآن سو معتقدند وقتی ایران به مرحله فرتونی رسید به دلیل تحریم ها ممکن است به سرمیزمذاکره برای صحبت درمورد مساله هسته ای اش بنشیند.
چندی پیش، موضوع آماده بودن آمریکا برای اجرای یک حمله نظامی هوایی علیه ایران دربرخی رسانه های غربی واز جمله برخی خبرگزاری روسی مطرح شده بود. به این می توان اظهارات تهدید آمیز نخست وزیر اسراییل را نیزافزود. آیا با توجه به سناریوهایی مختلفی که مطرح کردید، امکان دارد، آمریکابخواهد درکنارطرح تحریم پلکانی، با یک حمله نظامی هوایی، زیرساختارهای نظامی وصنعتی ایرا را هدف قراربدهد؟
من خیلی خیلی احتمالش را پایین می دانم. برای اینکه ازآن طرف هم نگاه کنیدمی توانید بپرسید که چرا ایالات متحده دارد تلاش می کند با اسراییل وبقیه کشورها موضوعی مانند خلع سلاح حرب الله را دردستور کار دولت لبنان قراردهد، همه اینها برای این است که بازوهای ایران را درمنطقه ناتوان کنند وآن یک دلیل بیشتر ندارد وآن اینکه درصورت هرگونه حمله به ایران قدرت واکنش مقابله به مثل و ویرانگری ایران بالاست وممکن است اوضاع منطقه را ازاین که هست خیلی بدتر کند. ایالات متحده تا الان که با هم صحبت می کنیم 420 میلیارد دلار درعراق خرج کرده و نتایج بد و ویران کننده ای داشته واین نگران کننده است در آمریکا. گشایش هرجبهه دیگری درمنطقه به زیان جهان غرب خواهد بود. گزارش هامیلیتون باید دقیق مطالعه شود. محتوای این گزارش شوخی نیست، یعنی فقط کارشناس های نبوده اند دراین گزارش 36 صفحه ای که بیایند واینجوری مطرح کند مساله را که باید با ایران وسوریه پای ماکره نشست. جنبه های قدرمند استراتژیک این گزارش نشان می دهد که موضوع بسیارجدی ترازاین حرفهاست. تنها کشوری که می تواند ازبه هم پیوستگی دوبحران افعانستان وعراق جلوگیری کند ایران است اگر ایران بی ثبات شود خیلی اوضاع خطرناک می شود. درصورت هرگونه حمله ای ازشمال افغانستان که هم مرز چین است تا انتهای اعراق واردن، بحرانی خواهد بود. که همین احتمال چنین موضوعی رابه شدت کاهش می دهد.
(عکس: آرش آشوری نیا، وب سایت کسوف www.kossof.com)