یک روز پس از برگزاری تجمعات مردم شهرهای ارومیه و تبریز در اعتراض به وضعیت زیست محیطی منطقه و به ویژه روند خشک شدن دریاچه ارومیه، گزارش ها حاکی از بازداشت گسترده مردم در شهرهای مختلف این مناطق است. خانواده های بازداشت شدگان مراسم افطاری چهارشنبه، دوم شهریور ماه هم در مصاحبه با روز اعلام کرده اند هنوز اطلاع چندانی از وضعیت آنان ندارند.
بر اساس گزارش شاهدان عینی و ویدیو های منتشر شده، فضای تجمعات روز گذشته به شدت امنیتی بوده، و نیروهای امنیتی در تبریز مانع از تجمع مردم شده و در ارومیه هم با پرتاب گاز اشک آور و شلیک های هوایی معترضین را پراکنده کرده اند. این در حالیست که شعار تجمع کنندگان بیشتر پیرامون موضوعات زیست محیطی و در اعتراض به وضعیت دریاچه ارومیه بوده است.
مردم در این تجمعات شعارهایی از قبیل “دریاچه ارومیه جان می دهد، مجلس به قتلش فرمان میدهد”، “بیاید گریه کنیم، با اشکهایمان دریاچه ارومیه را پر کنیم”، “آذربایجان زنده باشد و هرکس چشم دیدنش را ندارد کور شود”سر داده اند.
از سوی دیگر سایت آفتاب دیروز با پوشش اخبار مربوط به نا آرامی های روز شنبه، به مسئولان هشدار دادکه “اگر از منظر زیست‌محیطی هم نمی‌خواهند کاری برای دریاچه ارومیه کنند، لااقل متوجه این موضوع باشند که عدم تحرک جدی آنها در این خصوص می‌تواند مشکلات امنیتی ریشه‌داری را در منطقه شمال‌غرب کشور ایجاد کند.”
همزمان 700 فعال مدنی شهر میانه در آذربایجان شرقی با یادآوری آثار و عواقب تخریبی و جبران ناپذیر روند خشک شدن دریاچه ارومیه خواستار پیگیری “مجدد و مجدانه” در راستای حل این موضوع حیاتی از سوی دیگر شهروندان و مسئولین شده اند. در همین راستا سخنگوی شورای هماهنگی راه سبز امید نیز از آنچه “مطالبات بر حق هموطنان آذربایجانی” خوانده شده حمایت کرده است.
تماس های کوتاه بازداشت شدگان
بر اساس گزارش منابع حقوق بشری آذربایجان و ویدئو هایی که در شبکه های اجتماعی منشتر شده، در ادامه اعتراض به روند خشک شدن دریاچه ارومیه، شماری از مردم در شهرهای ارومیه و تبریز روز شنبه، 5 شهریور ماه، دست به تجمع اعتراضی زدند؛ تجمعی که به گفته فعالان آذربایجانی و شاهدان عینی در مصاحبه با روز پس از دخالت نیروهای امنیتی با بازداشت برخی از شهروندان معترض خاتمه یافته است.
اینک تازه ترین گزارش ها از شهرهای ارومیه، تبریز و اردبیل حکایت از موج گسترده ای از بازداشت شهروندان معترض در این شهرها دارد. هنوز اسامی کامل بازداشت شدگان اعلام نشده اما فعالان مدنی در ارومیه به روز گفته اند که وحید فائزپور از جمله بازداشت شدگان این شهر است. در اردبیل نیز نیروهای امنیتی سه فعال دیگر به نام های محمد بدلی، رحیم غلامی و یک تن دیگر را دستگیر و به مکان نامعلومی منتقل کرده اند.
این تجمعات پس از مخالفت مجلس با طرح دو فوریتی جلوگیری از خشک شدن دریاچه ارومیه از طریق انتقال و پمپاژ آب از رودخانه‌های ارس و سیلوه، روی داد.
چند روز قبل از این تجمعات نیز در روز چهارشنه، دوم شهریورماه، نیروهای دولتی در محله قوم‌تپه تبریز در جریان مراسم افطاری، چندین تن از فعالان مدنی آذربایجان را بازداشت کردند.
اسامی برخی از بازداشت‌شدگان به این شرح اعلام شده است:مرتضی عوض‌پور، مصطفی عوض‌پور، محمود فضلی، جلیل علمدار میلانی، تقی سلحشور، یوسف سلحشور، عبدالله صدوقی، مهدی حمیدی شفیق، جمشید زارعی، حسن ارک، مهدی مهاجر، عزیز پورولی، احمد علی‌زاده، یاسر سلمانی رضایی، ایلقار کریمی، مهدی نوری، احمد ریاضی مبارکی، فرزاد مهدوی، موسی برزین خلیفه‌لو، یعقوب رمضانی، وحید شیخ‌بگلو، محمدعلی‌مرادی، علی شیرناک، محمد امیری و تقی صوفیانی.
خانواده این افراد می گویند با گذشت چند روز از بازداشت، هنوز اطلاع درستی از محل نگهداری وابستگان خود ندارند.
صادق عوض‌پور، پدر مرتضی عوض‌پور که میزبان مراسم افطاری بوده است به روز می گوید: “هنوز مشخص نیست پسرم را به کجا برده اند. در طول این چند روز تنها یک تماس کوتاه تلفنی داشت و بدون ارائه هیچ توضیحی به ما گفت که بازداشت شده است. تلاش های ما هم در راستای پیگیری وضعیت مرتضی تا امروز بی نتیجه مانده است.”
پدر احمد علی‌زاده نیز از وضعیت پسرش اطلاع چندانی ندارد. او می گوید: “در دادسرا به ما گفته اند که احمد سه شنبه آزاد می شود. دیگر هیچ اطلاعی نداریم. نه می دانیم کجاست و اطلاعی از چگونگی بازداشت اش داریم.”
خانواده های عبدالله صدوقی و محمود فضلی نیز روز شنبه در مصاحبه با روز از وضعیت اعضای خانواده خود ابراز بی اطلاعی کرده بودند.
واکنش سبزها به بازداشت های اخیر
نمایندگان مجلس روز ۲۵ مرداد، با طرح دو فوریتی جلوگیری از خشک شدن دریاچه ارومیه از طریق انتقال و پمپاژ آب از رودخانه های ارس و سیلوه، مخالفت کردند و قرار شد این طرح به صورت عادی در کمیسیون مربوطه بررسی شود.
مخالفان این طرح می گویند انتقال آب از رودخانه های ارس و سیلوه به دریاچه ارومیه به قیمت خشک شدن این رودخانه ها تمام می شود و باید راه حل جدی تری برای آن پیدا کرد. مناقشه بر سر این طرح در مجلس همچنان ادامه دارد.
کار‌شناسان محیط زیست هم معتقدند به غیر از عوامل طبیعی، ایجاد سدهای متعدد روی رودهایی که به این دریاچه منتهی می‌شوند، یکی از عوامل اصلی کاهش سطح آب دریاچه ارومیه است.
بر اساس گزارش‌ها، تاکنون حدود ۳۵ سد در مسیر این رود‌ها ساخته شده و ۱۰ سد دیگر نیز در دست ساخت است.
فعالان آذربایجانی می‌گویند ایجاد این سد‌ها بر اساس نگاه کار‌شناسانه و با برنامه‌ریزی دقیق صورت نگرفته است.
دیروز، یکشنبه، 6 شهریور ماه، 700 شهروند مدنی و سیاسی شهرستان میانه با انتشار نامه ای نسبت به وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه هشدار دادند.
در بخشی از این نامه “سیاست های غلط مدیریتی” و “بی توجهی مسئولان دولتی” از جمله عواملی معرفی شده که “منابع طبیعی در اقلیم منطقه ای را به سوی نابودی کامل سوق می دهد.”
آنها در بیانیه خود گفته اند دریاچه اورمیه منطقه ای به وسعت شش هزار کیلومتر مربع و نمکی به اندازه ۸ میلیارد تن در آستانه خشکی و زوال کامل است. تاثیرات فاجعه باری که در صورت خشکی این دریاچه به وقوع خواهد پیوست گریبان قریب به ۱۴ میلیون انسان را در آذربایجان و دیگر مناطق خواهد گرفت.
روزبه سعادتی، از جمله امضا کنندگان این نامه به روز می گوید: “رد طرح دوفوریتی مجلس از جمله دلایل اصلی بروز اعتراضات مردمی در آذربایجان بوده است. ما می خواهیم دولت همانطور که با اقتدار با بعضی از مسائل داخلی ایران برخورد میکند به همان اندازه به موضوع مهم احیای دریاچه ارومیه هم توجه نشان دهد. می توان با برنامه ریزی درست این بحران را پشت سر گذاشت.”
فعالان آذربایجانی همچنین در نامه خود با اشاره به رد طرح دوفوریتی نمایندگان از سوی مجلس برای حل مساله دریاچه ارومیه نوشته اند: “مخالفت برخی نمایندگان آذربایجانی با طرح مذکور و کم مسئولیتی شان و نیز ادعای نمایندگان فارسان و بروجرد و برخورد غیر مسئولانه آنان که با نگرشی تبعیض آمیز راه حل این بحران را مهاجرت ساکنینی می دانند که از عواقب خشک شدن دریاچه ارومیه متاثر می شوند، شایان ذکر است؛ عملی غیر قابل توجیه که دقیقا در مغایرت با اصل ۵۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران قرار می گیرد.”
همزمان “اصلاح طلبان و هواداران جنبش سبز آذربایجان” در نامه ای که در وبسایت کلمه منتشر شد با اشاره به بازادشت های اخیر ضمن محکوم کردن آنچه “اقدامات نا بخردانه و غیر قانونی” خوانده شده از مسئولین مربوطه خواسته اند هر چه سریعتر نسبت به آزادی بدون قید و شرط زندانیان اقدام کنند.
اردشیر امیر ارجمند، سخنگوی شورای هماهنگی راه سبز امید هم با انتقاد از برخوردهای امنیتی با مردمی که نسبت به خشک شدن دریاچه ارومیه معترضند، به سایت کلمه گفته است: “دولتی که دچار بحران مشروعیت است از همه چیز می ترسد. از شادی جوانان، از افطار کردن در پارک‌هاو همه چیز حتی آب دریاچه ارومیه را هم امنیتی می‌بیند.”
مشاور ارشد میرحسین موسوی در زمان انتخابات در این مصاحبه تاکید کرده است: “رویکرد و برخورد مقامات با مسئله قومیت‌ها و مطالبات بر حق آنها با منافع ملی کشور منافات دارد. بجای ایجاد همبستگی و رضایتمندی از طریق گفتگو، تعامل و رعایت حقوق بشری و حقوق مصرع در قانون اساسی هموطنان آذربایجانی و دیگر اقوام در خصوص اموزش زبان مادری و غیره بحران افرینی می‌کنند، متهم و سرکوب می‌کنند و دقیقا این نوع رفتار است که زمینه سو استفاده احتمالی از جانب افراد و جریانات ایزوله ای که جایگاه زیادی در بین مردم ندارند را فراهم میکند.”
مستمسکی برای تحرکات نامطلوب
موضوع اعتراض های روز شنبه در شهرهای مختلف آذربایجان در رسانه های حکومتی بازتاب چندانی نداشته است. وبسایت آفتاب از جمله معدود رسانه هایی بود که به موضوع اعتراض های دیروز ارومیه پرداخته است.
این وبسایت با اشاره به ناآرامی های روز شنبه ارومیه نوشته است: “این تجمع پس از آن شکل گرفت که از حدود یک هفته پیش، اس ام اس‌های گسترده‌ای با مضمون دعوت از مردم برای حضور در این تجمع پخش شده بود و حتی در روزهای آخر، پیامکی با این مضمون که مجوز تجمع نیز صادر شده است، منتشر شد که عاری از واقعیت بود.”
آفتاب همچنین افزوده است: “این تجمع با برخورد نیروی انتظامی که خواستار پراکنده شدن شرکت‌کنندگان بود مواجه شد و در نتیجه درگیری‌هایی نیز پیش‌آمد و عده‌ای هم بازداشت شدند.”
این سایت همچنین در تشریح آنچه “ناآرامی های ارومیه” خوانده شده، نوشته است: “هر چند در تجمعات شنبه، همه شعارها حول محور دریاچه ارومیه و نجات نگین فیروزه‌ای ایران بود اما عدم رسیدگی جدی و واقعی به مشکل خشک شدن این دریاچه می‌تواند مستمسکی برای برخی تحرکات نامطلوب در آینده باشد به ویژه آنکه لزوم احیای دریاچه، نه یک امر اختلافی و جناحی که مساله‌ای است که همه بر روی آن اتفاق‌نظر دارند و لذا پتانسیل تحریکات و تحرکات خارج از کنترل و فراگیر در آن وجود دارد.”
