کشمکش میان تیم‌های مذاکره‌کننده هسته‌ای کنونی و سابق ایران از زمانی که سعید جلیلی علیه توافقنامه موسوم به “برجام” سخن گفت، ابعاد تازه‌ای یافته است. اکنون دعوا بر سر این است که دستاوردها و مشکلات توافقنامه هسته‌ای به حساب کدام تیم باید وارد شود.
روز دوشنبه سخنان محمدجواد ظریف، در کمیسیون ویژه برجام در مجلس منتشر شد که گفته بود: “برخی دوستان اعلام کرده‌اند که ایران در قطعنامه ۲۲۳۱ استثناء شده، اما به نظر من ایران هشت سال استثناء شده، در هشت سال گذشته ایران مدام در استثناء فروتر رفت، تا حدی که در قطعنامه اعلام کردند که کشورهای مجبور نیستند علیه ایران استفاده از زور بکنند، این در حالی است که شورای امنیت به هیچ کشوری نمی‌گوید که “کشورها مجبور نیستند علیه آن استفاده از زور بکنند”، زیرا این موضوع خلاف مقررات حقوق بین‌الملل است، ببینید به چه میزان باید قطعنامه شورای امنیت شور شود که این عبارت مطرح شود. “
ظریف در بخش دیگری از سخنانش اضافه کرد: “از طرف دیگر در پاسخ به دوستانی که می‌گویند که به توافقی مانند توافق کنونی دست یافته بودند، باید بگویم که توافق و پیشنهاد غرب در مذاکرات آلماتی در دست ما است، از این‌رو شما مطالعه کنید؛ اگر آنها گفته باشند که تحریم‌های شورای امنیت را برمی‌دارند، حق با شماست. ولی این موضوع هیچ جایی مطرح نشده است.” او گفت: “دوستانی که این‌قدر سروصدا می‌کنند بدانند که بحث‌های گذشته و مستندات آن در دست ما بوده و موجود است، از این‌رو ما در دوران گذشته در این موضوعات نجابت کرده‌ایم.”
از سوی دیگر، در گزارش دیگری که از سخنان ظریف منتشر شد، به نظر رهبر جمهوری اسلامی نیز اشاره شده است. بر اساس این گزارش، وزیر خارجه ایران به اعمال نظر سیدعلی خامنه‌ای در نحوه صورتبندی توافق بر سر تحریم‌ها هم اشاره کرده و گفته است: “دستورالعمل ما و تاکید مقام معظم رهبری لغو کامل تحریم های مالی و پولی و اقتصادی است. بر اساس برجام در مورد اتحادیه اروپا تمام تحریم‌های پولی و مالی و اقتصادی لغو می‌شود. اما در مورد تحریم‌های امریکا، تحریم‌های ایالات متحده نیاز به رای مثبت کنگره دارد.من خدمت آقا رسیدم و با مشورت ایشان و مشورت با حقوقدان ها بحث کردیم. قرار شد ما به نحوی پیش نرویم که خود را نیازمند به رای کنگره بدانیم.”
همزمان با سخنان محمدجواد ظریف که در واقع پاسخ مستقیم به ادعاهای سعید جلیلی محسوب می‌شد، اظهارات انتقاد امیز حجت‌الاسلام ابوترابی از نحوه مذاکره سعید جلیلی هم منتشر شد. خبرگزاری رسمی مجلس از قول ابوترابی نوشت: “اگر در آن زمان که سه قطعنامه به تصویب رسید نقد و بررسی هایی صورت می‌گرفت می توانستیم به نقش دولت که نقش بازدارنده داشت کمک کنیم. ما بارها از شما برای حضور در کمیسیون امنیت دعوت کردیم اما تنها شما یک بار در جلسات حضور پیدا کردید اگر اجازه می‌دادید بحث و مباحثه‌ای صورت می‌گرفت احتمال داشت تصویب قطعنامه ۱۹۲۹ به تاخیر می‌افتاد و یا حتی تصویب نمی‌شد.” او به جلیلی گفته بود: “ابزار گفت‌وگو با نظام، حاکم بر جهان قدرت است. بنده تفاوت ویژه‌ای بین دو مقطع مذاکرات می‌بینم مقطعی که شما مدیریت تیم را برعهده داشتید که کمترین نقد و مباحثه‌ای در آن زمان صورت نمی‌گرفت و مقطعی که امروز ما دارای فضای نقد شده‌ایم که شخصا این فضا را می‌پسندم.”
همچنین محمدعلی سبحانی، از مسئولان بلندپایه وزارت خارجه و سفیر اسبق ایران در لبنان نیز طی گفتگویی تاکید داشت که هزینه مذاکرات، نتیجه سیاست‌های زیان‌بار دوران قبل بوده است. او گفته بود: “متاسفانه در دولت‌های نهم و دهم سنت پاسخگویی به محاق رفت و بسیاری از دولتمردان آن دوران نسبت به عملکرد خود پاسخگو نبودند. آقای جلیلی هم در زمان مسئولیت پاسخگو نبود و هیچگاه نسبت به نوع رفتار و عملکردشان که منجر به صدور قطعنامه‌های ظالمانه شد - که ما در دو سال گذشته درصدد رفع و لغو آنها بوده‌ایم – جواب ندادند.”
از سوی دیگر، منتقدان مذاکرات نیز همچنان به انتقاد از توافقنامه پرداختند. از جمله منوچهر متکی وزیر خارجه سابق که تاکنون درباره این توافقنامه سکوت کرده بود، به انتقاد از این آن پرداخته و در یک جلسه عمومی گفت: “تمام کسانی که با ابتدایی‌ترین چارچوب‌های حقوقی و بین‌المللی آشنایی داشته باشند می‌دانند دست آمریکا برای بازگشت باز است و می‌تواند همه تحریم‌ها را با هر بهانه‌ای باز گرداند.”
متکی اضافه کرد: “دوستان ما در تبلیغ برجام خیلی عجله نکنند. همانگونه که در ابتدای توافق ژنو نوعی ذوق زدگی وجود داشت که با موضع صریح رهبری هم مواجه شد باید بدانیم آنچه در برجام وجود دارد بخش‌های قابل توجهی از امتیاز دادن را تیم ایرانی انجام داده است و البته برخی امتیازها را هم به دست آورده اما زمان برای بررسی توازن امتیاز ها زود است. اما نکته مهم تر روح حاکم بر دیپلماسی این مذاکرات است. آمریکایی‌ها دقیقاً صحنه را در دست داشته‌اند یعنی تلاش کرده‌اند در این مدت جمهوری اسلامی را به عنوان BAD BOY به جهانیان معرفی کنند و القا کنند که تنها یک پرونده ما در آستانه حل شدن است.”
همچنین مدیر روزنامه کیهان در یادداشتی به پرسش یکی از نمایندگان از سعید جلیلی مبنی بر اینکه اگر آنچه او می‌گوید درست است چرا شورای عالی امنیت ملی این توافق را رد نمی‌کند پرداخته و نوشت: “بیانات روز ۱۲ شهریور رهبر معظم انقلاب در تاکید بر ورود مجلس شورای اسلامی و بررسی برجام در خانه ملت در حالی است که شورای عالی امنیت ملی طی چند هفته متوالی، بررسی برجام را در دستور کار خود داشته و گزارش برخاسته از این بررسی را نیز به محضر رهبر معظم انقلاب تقدیم کرده است. بنابراین، اگر حضرت ایشان بررسی برجام در این شورا را کافی می‌دانستند بر ورود مجلس به موضوع و بررسی برجام در خانه ملت تاکید نمی‌ورزیدند.” حسین شریعتمداری اضافه کرده بود: “ نمایندگان محترم مجلس در بزنگاه تاریخی و تعیین‌کننده‌ای قرار دارند و تصمیم نهایی آنها در ادامه راه انقلاب و نظام مقدس برخاسته از آن نقش سرنوشت‌سازی دارد. اگر آنگونه که بسیاری بر این باورند- و نگارنده نیز بارها، با استناد به متن برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ بر این باور تاکید داشته است - پذیرش توافق وین، فاجعه‌آفرین باشد، کمترین بی‌دقتی در بررسی آن گناهی بزرگ و نابخشودنی خواهد بود که صد البته از ساحت نمایندگان محترم مردم به دور است.”
