مائو کندی
به نوشته روزنامه انگلیسی گاردین، اگر ایالات متحده تأسیسات هسته ای ایران را بمباران کند، مطمئناً میراث فرهنگی و معماری موجود در شهرهای بزرگ ایران باستان که به واقع نمی توان روی آنها قیمتی گذاشت، نابود خواهند شد [درست مانند عراق].
جان کورتیس، یکی از بزرگ ترین کارشناسان خاورمیانه در زمینه معماری، در دفتر خود در موزه بریتانیا که دیوارهایش با تصاویری از کاشفان بزرگ و نوشته هایی از تمدن های کهن پوشیده شده، نقشه هایی از تأسیسات هسته ای ایران را روی میز خود پهن کرده است. این نقشه ها به واقع او را نگران کرده اند، زیرا اغلب این تأسیسات هسته ای به شکلی خطرناک در نزدیکی “جواهرات فرهنگی ایران باستان” قرار گرفته اند.
شهر نطنز که یک کارخانه غنی سازی اورانیوم را در نزدیکی خود جای داده، به دلیل ساخت سرامیک های زیبا و بسیار ظریف شهرتی جهانی دارد. نام اصفهان که یک کارخانه بازآوری اورانیوم در نزدیکی آن قد علم کرده نیز در لیست میراث جهانی یونسکو قرار دارد. این شهر در قرن شانزدهم میلادی به عنوان زیباترین شهر جهان شناخته می شد. در حوالی شهر شیراز نیز می توان تأسیسات هسته ای را مشاهده کرد؛ شهری که در گذشته به “شهر گل و بلبل” شهرت داشت و مقبره ها و شعرای آن بسیار پرآوازه هستند. سپس در دشت های شمالی شیراز، تخت جمشید، مقر سلطنتی داریوش اول که به هیچ وجه شکوه و عظمت خود را از دست نداده، چشم هر بیننده ای را خیره می کند. کمی دورتر نیز مقبره کوروش کبیر، امپراطور پارس در قرن ششم قبل از میلاد با معماری خاص خود توجه هر ناظری را به خود جلب می کند.
کورتیس چهار سال پیش هشدار داد که جنگ علیه عراق می تواند برای برخی از مهم ترین اماکن باستانی در جهان فاجعه آمیز باشد. امروز شاهد هستیم که نگرانی های او از آن زمان تاکنون بی مورد و بی اساس نبوده اند: محلی که شهر بابل در آن قرار داشته امروز به پایگاه نظامی امریکایی ها تبدیل شده؛ هزاران شیء تاریخی و باارزش از موزه های ملی عراق ناپدید و به معنای واقعی کلمه می توان گفت که غارت و از کشور خارج شده اند.
کورتیس امروز از این واهمه دارد که تاریخ تکرار شود و تهدیدهای امریکا در برابر ایران صدمات بسیار بیشتری به میراث جهانی وارد آورد. وی در این خصوص می گوید: “هرگونه اقدام نظامی در ایران، چه به صورت حمله هوایی و چه به صورت عملیات زمینی، بدون شک عواقب وخیم بسیاری را رقم خواهد زد، نه تنها برای جمعیت این کشور بلکه برای میراث فرهنگی آن. این مسأله مردم ایران و کل جامعه بین الملل را نگران کرده است.”
تأسیسات هسته ای اصلی احتمالاً آماج هایی خواهند بود که در اولویت قرار دارند و این مسأله به طور مستقیم دو کارخانه اصلی را تهدید می کند: نطنز و اصفهان. این دو شهر باشکوه که اوج قدرت پارس مسلمان در قرون سیزدهم تا هفدهم میلادی را به تصویر می کشند، در واقع نتیجه یک تاریخ فرهنگی بسیار غنی هستند که در طی هزاران سال شکل گرفته است. نباید فراموش کرد که تاریخ شهرسازی، خط، مهندسی و ستاره شناسی جهان در شهرهای باستانی و مراکز پرجمعیت ایران و عراق آغاز شده اند.
عقیده بر این است که برخلاف موزه ملی بغداد که مورد غارت قرار گرفت و امروز نیز بسته شده، خوشبختانه موزه ملی تهران در معرض خطرات کمتری نسبت به صدها مکان تاریخی کشف شده که هنوز دست نخورده و سالم باقی مانده اند، قرار دارد. برخی از این بناها از سنگ، ولی اکثر آنها از آجر و سفال های تزئینی ساخته شده اند که به همین دلیل نسبت به موج انفجار بسیار آسیب پذیر خواهند بود.
برخلاف اصفهان و نطنز، اماکن بسیار دیگری که دارای سه هزار سال تاریخ بشری هستند، به طور بالقوه در معرض خطر قرار دارند. در 80 کیلومتری یک سایت هسته ای، یعنی در پاسارگاد، مقبره ای سنگی قرار گرفته که در گذشته پیکر کوروش کبیر را در دل خود جای داده بود؛ کوروش پادشاهی بود که به شکلی چشمگیر امپراطوری پارس را گسترش و دولت قدرتمند بابل را در سال 539 قبل از میلاد مسیح شکست داد.
درخصوص بقایای کاخ بزرگ تخت جمشید باید گفت با اینکه اسکندر مقدونی آن را در سال 330 قبل از میلاد مسیح به خاک و خون کشید و کل شهر را به توبره بست، باز هم در نوع خود در خاورمیانه بی نظیر است. نابودی این کاخ عظیم امروز نیز همچنان به عنوان یکی از وحشیانه ترین اقدامات تاریخ بشری شناخته می شود.
منبع: کوریه انترنشنال، 14 مارس
مترجم: علی جواهری