هنوز تب “جین” و “نتانیاهو” در فیسبوک و توییتر ادامه داشت که ایسنا به نقل از وزیر ارتباطات تیتر زد: “بنا نبود فیسبوک رفع فیلتر شود”؛ خبری که ساعتی بعد توسط روابط عمومی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تکذیب شد. در توضیح منتشر شده آمده که رفع فیلتر شبکه های اجتماعی در کارگروهی خارج از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در حال بررسی است اما به نام این کارگروه و نقش وزارتخانه در آن اشاره‌ای نشده است.
کارگروهی خارج از وزارتخانه
ایسنا از قول محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نوشته بود: “بنا نبوده سایت‌هایی نظیر فیسبوک و توئیتر رفع فیلتر شوند” او در در پاسخ به این سئوال که “وضعیت عضویت برخی مسئولان دولتی در فیس بوک چه می‌شود” هم گفته بود از خودشان سئوال کنید.
اما وبسایت این وزارتخانه تنها چهار ساعت بعد با انتشار اطلاعیه‌ای عنوان کرد: “پیرو اخبار منتشر شده در برخی از خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری به نقل از دکتر واعظی، وزیر محترم ارتباطات و فناوری اطلاعات مبنی بر اینکه فیس بوک رفع فیلتر نمی‌شود، به اطلاع می رساند دکتر واعظی در حاشیه مراسم ختم پدر رئیس کل بانک مرکزی در پاسخ به سئوال برخی از خبرنگاران مبنی بر اینکه علی‌رغم صحبت شما بر رفع فیلتر فیسبوک تا کنون این موضوع اتفاق نیفتاده است، اظهار داشته‌اند من تاکنون چنین حرفی نزده‌ام.”
قسمت مهم‌تر اطلاعیه آنجا بود که خبر می‌داد “موضوع رفع فیلتر شبکه های اجتماعی در کارگروهی خارج از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در حال بررسی است که به محض دریافت نتایج بررسی‌ها و تصمیمات اتخاذ شده به طور رسمی به اطلاع عموم مردم خواهد رسید.” اما این تکذیبیه راهی به خبرگزاری ایسنا پیدا نکرد و مصاحبه با محمود واعظی تا پایان روز در صدر صفحه اقتصادی این خبرگزاری باقی ماند.
کاربران ایرانی شبکه‌های اجتماعی در روزهای اخیر امیدوار شده‌اند که محدودیت‌های حکومتی اعمال شده بر اینترنت کاهش پیدا کرده و فیسبوک و توییتر رفع فیلتر شوند؛ شبکه‌هایی که وزیر امور خارجه ایران در آن حضوری فعال دارد و صفحه‌اش 409 هزار لایک دارد. شرح تماس تلفنی روسای جمهوری اسلامی ایران و آمریکا هم نخستین بار در توییتر حسن روحانی منتشر شد.
توییتر روحانی و رفع فیلتر چند ساعته
روز اول اکتبر(9 مهر) امسال، جک دورسی، رییس و یکی از بنیانگذاران توییتر، حساب کاربری منتسب به حسن روحانی را خطاب قرار داد و نوشت: “عصر به خیر رئیس جمهور، آیا شهروندان ایران می‌توانند توییت‌های شما را بخوانند؟” اشاره او به فیلتر بودن توییتر در ایران بود. پاسخ رییس‌جمهور امیدوارکننده است: “عصر به خیر جک، همان طور که به کریستین امانپور هم گفتم تلاش می‌کنم تا مردم کشورم بتوانند به راحتی به تمام اطلاعات جهانی دسترسی داشته باشند، چون این حق آنهاست.”
او به امانپور، خبرنگار سی‌ان‌ان هم توضیح داد که تلاش‌هایی برای راحتی دستیابی کاربران ایرانی به اطلاعات جهانی در دستور کار دارد.
گفتنی اینکه یک حساب کاربری به نام علی خامنه‌ای نیز مشغول به کار است و وبسایت رسمی رهبر جمهوری اسلامی در توییتر، فعالیت دارد. اما فیسبوک و توییتر با وجود حضور پرشمار ایرانیان، همچنان فیلتر است.
روز سه شنبه 26 شهریور اما برای چند ساعت در بخش‌های زیادی از کشور این ممنوعیت برطرف شد و خوشحالی و تعجب زیادی به دنبال داشت. حتی کار به انعکاس در رسانه‌های خارجی کشید اما عبدالصمد خرم آبادی، دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه اعلام کرد که آزادی دسترسی به توییتر و فیسبوک ناشی از بروز مشکلات فنی در برخی ISP ها بوده است.
این مقام مسئول بارها اعلام کرده است که به دلیل محتواهای مجرمانه موجود در فیسبوک و عدم امکان تفکیک، رفع فیلتر فیسبوک ممکن نیست: “در این شبکه به دلیل گستردگی محتوای مجرمانه، امکان تفکیک بین محتوای مجرمانه و غیرمجرمانه وجود ندارد و دوما، این سایت به ابزاری برای جمع‌آوری اطلاعات توسط سازمان‌های جاسوسی آمریکایی و صهیونیستی بدل شده است.”
حزب‌الله سایبری و دفاع از فیلترینگ
جریانات و رسانه‌های اصولگرا در ماه‌های گذشته و با بالاگرفتن احتمال رفع فیلتر،ضمن ابراز نگرانی،مخالفت خود را با رفع فیلترینگ اعلام کرده اند. از جمله گروهی به نام “حزب‌الله سایبری” با انتشار اطلاعیه‌ای نوشته است: “در حالی که در اکثر کشورهای دنیا موضوع فیلترینگ پذیرفته شده و برای حفظ سلامت و امنیت جوامع در حال اجراست، خبر کاهش فیلترینگ از سوی دولت، نگرانی بسیاری از خانواده هارا در خصوص حضور فرزندان‌شان در بخش مسموم فضای اینترنت افزایش داده است. به نظر می رسد تصمیم گیری در این خصوص جزو شئونات قوه قضائیه به مثابه مدعی العموم باشد و صحیح نیست که به واسطه تمایلات یک اقلیت در فضای مجازی، شرایط حضور در اینترنت برای اکثریت مردم نا امن و پرمخاطره گردد. توقع این است که دولت های جمهوری اسلامی ایران در موضوع اینترنت، عالمانه و پخته برخورد کنند و از شتاب‌زدگی و سلیقه‌ای عمل کردن بپرهیزند، چرا که برخی اشتباهات در این حوزه، جبران ناپذیر است.”
همزمان با انتشاربیانیه این گروه، “خانه آزادی” هم با انتشار اطلاعیه‌ای، ایران را در آخرین رتبه از نظر آزادی اینترنت در جهان قرار داد. این موسسه، در گزارش خود که بر اساس آن ایران محدود ترین کشور دنیا در زمینه آزادی اینترنت شناخته شده، آورده است: “از میان ۶۰ کشور مورد مطالعه، ایران بدترین رتبه را در یک سال گذشته داشته است”.
مسئول بررسی فیلترینگ کیست؟
اظهارنظر نسبتا واضح حسن روحانی در توییتر و برکناری مهدی اخوان بهابادی، از ریاست مرکز ملی فضای مجازی نشانه‌های امیدوار کننده‌ای برای بهبود وضعیت اینترنت در ایران است؛ اینترنتی که با اعمال فیلترینگ گسترده، در منطقه هم کندترین است.
شورای عالی فضای مجازی، نهادی است که به دستور رهبر جمهوری اسلامی در اسفند ۱۳۹۰ تشکیل شد و وظیفه ایجاد مرکز ملّی فضای مجازی کشور را به عهده دارد. در حکم آیت‌الله خامنه‌ای، آثار چشمگیر شبکه جهانی اینترنت در ابعاد زندگی فردی و اجتماعی، لزوم برنامه ریزی و هماهنگی به منظور صیانت از آسیب‌های ناشی از آن، و بهره گیری حداکثری از فرصت‌ها در جهت ارائه خدمات گسترده و مفید به مردم، از دلایل اصلی ضرورت تشکیل این شورا عنوان شده بود. در خرداد ماه ۱۳۹۱ هم با “رای اکثریت مطلق اعضا”، مهدی اخوان بهابادی به عنوان دبیر شورایعالی و رییس مرکز فضای مجازی کشور منصوب شد اما در آخرین روزهای شهریور ماه گذشته، حسن روحانی او را برکنار و محمود واعظی را به عنوان سرپرست، جایگزین کرد.
حالا با توجه به اطلاعیه وزارتخانه ارتباطات و فناوری اطلاعات مشخص نیست که کارگروهی که مشغول بررسی رفع فیلتر شده، کجاست و از چه افرادی تشکیل شده، چرا که اکنون مرکز فضای مجازی کشور هم در اختیار محمود واعظی است.
