محمد جواد ظریف، وزیرخارجه دیروز در حالی بخش مهمی از سخنرانی خود در جمع نمایندگان ولی فقیه در دانشگاه ها را به تعریف و تمجید از آیت الله خامنه ای اختصاص داد که به دلیل مذاکرات تلفنی محرمانه با همتای آمریکایی اش مورد ملامت مدیر مسئول روزنامه کیهان قرار گرفته است. همزمان در حالی که رئیس قوه قضائیه به انتقاد از تفسیر ایالات متحده از توافقنامه ژنو پرداخته است تحلیل گران نظرات متفاوتی نسبت به تاثیر تحریم های اخیر ایالات متحده بر این توافقنامه مطرح کرده اند.
“هر لحظه ایشان تصمیم بگیرند مذاکرات متوقف می‌شود”. محمد جواد ظریف دیروز با گفتن این جمله در دانشگاه تهران نقش قدرتمند رهبر جمهوری اسلامی در مذاکرات اتمی تیم دیپلماسی دولت روحانی با غرب را در گردهمایی سراسری مسئولان دفاتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها در تالار علامه امینی کتابخانه دانشگاه تهران گوشزد کرد.او که تا یک هفته پیش از توافق ژنو می گفت مطالبات جامعه را در مذاکرات پیش می برد، این بار فرمانبرداری خود از آیت الله خامنه ای را پر رنگ کرده است: “ادعای ما این است که مطیع رهبری باشیم و اگر تصمیم بگیرند راجع به کلمات دخالتی کنند تصمیم ایشان است بنده اختیار ندارم وارد این حوزه شوم ایشان چارچوب‌ها را مشخص می‌کنند و مسئولیت مذاکره با من است.”
ظریف در حالی بر نقش خود به عنوان یک مذاکره کننده صرف تاکید کرده که چندی پیش سردبیر هفته نامه اصلاح طلب آسمان، وی را به دلیل موفقیت در مذاکرات ژنو با محمد مصدق ـ– نخست وزیر دهه سی-ـ مقایسه کرده و حتی عملکرد وی را بهتر از مصدق جلوه داده بود.
تعریف و تمجید های وزیر خارجه از آیت الله خامنه ای لحظه ای با تشویق و کف زدن پر شور نمایندگان ولی فقیه در دانشگاه ها مواجه شد که او تصریح کرد: “ایشان بزرگواری خود را راجع به تیم مذاکره‌کننده مطرح کردند و من قدردان و سپاسگزار این بزرگواری هستم و معتقدم ما باید خرج نظام و رهبری شویم نه رهبری خرج ما.”
“توافق ژنو نقض نشده است”
سوم آذرماه بود که پس از بن بستی هشت ساله میان نظام اسلامی و غرب بر سر بحران اتمی تهران، دیپلمات های جمهوری اسلامی و گروه ابر قدرت های جهان – موسوم به ۱+۵- به یک توافق اتمی دست پیدا کردند؛توافقنامه ای که بر اساس آن تهران ملزم می شود هرگونه پیشرفت هسته ای در سایت های فردو، نطنز و آب سنگین اراک را متوقف و غنی سازی اورانیوم در سطح ۲۰ درصد را تعلیق کند. غرب هم تحریم تازه ای علیه تهران وضع نکند. گرچه هفته پیش پس از آنکه وزارت خزانه داری ایالات متحده لیست تازه ای از اشخاص حقیقی و حقوقی را به دلیل زیر پا گذاشتن تحریم های قبلی تحریم کرد، عده ای از متزلزل بودن پایه های توافقنامه ژنو سخن به میان آوردند.
البته ظریف در گفتگو با صدا و سیما موضع بدبینانه ای نسبت به تحریم های تازه اتخاد نکرده و گفته است: “اضافه شدن اسامی و شرکت‌ها نقض تفاهم نیست٬ گرچه اصل تحریم اشتباه است٬ اما این اقدام‌ها اعتمادی را که نیازمند آن هستیم برای ورود به مرحله بعدی٬ خدشه‌دار می‌کند که در این مورد به صراحت به کاترین اشتون و جان کری٬ وزیر امور خارجه آمریکا تذکر داده‌ایم و آنها برای رسیدن به مرحله نهایی تعهد دارند”.
با این حال مذاکره کننده دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی دیروز در دانشگاه تهران اعلام کرد: “ساختمان برنامه هسته‌ای ما حفظ شده و غنی‌سازی ۲۰درصد با فاصله کمتر از ۲۴ساعت قابل بازگشت است.” بحثی که احتمالا در مذاکره تلفنی او با جان کری هم مطرح شده ؛همان مذاکره ای که اصولگرایان، از جمله کیهان و حسین شریعتمداری را به واکنش واداشته است.شریعتمداری که در راس حمله کنندگان داخل کشور به دیپلماسی اتمی دولت روحانی قرار دارد دیروز در این ارتباط نوشت: “مفهوم محرمانه بودن این مکالمه تلفنی آن است که این مذاکره حاوی نکات و مطالبی است که افشای آن می‌تواند به منافع ملی کشورمان آسیب برساند و مثلاً؛ در ادامه مذاکرات هسته‌ای با ۵+۱ خلل و خدشه‌ای ایجاد کند، آیا محرمانه بودن مکالمه مورد اشاره می‌تواند علت و دلیل دیگری داشته باشد؟”
نماینده ولی فقیه در موسسه کیهان خود چنین گمانی ندارد و از همین رو در ادامه یادداشت اش می خوانیم: “آیا وزارت خارجه نگران است که مبادا، علنی کردن آنچه میان ظریف و کری رد و بدل شده است به گوش افراد نامحرم برسد؟ اگر چنین تصوری در میان است این افراد نامحرم چه کسانی هستند؟”
سرمقاله نویس کیهان در نهایت نتیجه گیری کرده است: “احتمال آنکه آقای ظریف مذاکره تلفنی با جان کری، مطالب و نکاتی را مطرح کرده باشد که نمی‌خواهد مردم ایران از آن باخبر باشند، حتی در دورترین افق ذهن ملت نیز جایی ندارد.”
همزمان روزنامه ابتکار نیز به رویاهایی اشاره کرده که پس از توافق ژنو پیش آمده و دلخوشی ها به “فوت کوزه گری ” وزیر خارجه را، به کنایه خوش بینانه توصیف کرده است. محمد علی وکیلی نوشته: “بخشی از سرگیجه این روزهای وزارت خارجه در مقابل کارشکنی و عهدشکنی غربیها و طلبکاری تندروهای داخلی ناشی از انفجار انتظارات اولیه و امیدهای کاذبی بود که خلق شد. اگر به بیست روز پیش بر گردیم عده ای خوشبینانه مذاکرات ژنو را فتح الفتوح خواندند که گویا تمام مسایل ۳۵ سال گذشته با یک فوت کوزه گری جناب ظریف در لحظه نگاه به جان کری حل شد و تمام دشمنی ها و رقابت‌ها جایش را به دوستی و رفاقت داده است.”
صادق لاریجانی: تفسیر آمریکا عجیب است
از سوی دیگر رئیس قوه قضائیه جمهوری اسلامی نیز تصمیم به اظهارنظر در مورد سیاست ایالات متحده در قبال توافقنامه ژنو گرفته و گفته است: “متاسفانه آمریکایی‌ها از توافق صورت گرفته، تفسیرهای عجیبی ارائه می‌کنند که هیچ شخص عاقلی آن را نمی‌پذیرد و این رفتار مویدی است بر ریشه‌های بی‌اعتمادی عمیقی که ملت ایران به آمریکا و هم‌پیمانانش دارد.”
آیت الله صادق لاریجانی در جلسه روز چهارشنبه اش با مسئولان عالی قضایی به تحریم های تازه علیه جمهوری اسلامی چنین واکنش نشان داد: ”در متن توافق باید تصریح شود که وضع تحریم‌ها از هر منظری باید متوقف شود هرچند که ممکن است بداخلاقی‌های سیاسی ادامه پیدا کند، البته اطمینان داریم که تیم مذاکره کننده نیز زیر بار تفسیرهای غیرعقلانی از توافقات نخواهد رفت و ملت ایران نیز از توافقی که در چارچوب عزت نظام و مصالح کشور باشد و از خطوط قرمز نظام عبور نکند، حمایت خواهد کرد.”
در همین حال حسین ملائک، سفیر پیشین جمهوری اسلامی در چین یادداشتی در سایت دیپلماسی ایرانی نوشته تحریم های اخیر ناقض توافق ژنو نبوده است: “آنچه واضح است آمریکا با تحریم ۱۶ فرد حقیقی و موسسه حقوقی انحرافی از «توافق ژنو» نداشته است. این اقدام اگرچه از طرف ایران و بسیاری از کشورهای در گیر در مذاکرات و یا رسانه های اصلی بین المللی اقدامی ناخوش آیند تلقی گردید و آمریکا تخطئه شد اما واقعیت آن است. که با استناد به متن « توافق ژنو» آمریکا از نظر حقوقی عدولی نداشته است. ولی به هرحال اقدام آنها تحریک آمیز و تحقیر کننده بوده است.”
در چنین فضایی قرار است از امروز بار دیگر مذاکرات کارشناسی میان نمایندگان تهران و گروه ۱+۵ در سوئیس آغاز شود. عباس عراقچی که دست راست ظریف در تیم مذاکرات اتمی محسوب می شود گفته در این مذاکرات درباره ساز و کارهای اجرایی توافقنامه موقت ژنو بحث و تبادل نظر خواهد شد.
این مذاکرات دوشنبه هفته پیش به قصد رسیدن به یک چارچوب اجرایی در پایتخت اتریش آغاز شده بود اما روز پنج شنبه پس از اعمال تحریم های تازه علیه تهران، نمایندگان جمهوری اسلامی بدون رسیدن به نتیجه ای به آن پایان دادند. پیش بینی می شود این مذاکرات امروز و فردا به پایان برسد اما ممکن است تا دو روز ابتدایی هفته آتی نیز به طول انجامد.
