مرور♦ نمایش ایران

نویسنده
جمشید کمالی


امسال جز این اتفاق که نمایش اکبر آقا اکتور تئاتر توانست با فروش 127 میلیون تومانی خود رکورد فروش تئاتر را بشکند اتفاق دیگری در حوزه نمایش رخ نداد. اما سال آینده اتفاق مهمی در راه است: سلطه نمایش مذهبی.

نگاهی به وضعیت نمایش در سال 85

پایان اکبر آقا، آغاز نمایش مذهبی

namayesh-1.jpg

 

عالم نمایش در سال 1385 اصولا سال رو به رکودی را پشت سر گذاشت.با اینکه مجلس بودجه نمایش را افزایش داد اما در عمل به این خاطر که اعتمادی بین هنرمندان و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برقرار نشد، این بودجه به طور کامل در اختیار نئانر قرار نگرفت. گویی مسئولین واهمه داشتند این پول صرف تولید آثاری شود که چندان با سیاست های امروز “نظام” هماهنگ نیست. برای سال 86 هم زمزمه هایی شنیده می شود که تعطیلی تئاتر شهر تا نیمه اردیبهشت و به بهانه تعمیرمصلحتی بوده تا مسئولین بتوانند تغییر نگرشی اساسی در این هنر داشته باشند. از هم اکنون هم سفارش تولید چندین اثر مذهبی به برخی اهالی نمایش داده شده است و زمینه برای حذف انواع نمایش های دیگر آماده شده است.

امسال چند جشنواره در حوزه تئاتر برگزار شد که از آنها می توان به جشنواره تئاتر فجر، جشنواره تئاتر عروسکی، کودک و نوجوان، پلیس و همایش آئین های عاشورایی اشاره داشت. جشنواره هایی که بسیار سوت و کور برگزار شد و هیچ اتفاقی را در کلیت تئاتر شکل نداد. اما از میان اجراها نمایش اکبر آقا اکتور تئاتر توانست 127 میلیون تومان فروش داشته و رکورد فروش را بشکند.

با نگاهی به آمار نمایش های پرفروش در سال ۸۵ به تفاوت آن با گذشته پی می بریم. اگر تعداد تماشاگران را نسبت به حجم فضا برآورد کنیم، سوای تالار سنگلج، پرفروش ترین تئاترهای امسال در سالن اصلی تئاتر شهر روی صحنه رفته اند. نمایش هایی مانند «از خاک تا افلاک» به کارگردانی محمود فرهنگ، «کوری» به کارگردانی منیژه محامدی، «دشمن مردم» به کارگردانی از پرفروش ترین ها هستند. با این حال نمایش های «تیغ و ماه»، «ماه در آب»، «مرگ فروشنده»، «دو متر در دو متر جنگ»، «بیوه های غمگین سالار جنگ»، «ژولیوس سزار»، «مثل های عروسکی» و «الاغ خوش خیال» در سال جاری بیش ترین شمار تماشاگر را در سالن های چهارسو، قشقایی، سایه، کوچک، نو، مولوی و هنر داشتند.

اما اتفاق فروش تنها در تالار سنگلج رخ داده و تئاتر شهر هنوز نتوانسته رکوردی را از نمایش های سال های گذشته اش بشکند. اگر نگاهی به تئاتر ایران در سال ۸۴ بیندازیم، تفاوت های آن را با امسال درک خواهیم کرد. مهمترین نکته ای که در فروش تئاترهای امسال وجود دارد، بحث مکان و دوباره مطرح شدن تالار سنگلج است. با این حال سال گذشته در حالی نمایش «پنجره ها» به نویسندگی و کارگردانی فرهاد آئیش روی صحنه آمد که ۵۸ میلیون و ۳۵۶ هزار تومان فروش کرد.

این آمار زمانی چشمگیر به نظر می رسید که در سال ۸۳ پرفروش ترین نمایش رقم ۲۶ میلیون و ۲۲ هزار تومان را به خود اختصاص داده بود. این نمایش کاری از پری صابری به نام «من از کجا، عشق از کجا» بود که ۵۰ درصد از تماشاگران نمایش پنجره ها را داشت و رشد ۵۰ درصدی پرفروش ترین نمایش سال ۸۴ از سیر صعودی علاقه مخاطبان خبر می داد. پری صابری همواره تماشاگرانی را در اجرا هایش به همراه داشته که این تماشاگران از بیینندگان بالقوه او محسوب می شوند و تقریبا هرکاری را که او انجام داده به تماشا نشسته اند. یکی از مهمترین دلایل استقبال از نمایش پنجره ها نیز در ۲ نکته نهفته بود؛ اول حضور بازیگران مشهور و دوم متنی که حاصل سال ها تلاش فرهاد آئیش بود.

البته با توجه به حجم سالن و تعداد صندلی ها اتفاق جالب توجه دیگری هم افتاد که شاید به تناسب تعداد صندلی های سالن و ظرفیت ۱۲۰ نفری تالار چهارسو در نوع خود بی نظیر باشد. این اتفاق نمایشی به نام «فنز» به کارگردانی محمد رحمانیان بود که همواره با بازی بازیگران از جمله پرویز پرستویی، ترانه علیدوستی، مهتاب نصیرپور وحبیب رضایی ۷ هزار و پانصد و هفتاد نفر را به سالن120 نفری چهارسو کشاند و ۲۳ میلیون و ۵۷۲ هزار تومان فروش کرد که به تناسب سالن رویدادی غیرمنتظره به نظر می رسد. البته مقایسه این نمایش با نمایش هایی که امسال در تالارهای ۱۲۰ نفری تئاترشهر روی صحنه رفته اند، شاید قیاسی بی تناسب است. زیرا این نمایش از همه نشانه های تزئینی و شیوه های مخاطب سازی استفاده کرده بود و جدای از بازیگران معروفی از جمله پرویز پرستویی و ترانه علیدوستی به سوژه فوتبال نیز می پرداخت.

بی شک این ورزش پرطرفدارترین پدیده سرگرم کننده در کشور است و همواره پرداختن به دو تیم فوتبال باشگاه های انگلستان منچستریونایتد و منچسترسیتی با دو تیم قرمز و آبی پوش ایرانی (استقلال و پیروزی) تقارن ذهنی ایجاد می کرد.

نمایش های امسال در حالی روی صحنه رفتند که اولویت های اجرا برای نمایش های ایرانی بود و نمایش های خارجی از شانس کمتری برای اجرا بهره مند بودند.

دعوای سازمان فرهنگی هنری شهرداری و مرکز هنرهای نمایشی ارشاد نیز همچنان از نیوه های سال ادامه یافت. شهرداری توانست فضایی را فراهم آورد که برخی کارگردان های مطرح بخواهند نمایش های خود را در سالن های انان روی صحنه ببرند.

به هرحال به هوای بازسازی تئاترشهر دنیای تئاتر تا نیمه اردیبهشت 85 در خاموشی فرو خواهد رفت. بعد از تغییرات نیز زمزمه این شنیده می شود که مدیریت این محل را به بهروز غریب پور بسپارند. باید منتظر ماند و دید چه اتفاقی رخ می دهد.