در حالی که به گزارش نهاد های رسمی، ایران امسال یکی از گرمترین تابستان های دهه های اخیر را تجربه می کند و همین افزایش دمای هوا به همراه کاهش شدید سطح بارندگی و آلودگی شدیدهوا، شرایط زیست محیطی را برای ساکنان این اقلیم دشوارتر از قبل کرده، مرکز پژوهش های مجلس با انتشار گزارشی از روند شتابان بیابان زایی در کشور ابراز نگرانی و اعلام کرد که هم اکنون دو سوم مساحت کشور به بیابان تبدیل شده است.
در گزارش مرکز پژوهش های مجلس آمده است: “گسترش بدون ضابطه شهرها و تبدیل روستاها به شهرهای کوچک یکی از مهم‌ترین عوامل خشکسالی به شمار می‌آید. رشد خیره‌کننده شهرها در سال‌های پس از انقلاب موجب شده است که روستاها به‌عنوان مراکز تولید یکی پس از دیگری آب رفته و به شهرهای کوچکی تبدیل شوند که نه امکانات زندگی شهری دارند و نه دیگر می‌توان کارکرد تولیدی یک روستا را از آن انتظار داشت. در این میان حفر چاه برای تأمین آب کشاورزی با محدودیت‌های قانونی روبه‌رو است اما ساکنان شهرها به راحتی می‌توانند برای تأمین آب شرب موردنیاز خود اقدام به حفر چاه کنند که این مسأله به حفر بی‌حساب و کتاب چاه‌ها به بهانه آب شرب و استفاده در کشاورزی، و پدیده سرقت آب در روستا - شهرهای کوچک دامن زده است.بر همین اساس روستا - شهرهای کوچک در سال‌های پس از انقلاب به راحتی و به بهانه تأمین آب شرب، اقدام به حفر چاه‌های متعدد و برداشت آب از سفره‌های آب زیرزمینی کرده‌اند که همین عامل به خشکسالی دامن زده است”.
در ادامه این گزارش می خوانیم: “درحال حاضر منابع آب زیرزمینی نقش مهمی در تأمین آب شرب مردم کشور ایفا می‌کنند. به‌طوری که ۶۳درصد آب شرب کشور از طریق آب‌های زیرزمینی تأمین شده و آب‌های سطحی سهم ۳۷درصدی را به خود اختصاص می‌دهد که سهم آب‌های زیرزمینی برای تأمین آب شرب روستایی بالغ بر ۸۰درصد است. بخش اعظم افت شدید ذخایر آبی در ۲۰سال گذشته اتفاق افتاده است به‌طوری که از ۱۱۰میلیارد مترمکعب کسری آب حدود ۹۵میلیارد مترمکعب کمبود ذخایر مربوط به دو دهه اخیر است که پدیده شهرنشینی و تبدیل روستاها به شهر تشدید شده است. افت شدید ذخایر باعث شده است که درحال حاضر آب شرب بیشتر از ۶هزار روستای کشور از طریق تانکر تأمین شود. تعداد دشت‌های ممنوعه از ۱۵ دشت در‌سال ۴۷ به ۳۱۹ دشت در سال ۹۳ افزایش یافته است که به دلیل روند صعودی مصرف آب متناسب با تغییرات جمعیتی کشور، تعداد دشت‌های ممنوعه به سرعت درحال افزایش است. درحال حاضر نرخ متوسط فرونشست در دشت تهران بین ۳۰ تا ۳۶ سانتیمتر در سال در مناطق مختلف است که بسیار بیشتر از سایر نقاط جهان است. همچنین تغییرات کیفی آب زیرزمینی در اثر کاهش حجم مخزن، ایجاد فروچاله‌ها و شکاف‌های بزرگ در دشت‌ها و تهدید حیات شهرها و روستاها در اثر تخلیه آبخوان‌ها، از دیگر واقعیت‌های کشور است. تشدید پدیده خشکسالی در ایران در شرایطی رخ می‌دهد که درحال حاضر بیش از دو سوم وسعت کشور در محدوده مناطق خشک، نیمه خشک و بیابانی قرار گرفته است”.
سایت فرارو نیز در گزارشی در این باره نوشته: “هرچند گفته می‌شود با صرفه‌جویی، جیره‌بندی و برخی اقدامات می‌توان تابستان امسال را نیز از سر گذراند، اما مشکلات کم‌آبی تنها به اینجا منتهی نمی‌شود. علاوه بر کاهش شدید آب‌های زیرزمینی و کاهش بارش‌ها و کم‌آبی در کشور، بنابر گزارش ناسا، شدت خشکسالی در ایران به حدی است که اگر در بازه زمانی ده‌ساله فکری به حال آن نشود، ایران از یک اقلیم نیمه خشک به یک اقلیم خشک تبدیل می‌شود. هرچند که این‌روزها بحران کم‌آبی در بسیاری از نقاط جهان وجود دارد، اما در مورد ایران مدیریت و اقدامات نادرست بیش از همه تیشه به ریشه محیط زیست زدند. یکی از مشکلات عمده در تشدید کم‌آبی و خشکسالی به اعتقاد کارشناسان نحوه کشاورزی در ایران است. گفته می‌شود در ایران ۲۸ میلیارد متر مکعب آب مورد نیاز کشاورزی است ولی مصرفِ حال حاضر حدود ۸۸ میلیارد متر مکعب است. کشاورزی ۱۵ درصد از تولید ناخالص کشور را به خود اختصاص داده، اما ۹۰ درصد آب کشور را به همین بخش اختصاص دارد. دلیل این امر توسعه کشاورزی با الگوهای پرمصرف آب است”.
افزایش نگرانی ها از تبدیل اقلیم نیمه خشک ایران به اقلیم بیابانی در حالیست که پیش از این عیسی کلانتری، مجری طرح احیای دریاچه ارومیه در اظهاراتی که رسانه ها آن را “تکاندهنده” توصیف کردند، گفته بود: “ایران با بهره‌برداری از ۹۷درصد آب‌های سطحی خود عملا تمام رودخانه‌های خود را خشک کرده است و دیگر آبی در طبیعت باقی نمانده است،این موضوع به معنای آن است که اگر به همین وضع ادامه دهیم حدود ۷۰درصد ایرانیان یعنی جمعیتی معادل ۵۰ میلیون نفر برای زنده ماندن ناچار به مهاجرت از کشور هستند. مسئولان دولتی تا امروز باور نداشتند که کشور دارد رو به قهقرا می‌رود و حالا متوجه این موضوع شده‌اند که کمی دیر است؛ مطابق با استانداردهای جهانی‌درصد بهره‌برداری از آب‌های سطحی نباید بیشتر از ۴۰درصد باشد. این درحالی است که بیشتر کشورهای پیشرفته حد ایده‌آل بهره‌برداری برای حفظ منابع آبی خود را لحاظ کرده‌اند که حداکثر ۲۵درصد برداشت است. تنها دو کشور در جهان وجود دارد که با بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب‌های سطحی در معرض بحران جدی قرار گرفته‌اند و آن دو کشور ایران و مصر است. این در شرایطی است که میزان بهره‌برداری از آب‌های سطحی در مصر به ۴۶ درصد و در ایران با اختلاف فاحش به ۹۷درصد رسیده است. برای این‌که عمق فاجعه را بهتر متوجه شوید عملکرد برخی از کشورهای جهان را در بهره‌برداری از آب‌های سطحی سرزمین‌شان مرور می‌کنیم: ژاپن ۱۹درصد، آمریکا ۲۱درصد، چین ۲۹درصد، هند ۳۳درصد و در کشوری مانند اسپانیا که از لحاظ اقلیم و ویژگی‌های جغرافیایی به ایران شباهت دارد تنها ۲۵درصد. این موضوع به آن معنی است که حتی در صورت بارش ایده‌آل و نفوذ آب به زیر زمین، جایی برای ذخیره آن وجود ندارد، در نتیجه آب در سطح خاک جاری شده و تبخیر می‌شود. این موضوع شورتر شدن خاک و از دست رفتن حاصلخیزی آن را به دنبال داشته است. درحال حاضر وضع آبی برخی از شهرهای ایران به سطحی رسیده است که آن شهرها از نظر تعاریف علمی و استانداردهای جهانی به «شهر مرده» تعبیر می‌شوند. به‌عنوان مثال درحال حاضر شاهرود و نیشابور از نظر هیدرولوژی شهر مرده به حساب می‌آیند و بخش عمده‌ای از شهرستان رفسنجان نیز شهر مرده تلقی می‌شود”.
او همچنین پیش بینی کرده بود که با تغییر اقلیم، ۵۰ میلیون ایرانی برای زنده ماندن ناچار به مهاجرت از فلات ایران خواهند شد.
پدیده تبدیل شدن اقلیم نیمه خشک ایران به بیابانی، اخیرا خود را در کاهش ۱۰ درصدی بارندگی در استان لرستان، به عنوان دومین حوضچه ذخیره آبی کشور پس از دریای خزر نشان می دهد.انطور که خبرگزاری تسنیم گزارش داده، هم اکنون متوسط بلندمدت بارندگی بر اساس شبکه بخشی موجود آب منطقه‌ای و هواشناسی بین ۴۵۰ تا ۵۰۰ میلی‌متر متغیر اعلام می‌شود اما میزان بارندگی‌های لرستان نسبت به متوسط بلندمدت حدود ۱۰ درصد کاهش داشته است. به این ترتیب در دوره بلندمدت بیش از ۵۰۰ میلیون مترمکعب از آبخوان‌های استان تخلیه می‌شود و این در حالی است که توان دینامیک احیای سالانه آبخوان‌های زیرزمینی آبرفتی استان کمی بیش از ۶۰۰ میلیون مترمکعب در سال است”.
