چیپ کامینز و فرناز فصیحی
ادامۀ کاهش چشمگیر بهای نفت عاقبت می تواند تهدیدی برای سیاست های دست و دل بازانۀ محمود احمدی نژاد در داخل کشور و همچنین اهداف توسعه طلبانۀ ایران در سراسر منطقه باشد. اما منظور از قلک دلارهای نفتی رژیم ایران این است که تهران می تواند برای مدتی از کاهش بهای نفت جان سالم به در برد. ماحصل پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در ماه نوامبر به این ترتیب خواهد بود: بهای پایین نفت احتمالا ً برتری اخیر ایران را تعدیل خواهد کرد، اما به این زودی ها تهران را از پا در نخواهد آورد.
بهای بالای نفت به ایران کمک کرده است در سراسر منطقه نفوذ پیدا کند. تهران سیل صادرات کالاهای ارزان خود را به عراق گسیل داشته و روابط خود را با مقامات دولتی عراق، که بسیاری از آنها در دورۀ صدام حسین در ایران پناهنده شده بودند، افزایش داده است. حزب الله لبنان نیز در تابستان امسال، با سرزنش سیاستمداران تحت حمایت غرب، قدرت جدیدی در دولت لبنان پیدا کرد. علاوه بر این، حماس نیز قدرت خود را در نوار غزه تحکیم بخشیده و فلسطینیان رقیب خود و متحد واشنگتن را تضعیف کرده است.
اگرچه تحریم های آمریکا و سازمان ملل که با هدف مهار برنامۀ هسته ای ایران اعمال شده اند، باعث افزایش هزینه ها و تشریفات اداری شرکت های فعال تجاری ایران در خارج از کشور شده اند، اما افزایش درآمدهای نفتی ایران این ضربه را مهار کرده است. دولت سوبسید مواد غذایی و سوخت را تأمین کرده است و دلارهای نفتی به تأمین بودجۀ واردات رو به رشد، به ویژۀ مواد خامی که در بخش تولیدات صنعتی ایران استفاده می شوند، کمک کرده اند.
با این وجود، تحقق این امر در صورت ادامۀ کاهش بهای نفت خام و پایین ماندن آن دشوارتر خواهد بود. بر اساس ارزیابی صندوق بین المللی پول، ایران به درآمد 75 دلاری هر بشکه نفت خام نیاز دارد، در غیر اینصورت تا سال 2010 با خطر کسری بودجه مواجه خواهد شد.
کاهش ناگهانی بهای نفت قبلا ً به مقامات ایرانی دربارۀ روزهای سخت پیش رو هشدار داده است. در همین حال، رئیس کل بانک مرکزی اواخر هفتۀ گذشته خواستار کاهش واردات کالاهای تزئینی و غیرضروری شد، اقدامی که می تواند موقتا ً جلوی کسری بودجه را بگیرد.
در صورت کاهش درآمدهای نفتی، احمدی نژاد ناچار خواهد بود هزینه های خود را کنترل کند. او بانک ها را برای اعطای وام های بانکی سهل الوصول تحت فشار گذاشته، حقوق کارمندان دولت را افزایش داده و به توزیع سایر مزایای مربوط به مردم، از جمله سهام عدالت، پرداخته است.
با این وجود، ایران هنوز از پشتوانۀ قابل توجهی برخوردار است. ذخائر ارزی بانک مرکزی در سال مالی ایران که در ماه مارس به پایان رسید، حدود 82 میلیارد دلار ارزیابی شد که این رقم در دو سال گذشته 46.8 میلیارد دلار بوده است. در واقع، احمدی نژاد از بودجۀ روز مبادا برای تقویت کسری بودجۀ سه سال گذشته استفاده کرده است.
تحلیلگران مرکز انرژی پی اف سی مستقر در واشنگتن در هفته جاری خاطر نشان کردند، ذخائر انباشته شده و بدهی پایین داخلی “حاکی از آن است که تهران بایستی وجوهات تأمین کسری بودجه را، دست کم در مدت کوتاهی، داشته باشد.“
بر اساس گزارش صندوق بین المللی پول، کاهش قیمت جهانی نفت و سایر کالاها احتمالا ً در دراز مدت حتی به تهران نیز کمک خواهد کرد، به شرط اینکه این کاهش احمدی نژاد یا مجلس را وادار کند انضباط مالی بیشتری داشته باشند. این اقدام می تواند به کنترل تورم، که هم اکنون نرخ سالانۀ آن بالای 24 درصد است، کمک کند.
منوچهر تکین، از مدیران اسبق وزارت نفت ایران که هم اکنون در کانون مطالعات جهانی انرژی تحلیلگر مسائل انرژی است، می گوید، “اگر احمدی نژاد پول کمتری داشته باشد، خرج کردن برایش سخت تر خواهد بود.“
منبع: وال استریت ژورنال، 25 اکتبر، 2008