با نزدیک شدن به زمان برگزاری انتخابات، نتایج نظرسنجی‌های گوناگون، اینجا و آنجا منتشر می‌شود. این‌که چنین نظرسنجی‌هایی چقدر دقیق و علمی انجام شده‌اند، موضوع این یادداشت نیست؛ سخن بر سر پروژه‌های معناداری است که گاه اهداف و انگیزه‌های خود را در قالب نتایج یک نظرسنجی، پی می‌گیرد. نظرسنجی‌هایی که بر پیروزی قاطع احمدی‌نژاد دلالت دارد، در همین راستا، به‌شدت قابل تامل است.
این روزها چند نظرسنجی در سایت‌ها و رسانه‌های همسو با جریان مسلط در بلوک قدرت منتشر شده، که جملگی از برتری قاطع (بالای 50 درصد) احمدی‌نژاد در انتخابات ریاست‌جمهوری آتی، سخن می‌گوید. این‌که به علل و دلایل گوناگون -که مجال طرح آنها در این مختصر نیست- احمدی‌نژاد در حال حاضر، وضع بهتری از دو نامزد اصلاح‌طلب (موسوی و کروبی) دارد، امر و داده‌ی غریبی نیست. تا آنجا که نگارنده از نتایج برخی نظرسنجی‌های مستقل‌تر، اطلاع دارد و ارزیابی‌های شخصی وی، نشان می‌دهد، احمدی‌نژاد با چند درصد اختلاف، علی‌الحساب فرد برتر در میان چند نامزد مطرح انتخابات 22خرداد است؛ اما این که اختلاف رای او با دو نامزد دیگر، فاحش باشد، و به‌وپژه این نکته که جمع درصد آرای موسوی و کروبی، کمتر از آرای احمدی‌نژاد باشد، کمی قابل تامل به‌نظر می‌رسد.
همچنین، این نکته که شمار قابل توجهی از نظرسنجی‌ها در ایران، “نظرسازی” است، موضوع جدیدی محسوب نمی‌شود. کم نیستند جریان‌های سیاسی‌ای که به علل مختلف و به‌ویژه “فضاسازی” برای نیروهای حامی و هواداران خود، و نیز ایجاد تزلزل در اراده و دامن زدن به ناامیدی و یاس در کنش رقیب سیاسی خویش، نتایج نظرسنجی‌ها را باب میل خویش اعلام می‌کنند و بر طبل پیروی و غلبه‌ی خود، پیش از انجام بازی و اعلام رسمی نتایج، می‌کوبند. چنین اتفاقی را در چند انتخابات اخیر ایران نیز شاهد بوده‌ایم؛ چنان که -به‌عنوان نمونه- تیتر نخست روزنامه‌ها، فردای انتخابات، از پیروزی «خودی»ها و شکست “غیرخودی”ها خبر داده است.
اما، چنان که گفته شد، آنچه در روزهای اخیر در قالب انتشار نتایج چند نظرسنجی شاهد آن هستیم، فراتر از موضوع یاد شده، قابل مداقه است. به این دو گزارش، از نتایج دو نظرسنجی، که به تازگی در روزنامه‌ها و رسانه‌های وابسته به محافظه‌کاران و اقتدارگرایان، منتشر شده است، توجه کنید:
در خبری که کیهان نیز آن را در 15 اردیبهشت منتشر کرد، تصریح شد:
”نتایج جدیدترین نظرسنجی‌ها از پیشتازی محمود احمدی نژاد در عرصه انتخابات ریاست جمهوری خبر می‌دهد. به گزارش «الف»، در این نظرسنجی که در تاریخ ششم اردیبهشت ماه جاری در 32 شهر بزرگ کشور انجام شده، پرسش شده که علاقه دارید چه کسی نامزد شود. در این نظرسنجی احمدی نژاد با 9⁄44 درصد آراء نظرسنجی‌شدگان در رتبه اول ایستاده و بعد از او آقایان موسوی، کروبی و رضایی با 8/11، 7⁄1 و 6⁄0 درصد در رتبه های بعدی قرار گرفته‌اند….در پاسخ به این سوال هم که به چه کسی رأی می دهید، 6⁄53 درصد نام احمدی نژاد، 21درصد موسوی، 8/3درصد کروبی و 7⁄1 درصد رضایی را عنوان کرده اند…«الف» که… توسط احمد توکلی اداره می شود، منبع این نظرسنجی را مراکز تخصصی کشور و با قید محرمانه یا غیرقابل استناد منتشر کرده…“
خبر دیگر را ایرنا، خبرگزاری رسمی دولت و زیرمجموعه‌ی احمدی‌نژاد و صفار هرندی، در 13 اردیبهشت، منتشر کرد:
”بر اساس نظرسنجی ایرنا از میان 1370 نفر از دانشجویان دانشگاه های تهران که طی روزهای ششم لغایت نهم اردیبهشت ماه صورت گرفت؛ 3⁄51 درصد از دانشجویان به دکتر احمدی نژاد، 4⁄26 درصد به مهندس میرحسین موسوی، 5⁄17 درصد به حجت الاسلام مهدی کروبی و 8⁄4 درصد نیز به محسن رضایی رأی خواهند داد.“
نکته‌ی مهم در هر دو نظرسنجی این است که مجموع درصد آرای دو نامزد اصلاح‌طلب (موسوی و کروبی)، کمتر از درصد آرای احمدی‌نژاد است (حدود 25 به 54 در نظرسنجی اول؛ و حدود 44 به 51 در نظرسنجی دوم) و در هر دو نظرسنجی، ظاهرا” کار انتخاب مجدد احمدی‌نژاد به‌عنوان رییس‌جمهور، در همان دور نخست انتخابات، تمام است (او بیش از نیمی از آراء را از آن خود کرده است).
با توجه به نارضایتی عمومی از عملکرد دولت احمدی‌نژاد -که به‌قدر لازم محسوس است و خود را در برخی گزارش‌ها نشان داده- نتایج این نظرسنجی‌ها، آشکارا با واقعیت در فاصله‌ای محسوس است. (حامیان دولت البته می‌توانند در مقام مخالفت با این ادعا به استقبال از احمدی‌نژاد در سفرهای استانی اخیرش اشاره کنند؛ اما به‌نظر می‌رسد طبل رسوایی کیفیت تحقق این استقبال‌ها و دلایل وقوع آنها، به‌قدر لازم به صدا درآمده است.)
در نگاه نخست، می‌توان این نظرسنجی‌ها را در راستای همان نظرسازی مورد اشاره، نقد کرد و گذشت؛ اما وجه پرمخاطره‌تر ماجرا آنجاست که جریان‌های اصلی منتشرکننده‌ی نتایج این نظرسنجی‌ها، در پی آن باشند که به لطایف‌الحیلی، به این خواست و اراده‌ی خود، صورت تحقق دهند. اینجاست که نظرسنجی‌ها، بس معنادار و قابل تامل می‌گردد و بحث ”صیانت از آراء” و تلاش نهادهای مدنی برای برگزاری هرچه سالم‌تر انتخابات را دوچندان ضروری می‌سازد. چنان که در هشدارهای اخیر سیدمحمد خاتمی، رییس‌جمهور پیشین نظام جمهوری اسلامی، آمده، شهروندان و نهادهای مردم‌نهاد باید با نهایت تلاش و انگیزه، به سهم خویش بکوشند تا بر فرآیند برگزاری انتخابات، نظارت کنند و تا آنجا که از دست‌شان برمی‌آید، مانع از بروز و تحقق اراده‌های مافوق رای و خواست مردم، شوند.