هنر روز، در بخش کتاب می کوشد کتاب ها و نشریاتی را که در حوزه اندیشه و هنر مباحث نظری را منعکس می کنند یا در مسائل اجتماعی و سیاسی مباحثی درخور دارند، به خوانندگان خود معرفی کند. ارجحیت با کتاب های روز خواهد بود، ولی این امر به معنای غفلت از آثارمنتشر شده در گذشته دور یا نزدیک نیست. کتاب های منتشره از پدیدآورندگان ایرانی به زبان های دیگر یا ترجمه شده به این زیان ها هم در کتاب روزجای ویژه ای خواهند داشت. ناشران و پدید آورندگان آثار می توانند برای معرفی یک نسخه کتاب به نشانی زیر بفرستند.
Iran Gooya : نام گیرنده
BP 114 : شماره صندوق پستی
Creteil 94000 : اسم وکد پستی شهر
France : نام کشور
سیاست در ایران: گروه ها، طبقات و نوسازی
نویسنده: جیمز آلبن بیل
ترجمه: علی مرشدی زاد
280 ص، تهران: نشر اختران، 1387، چاپ اول
در این کتاب که نخستین بار در سال 1972 میلادی منتشر شد، نویسنده تلاش کرده است با تمرکز بر طبقه متوسط جدید در ایران، به جایگاه این طبقه در سیاست بپردازد. «جیمز آلبن بیل»، نویسنده کتاب، از محققان سرشناسی است که تحقیقات مفصلی درباره ایران و خاورمیانه کرده است. کتاب «عقاب و شیر» از مشهورترین آثار اوست که به تحلیل روابط ایران و آمریکا می پردازد. «جیمز بیل» در کتاب «سیاست در ایران» می کوشد برنامه اصلاحات ارضی در زمان شاه سابق را، با صورت بندی طبقاتی در ایران پیوند دهد. بدین منظور او ابتدا به بررسی طبقات در تاریخ ایران می پردازد و سابقه آنها تا دوره معاصر را پی می گیرد؛ سپس تحرک طبقاتی در ایران معاصر را مورد بررسی قرار می دهد و با معرفی طبقات این دوره، ظهور و رشد طبقه متوسط جدید و اقدامات حکومت پهلوی برای محدود ساختن این طبقه را به تصویر می کشد. عناوین فصل های ششگانه کتاب عبارتنداز: «ساختار اجتماعی ایرانی – اسلامی»، «روشنفکران حرفه ای- دیوان سالار طبقه جدید»، «براندازان: از خود بیگانگی نظام ایدئولوژیک»، «فن سالاران: سیاست نارضایتی از روش کار»، «بند و بست چیان: دفاع از نظام شبکه ای» و «انقلاب سفید: سیاست حفظ نظام».
امکانات فنی در تئاتر ایران (از تکیه دولت تا امروز)
نویسنده: بابک شاه علیزادگان
168 ص، تهران: موسسه فرهنگی هنری خانه تئاتر ایران، 1386، چاپ اول
این کتاب، دفتر اول از مجموعه ای است که به بررسی امکانات فنی (صحنه، نور، صدا، دکور، لباس و آکسسوار) در تئاتر ایران، از سال 1250 تا 1285 شمسی می پردازد. در واقع این مجموعه نگاهی است به تاریخ تئاتر ایران از منظر کارهای فنی. کتاب اول، به تعزیه و بنای عظیم «تکیه دولت» اختصاص دارد و در آن مسائلی از قبیل شکل و انواع حسینیه ها و تکایا، نوع روشنایی، استفاده از افکت های صوتی، رنگ و ترکیب لباس ها، صحنه و نوع ورود و خروج آدم ها و حیوانات، و سرانجام شکل داخلی و خارجی «تکیه دولت» و دیگر تکایا، مورد بررسی قرار می گیرد. عناوین فصول پنجگانه کتاب عبارتنداز: « تعزیه و تعزیه خوانی: تعزیه های ثابت، متحرک، ارابه ای»، «شکل کلی تکایا قبل از تکیه دولت»، «شکل تکیه دولت بر اساس خاطرات ایرانیان و مشاهدات خارجی ها»، «بررسی امکانات فنی و هنری تکیه دولت» و «سرانجام تکیه دولت».
متن کامل خاطرات جعفر شریف امامی
ویراستار: حبیب لاجوردی
239 ص، تهران: انتشارات صفحه سفید، 1387، چاپ اول
این کتاب، متن کامل خاطرات «جعفر شریف امامی»، نخست وزیر ایران در سال های 1339-1340 و 1357 است. این خاطرات در چهارچوب «طرح تاریخ شفاهی ایران»، وابسته به «مرکز مطالعات خاورمیانه» در دانشگاه هاروارد، گردآوری و تدوین شده است. خاطرات «شریف امامی»، طی نه ساعت در سه جلسه (اردیبهشت 1361، اردیبهشت 1362 و خرداد 1362)، در محل اقامت او در نیویورک، ضبط شده است. «شریف امامی» که حدود 25 سال در سمت های وزیر، سناتور، نایب التولیه بنیاد پهلوی، رئیس مجلس سنا و نخست وزیر، مسئولت داشت، توانست از نزدیک با «رضا شاه» و «محمد رضا شاه» آشنا شود و وقایع جالبی را مشاهده کند. خاطرات او، پرتوی دیگری بر گوشه هایی از تاریخ معاصر ایران می افکند.
قصه های زیر کرسی مردم کرمان و اطراف آن
نویسنده و راوی: شمس السادات رضوی
264 ص، تهران: نشر افکار، 1387، چاپ اول
این کتاب، مجموعه بیست و سه قصه زیبا از کرمان و روستاها و شهرهای اطراف آن است. گردآورنده و راوی این قصه ها، خانم «شمس السادات رضوی نعمت اللهی»، ملقب به «ننو شمس السادات» است که این قصه ها را از زبان مردم این منطقه شنیده و آنها را تدوین کرده است. قصه های این مجموعه، خواننده را با گوشه ای از فرهنگ عامیانه و آداب و رسوم و زندگی مردم کرمان آشنا می کند. در مورد هر قصه، نام گوینده، سن و محل زندگی او نیز قید گردیده است.
عبرت نامه: خاطراتی از دوران پس از جنگ های هرات و مرو
نویسنده: میرزا محمود تقی آشتیانی
مقدمه و ویرایش: حسین عمادی آشتیانی
224 ص، تهران: نشر مرکز، 1387، چاپ دوم
نویسنده این خاطرات، « میرزا محمود تقی آشتیانی»، ملقب به «عماد الدفتر»، از منشیان دربار «ناصرالدین شاه»، و هنرمندی خوش نویس و نقاش و شاعر بوده است. او در سال 1276 ه. ق، به عنوان منشی همراه قشون ایران به فرماندهی شاهزاده «حمزه میرزا»، به قصد محاصره و فتح مرو، عازم آنجا شد. این ماجرا، با شکست نیروهای دولتی و کشته شدن و اسارت تعدادی از سربازان و امراء ایرانی به دست ترکمانان و افاغنه، منجر به هزیمت و عقب نشینی لشگر ایران شد. در این واقعه، «عماد الدفتر» نیز به اسارت ترکمانان درآمد و دوران سختی را در اسارت گذراند. کتاب حاضر که خاطرات او از این دوران است، به صورت داستانی گیرا بیان شده است. این کتاب را می توان از نخستین تجربه های رمان نویسی فارسی به شمار آورد. آنچه به این متن جذابیت بیشتری می بخشد آن است که وقایع آن فقط در محدوده دارالخلافه نمی گذرد و نویسنده به آنچه در متن جامعه می گذشته بیشتر توجه داشته است.
آبنامه تهران
نویسمده: اسماعیل عباسی
184 ص، تهران: دفتر پژوهش های فرهنگی، 1387، چاپ اول
در این پژوهش، موضوع آب و آب رسانی به تهران، از زمانی که این شهر به عنوان پایتخت ایران برگزیده شد (سال 1209 ق/1795 میلادی)، بررسی می گردد. نویسنده سعی کرده است که آثار فرهنگی تحولات آب تهران، به ویژه طرح مهم تامین آب بهداشتی و لوله کشی آب شهر را، تا سال 1357 هجری شمسی، با بهره گیری از منابع گوناگون بازکاوی کند. اثرات فرهنگی این تحولات، فصل مهمی از تاریخ فرهنگی و اجتماعی تهران است که هرگز به صورت جامع به آن پرداخته نشده و در کنار خاطره نویسی ها و تاریخ زندگی شاهان و درباریان و تک نگاری های اجتماعی، همواره مهجور مانده است. عناوین بعضی از مباحث کتاب عبارتنداز: «آب در باورها»، «قنات»، «آب و کشاورزی در تهران»، «سقا، سقایی و سقاخانه»، «میراب ها»، «یخچال های تهران»، «حمام های تهران»، «نظام نامه حمام»، «آلودگی آب»، «مسئله قدیمی فاضلاب» و «لوله کشی آب».
سیمای تهران در سده 13 هجری قمری
جلد اول
پدیدآورندگان: محمد حسن سمسار، فاطمه سراییان، رضا مقدم
ترجمه متن ها به انگلیسی: مرجانه سلطانی
272 ص، تهران: انتشارات زریران، 1387، چاپ اول
این کتاب که به مناسبت یکصدمین سال تصویب قانون بلدیه تهران به کوشش «سازمان فرهنگی – هنری شهرداری تهران» و همکاری «آلبوم خانه کاخ گلستان» و «موزه عکسخانه شهر» تهیه و تدوین شده، مجموعه ای از عکس های تاریخی و ارزشمندی است که در قرن سیزدهم ه. ق به وسیله عکاس ایرانی و اروپایی از ساختمان ها و بناهای تهران و جلوه های گوناگون زندگی در این شهر گرفته شده است. مجموعه تصاویر کتاب با توضیحات کامل و جامعی به زبان های فارسی و انگلیسی همراه است. این تصاویر و اطلاعات، بخشی از کم و کیف مادی و معنوی زندگی مردم و شهر تهران را در گذشته ای نه چندان دور به خوانندگان معرفی می کند.
موسیقی سنتی ایران
نویسنده: ایرج برخوردار
103 ص، تهران: انتشارات طرح آینده، 1386، چاپ اول
موسیقی سنتی ایران در عین سادگی و بی پیرایگی، بسیار پرمایه و دلپذیر است؛ چمن بسیار وسیعی را می ماند که گر چه گیاه آن چندان رشد نکرده و به صورت تنک و کم ارتفاع مانده، ولی سبزی و طراوت خود را حفظ کرده است. این سبزی و طراوت زیبایی خاص خود را دارد. بهره وری از موسیقی ایران به درستی حاصل نخواهد شد، مگر با تحلیلی دقیق و شناختی کامل. در کتاب حاضر، نویسنده سعی کرده است تا با پرهیز از پیچیدگی های فنی، اما با زبانی علمی و مستند، خوانندگان و علاقمندان را با اصول و مبانی موسیقی سنتی ایران آشنا کند. عناوین فصل های دوازده گانه کتاب عبارتنداز: 1- نظری به گذشته موسیقی ایران، 2- موسیقی فولکلوریک – موسیقی سنتی، 3- انواع موسیقی، 4- موسیقی سنتی ایران، 5- خصایص عمومی موسیقی سنتی ایران، 6- خصایص فنی موسیقی سنتی ایران، 7- فواصل موسیقی ایرانی، 8- مقام های موسیقی ایرانی، 9- شرح مختصر دستگاه های ایرانی، 10- الحان بسیار قدیمی، 11- فرم های موسیقی سنتی، 12- سازهای سنتی ایران.
جشن نامه دکتر بدرالزمان قریب
مجموعه مقالات
به کوشش: زهره زرشناس، ویدا نداف
317 ص، تهران: انتشارات طهوری، 1387، چاپ اول
این کتاب که مجموعه ای از مقالات پژوهشگران ایرانی و خارجی در زمینه تاریخ، ادبیات، فرهنگ و زبان ایران باستان است، به مناسبت بزرگداشت خانم «بدرالزمان قریب»، استاد برجسته و کم نظیر زبان های ایران باستان و متخصص زبان سغدی، چاپ و منتشر شده است. عناوین بعضی از مقالات فارسی این مجموعه و نویسندگان آنها عبارتنداز: «جلوه های زن در تاریخ زندگی زردشت/ژاله آموزگار»، «اشارات مانوی در جوامع الحکایات و لوامع الروایات عوفی/ابوالقاسم اسماعیل پور»، «وقفنامه ملاگشتاسب زردشتی/ایرج افشار»، «امثال نگاری و امثال شناسی در زبان شناسی ایرانی/ورژ پارسادانیان»، «چند واژه دخیل در زبان بلخی/محمود جعفری دهقی»، «سنت شفاهی در اسکاندیناوی قرون وسطا و ایران باستان/پریسا درخشان مقدم»، «سنت های شمال ایرانی/هارولد والتربیلی/ترجمه: یدالله منصوری»، «ئیل: لقبی برای فرستاده سوم مانوی/ورنر زوندرمان/ترجمه: امید بهبهانی» و«یافته های نو در افغانستان باستانی/نیکلاس سیمز ویلیامز/ترجمه: ویدا نداف». این مجموعه همچنین شامل چند مقاله به زبان انگلیسی است که از آن میان می توان از مقاله «تورج دریایی» با عنوان «از مانی تا مزدک: ملاحظاتی درباره واژه زندیق» نام برد.
کتاب های خارجی
پادشاهی جادوی باله
مجموعه مقالات درباره هنررقص در روسیه از 1911 تا 1925
آکیم ولینسکی
مصور، 288 ص، انتشارات دانشگاه ییل، قیمت 35 دلار
کتابی عجیب و فرصتی است مغتنم برای کسانی که اصل و حاشیه را با هم می خواهند. در این کتاب نه فقط در مورد تغیرات ناگهانی در جهاز هاضمه آنا پاولووا چیزهایی می خوانیم، بلکه از ساختار استخوان بندی زانو هایش، اندازه قوس اندامش، ارتفاع پرش ها و لب هوسناک پایینی اش و شیب دلفریب شانه هایش چیز های بیشتری دستگیرمان می شود.
پادشاهی جادوی باله نخستین کتاب به زبان انگلیسی است که از آکیم ولینسکی منتشر می شود. او از بزرگ ترین محققان باله در طی بیش از 350 سال تاریخ این هنر است. برگردان کتاب به انگلیسی را پروفسور استانلی جی. رابینوویتز مدیر بخش فرهنگ روسی در دانشگاه آمهرست انجام داده است.
خواندن این کتاب برای هرکسی که به باله عشق می ورزد یک ضرورت است. اما در عین حال برای اصلاح دیدگاه کسانی که هنوز هم می اندیشند باله صرفا نمایشی زیبا با دخترکانی زیبا است مفید به نظر می رسد.
پنجاه مایل از فردا
خاطرات آلاسکا و مردمان واقعی اش
نویسنده: ویلیام ال. ایگیاگروگ هنزلی
مصور، 256 ص،انتشارات سارا کرایتون، 24 دلار
با مختصر نویسی، آلاسکا را می شود با واژه های سفید،سرد و اگزوتیک تعریف کرد. اما هر از چند گاهی سرو کله یکی با داستانی پیدا می شود که در آن ادعاهایی جدی درباره اصلیت و سندیت آلاسکا به چشم می خورد و مساله را از آنچه تا کنون می پنداشتیم فرا تر می برد. آقای هنزلی با خاطراتش از آلاسکا روایتی پخته و بالغ از سرزمین و مردمی هنوز جوان را ارائه می دهد که در حال رشد و توسعه اند. او در روایت دیکنز گونه اش از این آدم ها، به خوبی به شرح این موضوع می پردازد که ملتی چگونه هنگامی که تاریخ آنها را به فراموشی می سپارد از جا بر می خیزند.
کتاب هنزلی به گفته خودش، از نخستین طلوع پس از عصر یخبندان تا آغاز دوران نفت در این سرزمین را در بر می گیرد. و مهم ترین دغدغه او در این کتاب، مساله قبایل و قومیت های ساکن و مالکیت سرزمین الاسکا است.
یک روز و یک شب و یک روز
نویسنده: گلن دونکن
244 ص، انتشارات هرپر کالینز24.99 دلار
نام این رمان برگرفته از عبارتی است که جان اشتاین بک در داستان “زمستان ناخشنودی های ما” به کار برده است. ایتن هاولی قهرمان داستان اشتاین بک که کهنه سرباز جنگ دوم جهانی است عبارت فوق را برای اشاره به برشی از زمان به کار می برد که “ در آن تمام هولناکی یک کسب و کار کثیف می تواند متجلی شود”. او نمی تواند وحشت آن “ کسب و کار بیمار گونه” را از سر بیرون کند، بنابر این، توصیه گروهبان پیر و سرسختی را به گوش می گیرد و آنقدر آن کلیت وحشتناک (وقایع جنگ) را از ابتدا تا انتها مرور می کند تا همه اش به تکه های کوچک در ذهن شکسته و پاک شود.
تقریبا غیر ممکن است که بشود گفت گلن دونکن عامدانه به قصه اشتاین بک کنایه می زند یا نه..اما اگر چنین تصور کنیم، منطقی است و معنا می دهد. آگوستوس رز، قهرمان دورگه رمان دونکن تروریستی است که قبلا صاحب رستوران و قبل از آن روزنامه نگار بوده و درست در همین مدت یک روز و یک شب و یک روز تحت شکنجه قرار می گیرد. اما او قبل از آن، در زمانی درست به همین اندازه، قبل از ان که در دام شکنجه گرش بیافتد، دورانی کاملا متفاوت را سپری کرده. در هتلی در بارسلونا با بزرگ ترین عشقش سلینای سفید پوست و ثروتمند، که به طرزی تراژیک زانی محارم نیز بوده است.
دونکن به گونه ای می نویسد که به آن رمان ایده ها می گویند. هر چند به نظر می رسد بحث او در این رمان این است که هیچ ایده ای در دنیا ارزش زندگی کردن یا مردن را ندارد. از نظر او “عادات پایدار” دوست داشتن و مراقبت از دیگری است که ما را از بربریت درون مان می رهاند و مفهوم چگونه خوب زندگی کردن را معنا می کند.
درون آرشیو های استالین
کشف روسیه جدید
نویسنده: جاناتان برنت
مصور، 335 ص، انتشارات اطلس و کمپانی، 26 دلار
در ژانویه 1992 جاناتان برنت مدیر انتشارات دانشگاه ییل به روسیه تازه استقرار یافته پرواز می کند تا در مزایده ای حق انتشار بخشی از آرشیو شوروی سابق را در مجموعه سالانه انتشاراتی اش به دست آورد. یک ماه قبل از آن بوریس یلتسین اعلام کرده بود که درهای آرشیو حزب کمونیسم و کا گ ب به روی محققان تمامی کشور ها باز است. اما در عمل بدین گونه نبود. بخشی از آرشیو های مهم دست نیافتنی باقی ماندند و در راه استفاده از بقیه بخش ها هم مشکلات زیادی پیش پای محققین گذارده شد.با این همه، دانشگاه ییل در کنار موسسه هوور و مرکز وودرو ویلسن که پروژه تاریخ بین المللی جنگ سرد را اجرا می کرد، بیشترین موفقیت را به دست آوردند.
خاطرات قابل توجه برنت “ درون آرشیو های استالین” به همان اندازه که در باره خود آرشیو ها می گوید، از واقعیت های نفرت انگیز دوران پس از شوروی و بوروکراسی بیمار گونه آن هم حرف می زند.