شهرام رفیع زاده
وزارت ارشاد تلاش می کند تا آیین نامه ساماندهی سایت های اینترنتی را، دوسال پس از شکست آن، بار دیگر به اجرا در آورد. در همین راستا، محمد حسین صفار هرندی وزیر ارشاد اخیرا از تدوین مجدد این آیین نامه خبر داده است.
به نوشته روزنامه دولتی ایران، وزیر ارشاد با اشاره به این که “آیین نامه ساماندهی سایت های اینترنتی تدوین شده است”، این آئین نامه را جدای از مصوبه های شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص سایت های اینترنتی عنوان کرده و گفته: “البته قبل از این آیین نامه قوانین و مصوباتی در شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره سایت های اینترنتی وجود داشت.”
مهم ترین مصوبه مورد اشاره صفار هرندی، مصوبه تشکیل “کمیته تعیین مصادیق” است. مصوبه ای که بنابر آن، کمیته ای متشکل از نمایندگان وزارت اطلاعات، وزارت ارشاد و وزارت ارتباطات اجازه یافته اند که به تشخیص خود سایت های اینترنتی و وبلاگ ها را غیر مجاز اعلام کنند. کمیته تعیین مصادیق طی 4 سال گذشته دستور فیلتر شدن هزاران سایت و وبلاگ فارسی یا غیر فارسی، برخورد قضایی با چندین سایت اینترنتی و تعقیب ده ها وبنگار را صادر کرده است.
وزیر ارشاد در اظهارات اخیر به جزئیات تغییرات جدید در آئین نامه ساماندهی سایت های اینترنتی اشاره ای نکرده، اما مدعی شده که “با تدوین آئین نامه ساماندهی سایت ها، پیدا کردن آمار رسمی از سایت ها آسان تر می شود.”
وی با اشاره به این که هیچ آماری از سایت های اینترنتی و وبلاگ های فارسی وجود ندارد، گفته: “با توجه به این اقیانوس بیکران عرصه اینترنت و در جایی که هر دقیقه عنصر جدیدی وارد می شود و فعالان تازه پیدا می کند، نمی توان موضوع آمار را مطرح کرد.”
صفار هرندی همچنین، با اظهار نظری که حکایت دارد وی احتمالا “وبلاگ” را صفحه ای می داند که مرتب به روز نمی شود، کاربرد وبلاگ ها را نیز مانند سایت های اینترنتی دانسته و گفته: “در حال حاضر بعضی از وبلاگ ها شبیه سایت ها عمل می کنند و در همان حد فعالند و به صورت روزمره به روز می شوند.”
وزیر ارشاد اسلامی در عین حال تاکید کرده: “ما با مقدورات فعلی، کاری که می توانستیم انجام دهیم این بود که بگوییم سایت ها به ثبت برسد. همین که سایت ها خود را به ثبت برسانند و از آئین نامه مصوب دولت تبعیت کنند، یک پیشرفت است.”
آئین نامه پر از ممنوعیت
آئین نامه قبلی ساماندهی سایت های اینترنتی، در دوره ریاست علیرضا مختارپور بر معونت مطبوعاتی وزارت ارشاد تدوین و در 25 مرداد 85 در جلسه ای با حضور محمود احمدی نژاد به تصویب هیات دولت رسیده بود.
در آئین نامه قبلی “پایگاه های اینترنتی، سایت و وبلاگ” به سه دسته “پایگاه های ثبت شده در وزارت ارشاد” ، ”پایگاه های با هویت نامعلوم” و “پایگاه های اینترنتی غیر مجاز” تقسیم شده بودند.
”پیش‌بینی و راه‌اندازی ساختار مناسب تشکلایت با استفاده از ظرفیتهای موجود برای ساماندهی، هدایت و حمایت از فعالیتهای اینترنتی مجاز و برخورد با فعالیتهای غیرمجاز”، “سالم سازی فعالیت های اینترنتی”،”تعیین شرایط لازم برای پایگاه ، مدیران مسئول سایت ها و نیز تعیین ساز و کار مناسب به منظور ثبت رسمی پایگاه های اطلاع رسانی و لغو آن و اعلام عمومی هر مورد” و “تعیین محتوای مجاز یا غیر مجاز برای نشر در سایت ها و وبلاگ ها از جمله اختیارات دولتی مصوب در آیین نامه ذکر شده بود.
”مطالب الحادی و نفی یا تضعیف اصول و ارزش های اسلامی و یا توهین به اسلام و مقدسان آن و اهانت امام و یا رهبری”، “تحریک و تشویق به ارتکاب اعمال علیه امنیت، حیثیت و منافع جمهوری اسلامی”، “تحریف مطالب امام خمینی و رهبری”، “تحریف انقلاب اسلامی و توهین به ارزش های آن”، “هر گونه اقدام علیه قانون اساسی و یا تفرقه افکنی و خدشه در وحدت و وفاق ملی و استقلال و تمامیت ارضی و یا القاء بد بینی و نا امیدی در مردم نسبت به مشروعیت و کار آمدی نظام”، “افشای اسرار و اسناد طبقه بندی شده از قبیل نظامی، امنیتی و سیاسی دولتی و خصوصی”، و توهین به اشخاص حقیقی و حقوقی” از جمله مواردی هستند که طبق آئین نامه قبلی مصوب هیات دولت، انتشار آنها در وبلاگ یا سایت اینترنتی برخورد قضائی و امنیتی را به دنبال دارد.
دایره محدودیت های مورد نظر دولت برای وبلاگ ها و وب سایت ها تا حدی بود که مصوبه هیات دولت، ”آموزش و ارائه هر نوع روش مقابله با مسدود سازی پایگاه های اطلاع رسانی غیر مجاز” (یعنی آموزش دور زدن فیلترینگ) و دادن هر گونه لینک به سایت ها و وبلاگ هایی که کمیته تعین مصادیق آنها را غیر مجاز اعلام کرده بود را نیز ممنوع و جرم تلقی می کرد.
این مصوبه در 5 آذر 85 از سوی معاون اول احمدی نژاد برای اجرا ابلاغ شد و وزارت ارشاد در همان زمان با تعین ضرب الاجل 2 ماهه برای وبلاگ نویسان و سایت های اینترنتی از آنان خواست تا مشخصات کامل خود را در اختیار این وزارتخانه قرار دهند.
طرحی که شکست خورد
انتشار متن آن آئین نامه انتقادات گسترده وبلاگ نویسان و وب نگاران ایرانی را به دنبال داشت.
با وجود عقب نشینی وزارت ارشاد از ثبت وبلاگ ها به دنبال گسترش اعتراض وبلاگ نویسان، و تاکید بر کفایت ثبت وب سایت ها، باز هم آئین نامه ساماندهی سایت های اینترنتی مصوب هیات دولت شکست خورد.
ده روز پس از آغاز ثبت سایت های اینترنتی و وبلاگ ها توسط وزارت ارشاد، خبرگزاری مهر تعداد سایت ها و وبلاگ های ثبت شده در ده روز گذشته در سایت ساماندهی را 2 هزار سایت اعلام کرد، و روزنامه کیهان نیز نوشت که تا آن لحظه تنها مدیران 850 سایت و وبلاگ حاضر شده اند در سایت معرفی شده از سوی معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد ثبت نام کنند.
این روزنامه در 20 دی 85 نوشت: “850 پایگاه اینترنتی در سایت ساماندهی ثبت شده اند که از این تعداد 361 وب سایت، 13 وبلاگ دارای دامنه [دومین] و 466 وبلاگ بدون دامنه [دومین] می باشند”.
بدین ترتیب آئین نامه ساماندهی سایت های اینترنتی و وبلاگ ها مصوب دولت نهم شکست خورده و به بایگانی سپرده شد.
با این حال از تلاش محافظه کاران برای اعمال محدودیت در اینترنت کاسته نشد، چنانکه گروهی از راستگرایان تندرو در مجلس تعیین مجازات اعدام برای وب نگاران را به اتهام “افساد فی الارض و محاربه” در طرح تشدید مجازات اخلالگران در امیت روانی” جا دادند. طرحی که پیش از تصویب قانونی در مجلس، نخستین قربانی آن یعقوب مهرنهاد فعال مدنی و وبلاگ نویس بلوچ را در زاهدان در اواسط تابستان امسال اعدام شد.
مقامات دولتی همچنین طی ماه های اخیر با انتظار گزارش هایی مبتنی بر گسترش فساد اخلاقی و الحاد در سایت ها و وبلاگ های فارسی، به زمینه سازی برای دور جدید محدودیت های اینترنتی پرداخته اند. در همین راستا، یکی از سازمان های دولتی - سازمان ملی جوانان - اخیرا با انتشار آمارهایی 12 میلیون از 18 میلیون کاربر اینترنت در ایران را متهم کرده که به “سکس گردی” و “جستجوی عکس ها و فیلم های سکسی” مشغولند.