آرش سیگارچی
جلسات مجلس هشتم از 17 روز پیش رسما آغاز شد اما هنوز این مجلس نمی تواند رسما به قانونگذاری بپردازد زیرا نمایندگان مجلس شورای اسلامی برای آنکه بتوانند رسما در جلسه علنی به بررسی طرح‌ها و لوایح بپردازند، باید ابتدا اعضای کمیسیون‌های 13 گانه را مشخص کنند، تا طرح‌ها و لوایح طبق آیین‌نامه داخلی مجلس ابتدا در کمیسیون‌ها و سپس در جلسه علنی مورد بررسی قرار گیرد.
انتخاب اعضای کمیسیون ها هم به کندی صورت می گیرد چرا که قریب به اتفاق نمایندگان تمایل دارند در کمیسیون هایی حضور یابند که “امکان ارتباط گیری با مجموعه‌های اقتصادی” و همچنین “امکان سفرهای خارجی” داشته باشند تا کمیسیون هایی که هیچ فایده اقتصادی برای آنها ندارد. اینچنین است که برای کمیسیون‌هایی چون امنیت ملی، انرژی، برنامه و بودجه “سه برابر ظرفیت حدود 100 نماینده” ثبت‌نام کرده‌اند.
براساس آیین نامه مجلس، 13 کمیسیون مجلس بنا به تشخیص هیات رییسه و روسای شعب، دارای حداقل نوزده و حداکثر بیست و سه نفر عضو خواهند بود. هر چند پس از انتخاب علی لاریجانی به عنوان رییس مجلس، وی از همان ابتدا از نمایندگان خواست که بین کمیسیون ها فرق قائل نشوند و با اشاره به نامزد شدن بیش از 23 نماینده برای عضویت کمیسیون های صنایع، انرژی، بودجه و امنیت ملی، اهمیت دیگر کمیسیون ها از جمله کمیسیون اجتماعی، فرهنگی و اصل نود را یادآور شد و گفت “از نامزدهای عضویت در چهار کمیسیون مذکور می خواهیم تا در در خواستشان تجدید نظر کنند تا بتوانیم با سرعت بیشتری کمیسیون ها را شکل دهیم” اما علیرغم این توصیه رییس لاریجانی، همچنان تعداد زیادی از نمایندگان خواستار حضور در کمیسیون های مذکور هستند بطوریکه دیروز سایت خبری-تحلیلی فرارو خبرداده “مسئله تقسیم‌بندی نمایندگان در کمیسیون‌های تخصصی مجلس به یکی از مشکلات جدی هیات رئیسه تبدیل شده ” و خبرگزاری فارس هم از “تدبیر هیات رییسه” در این مورد خبر داده است.
به نوشته فرارو “برخی از کمیسیون‌های تخصصی مجلس به دلیل امکان ارتباط گیری با مجموعه‌های اقتصادی مهم چون کارخانه‌های خودروسازی، بانک‌ها و… همچنین امکان سفرهای خارجی همواره بیشتر مورد استقبال نمایندگان قرار دارد.” این مساله موجب شده تا با گذشت قریب سه هفته از آغاز به‌کار مجلس هنوز کمیسیون‌های تخصصی شکل نگیرد و به همین دلیل مجلس در هفته ای که سپری شد تنها یک جلسه علنی داشت.
در حالی که استقبال برای کمیسیون های مذکور بالاست اما کمیسیون هایی چون اصل نود، اجتماعی و آموزش و تحقیقات که عملا با ارباب رجوع و وزارتخانه هایی با درآمد کم در ارتباط هستند، عملا کمتر از تعداد لازم (یعنی 23 نفر) متقاضی وجود دارد.
در روزهای گذشته هر چند هیات رییسه مجلس سعی کرد با انتخاب هیاتی به حل این مشکل بپردازد اما هنوز تعداد زیادی از نمایندگان از درخواست خود عقب ننشسته اند بطوریکه “حشمت‌الله فلاحت‌پیشه”، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هفتم و نماینده مجلس هشتم از درخواست عضویت 47 نفر از نمایندگان این مجلس جهت حضور در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی خبر داده است.به گفته وی، “تاکنون چیزی حدود دو برابر ظرفیت کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی درخواست عضویت به عنوان اولویت اول نمایندگان جهت حضور در این کمیسیون داشته‌ایم. ”
غیر از این “گئورک وارطان” عضو کمیسیون صنایع مجلس هفتم نیزاز درخواست “34 نماینده برای عضویت در کمیسیون صنایع و معادن” خبرداده است. وی با بیان این مطلب به ایسنا گفته است: “کمیسیون صنایع و معادن 23 نفر ظرفیت دارد و باید تعدادی که بیش از ظرفیت کاندیدا شده‌اند نیز به 23 نفر تقلیل پیدا کنند. ”
همچنین “رضا عبداللهی”، رییس کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس هفتم نیز از تقاضای 27 نفر از نمایندگان برای عضویت در کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات خبر داده است. به گفته وی “تا کنون 27 تن از نمایندگان تقاضای عضویت خود را در کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مطرح کردند و این در حالی است که این کمیسیون پذیرای 23 عضو خواهد بود.”
سه کمیسیون دیگر هم هستند که بیش از ظرفیت داوطلب داشتند. از جمله این کمیسیون ها، انرژی بود که 28 متقاضی داشت. کمیسیون های صنایع و آموزش و تحقیقات نیز 26 متقاضی داشتند که به نوشته فارس به نقل از الیاس نادران، هر سه این کمیسیون ها اعضای دایمی خود را انتخاب کردند و اکنون ده کمیسیون مجلس هنوز بلاتکلیف مانده است که احتمالا تصمیم گیری در مورد آنها در روز یکشنبه صورت خواهد گرفت.
اما بنابر گزارش خبرگزاری ایسنا، هنوز برخی از کمیسیون ها، متقاضی لازم در حد نصاب 23 نفر ندارند. از جمله این کمیسیون ها می توان به کمیسیون اصل نود اشاره کرد که در طول فعالیت مجلس ششم بخاطر پیگیری دادخواهی مطالبات مردم، از اعتبار خاصی برخوردار بود اما در طول مجلس هفتم چنان به آن بی توجهی شد که اینک تنها شش نماینده مجلس هشتم متقاضی شرکت در آن هستند.
در این ارتباط سیدرضا اکرمی، نماینده تهران در مجلس هشتم از جمله کسانی است که عملکرد کمیسیون های مجلس هشتم را چندان موفق نمی داند. وی در ارزیابی عملکرد کمیسیون‌های مجلس هفتم به خبرگزاری ایسنا گفته است:“به طور کلی کارنامه‌ی کمیسیون‌های مجلس هفتم یک کارنامه‌ی متوسطی است، یعنی کارنامه‌ی این دوره از مجلس نه خیلی ضعیف و نه خیلی قوی می‌باشد.”
با اینحال، سیدحاجی محمد موحد، نماینده مردم بهبهان در مجلس در مورد عدم استقبال نمایندگان از برخی کمیسیون ها از جمله اصل نود گفته است: “با توجه به تجربه‌ی چندین ساله‌ی اینجانب در مجلس احساسمان آن است که به دلایل مختلف از جمله نداشتن جاذبه‌هایی که دیگر کمیسیون‌ها در مجلس دارند، کمیسیون اصل 90 کمتر مورد توجه قرارمی گیرد.“
از جمله دیگر کمیسیون ها، کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس است که تنها 16 نماینده متقاضی حضور در آن هستند. همچنین کمیسیون های بهداشت و درمان 18 متقاضی، کشاورزی 19 متقاضی، اجتماعی 20 متقاضی و فرهنگی 20 متقاضی دارد در حالیکه این کمیسیون ها باید دارای 23 عضو باشند.
301 طرح و لایحه بر زمین مانده
مساله شکل نگرفتن کمیسیون های تخصصی مجلس از آن جهت اهمیت دارد که هنوز 301 طرح و لایحه از مجلس هفتم باقی مانده است. به نوشته خبرگزاری فارس “175 طرح و 126 لایحه از مجلس هفتم باقی مانده است که در صورت تقاضای نمایندگان و دولت در مجلس هشتم بررسی می‌شود.“
فارس همچنین گزارش داده است: “مصوبات باقیمانده در مجمع تشخیص مصلحت نظام شامل هفت طرح و چهار لایحه و 10 فقره نیز از مصوبات ارسالی به شورای نگهبان است. یک فقره لایحه نیز از مصوبات اعاده شده از مجمع تشخیص مصلحت نظام است. بر این اساس، مصوبات اعاده شده از شورای نگهبان نیز شامل 16فقره طرح و 10 فقره لایحه است.“
بر اساس ماده 141 آیین نامه داخلی مجلس در ابتدای هر دوره قانونگذاری هیئت رئیسه مجلس صورت طرح‌ها و لوایحی را که معوق مانده به وسیله اداره کل قوانین تهیه می‌کند و در اختیار نمایندگان می گذارد و صورتی را نیز برای دولت ارسال می‌دارد.
هر یک از طرح‌ها و لوایح معوقه که لزوم رسیدگی به آن به وسیله 25 نفر از نمایندگان یا از دولت تقاضا شود، طبق آیین نامه به کمیسیون‌های مربوطه ارجاع می‌شود و کمیسیون‌ها رسیدگی را به ترتیب مندرج در این آیین نامه انجام می‌دهند. هر گاه شور اول آن طرح ها یا لوایح قبلا خاتمه یافته باشد رسیدگی به طرح یا لایحه با پیشنهاد کمیسیون و تصویب مجلس یک شوری انجام خواهد شد.