لزوم نظارت بین المللی بر انتخابات‏

نویسنده
آرش معتمد

» بیانیه کمیته دفاع از انتخابات آزاد و سالم:‏

‏”کمیته دفاع از انتخابات آزاد، سالم و آزادانه” در آستانه برگزاری دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، در بیانیه ای ‏تحلیلی ضمن تبیین شرایط موجود،خواستار نظارت نهادهای مدنی بر برگزاری انتخابات به عنوان تضمین کننده تحقق ‏انتخاباتی آزاد، سالم و عادلانه شد.‏

‏ این کمیته که مرداد 1386 به پیشنهاد “کانون مدافعان حقوق بشر” توسط جمعی از فعالان سیاسی و اجتماعی تشکیل ‏شده در بیانیه خود تاکید کرده است که “در فقدان فضای باز سیاسی، نبود مطبوعات آزاد و محدودیت امکان فعالیت ‏احزاب سیاسی و سازمان های اجتماعی مردم نهاد، نظارت نهادهای مدنی ملی و بین المللی بر انتخابات ریاست ‏جمهوری پیش رو یکی از راهکارهای قانونی مؤثر است که می‌تواند به برگزاری یک انتخابات آزاد، سالم و عادلانه ‏یاری رساند.“‏
‏ ‏
این بیانیه همچنین با اشاره به اینکه در فاصله‌ زمانی اندک باقی‌مانده تا انتخابات دهم ریاست جمهوری ایران، وقایعی ‏رخ داده است که از عدم امکان برگزاری انتخابات یاد شده با معیارهای انتخابات آزاد، سالم و عادلانه حکایت دارد، ‏ازجمله رفتار صدا و سیما و نیز اظهارنظر برخی از ناظران و مجریان و مقام‌های ارشد نظامی در خصوص انتخابات ‏آتی می افزاید: “قرائت و تفسیر اقتدارگرایانه ‌از نظارت بر انتخابات و تداوم اعمال نظر بر فرآیند انتخابات در بالاترین ‏سطح (تایید صلاحیت نامزدهای خودی و ردصلاحیت نامزدهای غیرخودی ) دغدغه‌های همیشگی در مورد سلامت ‏انتخابات را در خردادماه آتی، همچنان مطرح و جدی، یادآور و متبلور می‌سازد. وقوع برخی حوادث در آستانه‌ ‏انتخابات پیش ِ رو و موضع‌گیری‌های دبیر شورای نگهبان بیان‌گر آن است که علی‌الاصول و به طریق اولی امکان ‏کاندیداتوری برای سایر جریانات سیاسی دگراندیش موجود نیست.” ‏

در بخش دیگری از این بیانیه می خوانیم: “متأسفانه در حالی که مطابق نص قانون انتخابات ریاست جمهوری، حق ‏نظارت مردمی از جمله نامزدها بر فرآیند انتخابات به رسمیت شناخته شده، واکنش‌های بسیار شدید برخی مسوولان ‏رسمی و پاره‌ای از دست‌اندرکاران انتخابات، علیه نظارت مردمی در صیانت از آرای ملت، موجبات نگرانی عمیق از ‏سلامت انتخابات را برای مردم و جریانات سیاسی دمکراسی‌خواه فراهم می‌آورد.“‏

‏ این بیانیه تاکید دارد که “بیانیه‌ اصول نظارت بین‌المللی بر انتخابات که در 27 اکتبر 2005 در دبیرخانه‌ سازمان ملل ‏متحد ثبت شده و به امضای 21 سازمان و نهاد بین‌دولتی و سازمان‌های بین‌المللی غیردولتی ـ از جمله اتحادیه‌ ‏بین‌المجالس، که مجلس شورای اسلامی ایران هم عضو آن می‌باشد- رسیده است. سال‌ها پیش از آن هم اتحادیه‌ ‏بین‌المجالس، در نشست سال 1993، سیاست نظارت بر انتخابات به وسیله این اتحادیه را به اتفاق آرا تصویب کرد.” ‏

بیانیه کمیته درادامه به ‌ بند 1 بیانیه‌ یاد شده مبنی براینکه “انتخابات دموکراتیک راستین، بازتاب حق حاکمیت می‌باشد ‏که به مردم یک کشور تعلق دارد، مردمی که اقتدار و مشروعیت یک دولت بر اساس اراده‌ آزادانه‌ آن‌ها بنیان گذاشته ‏می‌شود. حقوق شهروندان در رأی دادن و انتخاب شدن در انتخابات دوره‌ای دموکراتیک راستین در مقیاس جهانی به ‏عنوان حقوق بشر پذیرفته شده” اشاره می کند و می نویسد: “مفاد این بند علاوه بر آنکه به وسیله اعضای اتحادیه‌ ‏بین‌المجالس، از جمله ایران امضا شده، با اصل 56 قانون اساسی ایران نیز مطابقت دارد. به موجب اصل یاد شده ‏حاکمیت مطلق بر جهان و انسان از آن خدا است و هم او انسان را بر سرنوشت اجتماعی خویش حاکم ساخته است. ‏هیچ‌کس نمی‌تواند این حق الهی را از انسان سلب کند یا در خدمت منافع فرد یا گروهی خاص قرار دهد.” ‏

بیانیه کمیته سپس با تاکید بر بند 3 همان بیانیه مبنی براینکه “نظارت بین‌المللی بر انتخابات یعنی جمع آوری ‏سیستماتیک، جامع و دقیق اطلاعات مربوط به قوانین، فرآیند‌ها و نهادهای درگیر در اجرای انتخابات و دیگر عوامل ‏مرتبط با فضای عمومی انتخابات، بررسی بی‌طرفانه و کارشناسانه‌ی این اطلاعات و نتیجه‌گیری درباره‌ کیفیت فرآیند ‏انتخابات، با بالاترین استانداردها برای سنجش دقت اطلاعات و ارزیابی بی‌طرفانه‌ آن‌ها” و سپس با استناد به بند 9 ‏بیانیه یاد شده می گوید: “نظارت بین‌المللی بر انتخابات باید با احترام به حق حاکمیت کشوری که انتخابات در آن‌جا در ‏جریان است و رعایت حقوق بشر مردم آن کشور صورت گیرد. هیأت‌های نظارت بین‌المللی بر انتخابات باید به قوانین ‏و همچنین مقامات ملی آن کشور احترام بگذارند. بالاخره، نظارت بین‌المللی هنگامی میسر است که ( به موجب بند 12 ‏اعلامیه ) کشوری که انتخابات در آن برگزار می‌شود دعوت‌نامه صادر کند یا تمایل خود را به پذیرش هیأت نظارت ‏کننده، قبل از انتخابات، نشان دهد. علاوه بر تمایل دولت، پذیرش همه رقبای عمده‌ سیاسی انتخابات برای نظارت نیز ‏ضروری است.“‏

بیانیه کمیته تاکید دارد که “نظارت بین‌المللی بر انتخابات نه‌تنها، به هیچ‌وجه، نشان از نقض استقلال و حاکمیت ملی ‏ندارد، بلکه مبتنی بر تعهدات بین‌المللی دولت و نظام جمهوری اسلامی ایران و بر اساس ظرفیت‌ها و سازوکارهای ‏مندرج در قانون اساسی ایران صورت گرفته است… همان‌گونه که همکاری دولت ایران با آژانس بین‌المللی انرژی ‏اتمی و پذیرش نظارت آن نهاد بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران و یا پذیرش نظارت بین‌المللی در انتخابات فدراسیون فوتبال ‏ایران نه تنها هیچ زیانی برای نظام و ملت ایران در بر نداشته و نافی استقلال و حاکمیت ملی دانسته نشده، بلکه در ‏راستای منطق اعتمادسازی بین‌المللی انجام پذیرفته است.“‏
‏ ‏
بیانیه کمیته درادامه با اشاره به اینکه نظارت بین‌المللی بر انتخابات مختلف، الزاماً در کشورهای عقب مانده که دچار ‏آشوب‌ها و التهابات سیاسی شده باشند، صورت نمی‌گیرد می افزاید: “هنگامی که رییس دولت نهم اعلام کرد که ایران ‏آماده‌ نظارت بر انتخابات آمریکا است، به این معنا نبود که چون آمریکا دچار آشوب‌های داخلی و التهابات سیاسی شده و ‏دولت آن، توان و امکان نظارت را ندارد؛ نیازمند به نظارت و قیمومیت ایران است.“‏

بیانیه “کمیته‌ دفاع از انتخابات آزاد، سالم و عادلانه” اعلام می‌دارد که اگر صیانت از آرای مردم بر طبق قانون ‏انتخابات از طریق نظارت نهادهای ملی ممکن شود، نیازی به نظارت بین‌المللی نخواهد بود. از این رو از دولت ‏جمهوری اسلامی ایران می‌خواهد در راستای تقویت فضای اعتماد عمومی و مشروعیت اخلاقی انتخابات دوره‌ دهم ‏ریاست جمهوری نسبت به اجرایی ساختن نظارت نهادهای مدنی ملی پیشگام شود: “بدیهی است چنان‌چه حداقل‌های ‏مندرج در فصل سوم قانون اساسی رعایت شوند؛ مطبوعات مستقل، آزادانه آگاهی‌رسانی کنند؛ نهادهای مدنی ملی شامل ‏احزاب و جمعیت‌های سیاسی و گروه‌های اجتماعی داخلی و نیز سازمان‌های مردم نهاد، امکان حضور و فعالیت ‏آزادانه‌ منطبق بر قانون داشته باشند؛ و چنان‌چه قوه‌ قضاییه در چارچوب اصل تفکیک قوا، از امکان دادرسی عادلانه و ‏الزام صاحبان قدرت به پاسخ‌گویی در برابر نقدها و پرسش‌ها و اتهام‌ها برخوردار باشد، هرگز نیازی به طرح موضوع ‏نظارت بین‌المللی به منظور یاری رساندن به تحقق انتخابات آزاد، سالم و عادلانه نخواهد بود.” ‏