اعتراض هاروی کورتزمن کارتونیست به پایین بودن دستمزدش در سال 1952 باعث شد تا مجله ای به نام Mad متولد شود. اما مجله ای که ابتدا قرار بود راه حلی برای بالا رفتن دستمزد کورتزمن باشد در کوتاه مدتی به نشریه ای جریان ساز تبدیل شد و گرایشی عمیق برای حرکت بر خلاف جریان فرهنگی غالب در میانه سده بیستم آمریکا به راه انداخت…
هاروی کورتزمن، بنیانگذار Mad
زمانی نیویورک تایمز “هاروی کورتزمن” کارتونیست و طنزپرداز معروف را یکی از “تأثیرگذارترین چهره های پس از جنگ جهانی دوم در آمریکا” خواند، این اعتبار را کورتزمن، بی شک مدیون موج مهمی است که با نشریه Mad در طنز و کارتون دهه پنجاه آمریکا به راه انداخت. Mad نمایشگر گرایشی عمیق برای حرکت بر خلاف جریان فرهنگی غالب در میانه سده بیستم آمریکا بود و هاروی کورتزمن، بنیانگذار و اولین سکاندار آن.
”هاروی کورتزمن” سوم اکتبر 1924 در بروکلین نیویورک به دنیا آمد. در کودکی اولین کامیک خود را با عنوان ”ایکی و میکی” با گچ بر روی پیاده روی خیابان منقوش کرد و استعداد فراوان خود را در طراحی کامیک به نمایش گذاشت. در 1939 هاروی پانزده ساله جایزه یک دلاری مسابقه “تیپ تاپ کامیکس” را برد، هر چند مبلغ جایزه چیز دندان گیری نبود اما باعث شد تا اولین اثر هاروی منتشر شود. به زودی هاروی جذب صنعت کامیک شد، معتبر ترین کار او در سال های آغازین، مجموعه کامیک های یک صفحه ای با عنوان “هی، ببین!” بود. کمی بعد او توانست جایگاهی به عنوان ویراستار کامیک های جنگی “نبرد خط اول” و “قصه های دو مُشتی” در کمپانی “ای.سی کامیکس” بیل گینس، به دست آورد. کورتزمن آن زمان با طراحی های پر جزئیات و ترکیب بندی های شلوغ و البته برخورد مستبدانه اش با طراحانی که بر روی داستان های اش کار می کردند معروف بود چرا که به آنها اجازه خودنمایی و تخطی از دستورات اش را نمی داد. علیرغم (شاید هم به خاطر) این سختگیری ها، آثار اوایل دهه پنجاه او در زمره بهترین های این رسانه ارزیابی شده اند.
تولد مجله Mad را باید مدیون اعتراض کورتزمن نسبت به دستمزدش در “ای.سی کامیکس” دانست. سال 1952 هاروی کورتزمن از پایین بودن دستمزدش در مقایسه با “ال فلدستاین”- دیگر ویراستار شرکت- به “بیل گینس” شکایت می برد و جواب می شنود که دلیل این تفاوت، تعداد عناوین بیشتری است که فلدستاین تولید می کند. قرار می شود تا در ازای انتشار یک نشریه تمام طنز، دستمزد کورتزمن به شکل قابل توجهی بالا برود. حاصل، چیزی نیست به جز مجله Mad .
در واقع، سبک ویرانگر و تند و تیز مجله Mad را در هجو جریانات سیاسی- اجتماعی، اخلاقیات طبقه متوسط و تولیدات فرهنگی رایج، خصوصاً فیلم های هالیوودی که تا به امروز ادامه یافته، باید مدیون ذائقه و نگاه خاص کورتزمن دانست، هر چند که دوران سردبیری او در این نشریه چهار سال بیشتر به درازا نکشید. سال 1955 به دنبال رکودی در صنعت کامیک، نشریه معتبر “پیجنت”موقعیت شغلی خوبی به کورتزمن پیشنهاد کرد اما بیل گینس، با وعده تبدیل Mad از کامیک ده سنتی معمولی به یک مجله بیست و پنج سنتی، او را در کمپانی خود نگه داشت. هر چند حضور او در این منصب چند شماره بیشتر ادامه نیافت اما همین زمان کافی بود تا او “آلفرد. ای .نیومن” کاراکتر و علامت مشخصه معروف مجله Mad را طراحی و تثبیت کند، همان پسر دهن گشاد و کک مکی با جای خالی دندان جلویی که روی جلد شماره های این مجله را تا به امروز مزین کرده است.
در آوریل 1956، در شرایطی که اکثر تولیدات ای.سی به خاطر بحران مالی متوقف شده اما Mad همچنان فروشی موفق داشت،”کورتزمن” تقاضای 51 درصد از سود نشریه را کرد که این بار گینس در یک قدرتنمایی جانانه، ضمن رد این پیشنهاد، “فلدستاین” را به جای او در مقام سردبیری Mad گماشت. این تغییرات مجادلات فراوانی میان کارشناسان و علاقمندان به وجود آورد که تا امروز ادامه داشته است. عده ای بهترین دوران Mad را چهار سال سکانداری کورتزمن می دانند که سنت شوخی های نشریه را پی ریزی کرد و هویت آن را شکل داد، این گروه معتقد اند که پس از آن Mad جادوی خود را از دست داد و جز تکرار فرمول های کورتزمن کار دیگری نکرد، در مقابل عده ای دیگر باور دارند که روش های ثابت کورتزمن اگر ابقا هم می شد کم کم رو به کهنگی می گذاشتند و برکناری زود هنگام او تنها باعث شد که طرفدارانش رو به خیال پردازی آورند و به یک Mad آرمانی فکر کنند که شاید با حضور کورتزمن تحقق می یافت.
البته با مقایسه سابقه هنری و کاری فلدستاین و کورتزمن به سادگی می توانیم حکم به نبوغ و برتری کورتزمن دهیم اما نمی توان انکار کرد که مجله Mad دوره های بسیار درخشانی را با سردبیری فلدستاین گذراند. در دعوای مالی و کاری میان کورتزمن و گینس، ناظران اغلب نقش داود را به کورتزمن و گولیات را به گینس داده اند اما باز نمی توان این نکته را فراموش کرد که در دهه پنجاه، شاید هیچ ناشر دیگر به جز گینس، جسارت انتشار مجله نوآوری مثل Mad را به خود نمی داد.
سال 1957 کورتزمن برای مدتی مجله “ترامپ” را که نسخه بسیار لوکس و تجملاتی Mad بود برای “هیو هفنر” –مدیر معروف پلی بوی- منتشر کرد اما این نشریه به خاطر هزینه های بالا پس از دو شماره متوقف شد. کمی بعد او با مشارکت تعدادی از دوستان و همکاران سابق چون ویل الدر، جک دیویس و ال جافی نشریه “هامباگ” را منتشر ساخت. با تمام تلاشی که این گروه حرفه به خرج دادند “هامباگ” نتوانست از پس مشکلات مالی و بازاریابی بر آید و پس از یازده شماره تعطیل شد. پس از توقف “هامباگ”، کورتزمن به صورت آزاد با نشریات متنوعی همکاری کرد از جمله “پلی بوی”، “اسکویر”، “د ساتردی ایونینگ پست”، “تی وی گاید” و البته “پیجنت” که همچنان بر پیشنهاد کاری اش از سال 1955 وفادار مانده بود.
از سال 1962 کورتزمن سکان هدایت نشریه “هلپ!” را برای انتشارات معروف وارن در دست گرفت که این مقام را تا 1962 در اختیار داشت، با این که “هلپ!” متکی به عکاسی بود تا طراحی و کارتون، بسیاری از هنرمندان، نویسندگان و کارتونیست های جنبش آتی کامیک های زیرزمینی مانند “رابرت کرامب”، “گیلبرت شلتون”، “جی لینچ” و “اسکیپ ویلیامسون” کار خود را برای اولین بار از این نشریه با حمایت کورتزمن آغاز کردند.
واقعیت این است که بعد از جدایی از Mad ، کورتزمن هرگز نتوانست مجله ای با موفقیت و در حد و اندازه های آن، منتشر کند و سابقه کاری اش همواره زیر سایه سترگ Mad باقی ماند چرا که این نشریه، دیگر خارج از اراده بنیانگذاران اش به یک “کالت” در فرهنگ عام آمریکایی ها تبدیل شده بود.با این وجود کارنامه کاری کورتزمن جدای از Mad متنوع و درخشان است. از خلق کاراکتر کامیک هجو آلود “آنی فانی کوچولو” در “پلی بوی” تا همکاری در فیلم انیمیشن “مهمانی هیولای دیوانه” و تهیه انیمیشن های کوتاه برای مجموعه تلویزیونی محبوب “خیابان سسامی” در سال 1972.
چند سال پیش از مرگ، “هاروی کورتزمن” به Mad بازگشت تا حضور کوتاهی همراه با همکار قدیمی خود “ویل الدر” در چند صفحه نشریه داشته باشد. صفحات این دو با استفاده از حروف اختصاری نام شان WEHK خوانده می شد. 21 فوریه 1993 “کورتزمن” درگذشت، 14 سال بعد، از آثار او در نمایشگاه “استادان کامیک امریکایی” در کنار ”ویل ایزنر”، “جک کربی”، “رابرت کرامب” و “گری پنتر” در موزه یهودیان منهتن تجلیل کردند. از 1988هر سال جایزه ای به نام “هاروی” به یاد و نام این هنرمند به بهترین پدیدآورندگان کامیک ها داده می شود.