صدا/ ترانه ی امروز، دیروز - محمد حسن مقصودلو: ترانه ی “شوهر پولدار” از گروه “کارمندان” انتخاب “ترانه ی امروز” ما و “پل” نیز، به مناسبت سالگشت خاموشی واروژان، انتخاب ما از میان “ترانه های دیروز” است.
ترانه ی امروز: شوهر پولدار
شاعر: حمید منصور/ آهنگساز و خواننده: رعنا منصور/ اجرا: گروه کارمندان
نماهنگ “شوهر پولدار” به کارگردانی شروین یوسفیان را ببینید.
ترانه ی “شوهر پولدار” آخرین اثر گروه “کارمندان” است که کیفیت کار گروهی آنها یاد آور گروهای موسیقی کوچک دهه ی ۶۰ و ۷۰ میلادی است. معمولا ترانه های این گونه از گروه های موسوم به Bit Band، بدون برخورداری از تنوع در ارکستراسیون، وابسته به کاراکترفردی اعضای آن گروه بود. در دهه ی ۴۰ و ۵۰ شمسی نیز، گروه های چون “گلدن رینگ”، “ریبلز”، “بلک کتز”، “اسکرپیو” و “گروه ناصر چشم آذر” در ایران پاگرفته بودند که گونه ی موسیقی منحصر به خود را ارائه می دادند. سازهای ارکستر این گروه ها، بیشتر از سازهای پایه، مانند پیانو، کنتر باس، یک ساز بادی برنجی و طبل تشکیل می شد که خواننده ای ثابت، به عنوان مظهر آن گروه، ترانه های مختص آن جمع را اجرا می کرد. خاستگاه این گروه ها و محل اجرای شان، نیز محیط های کوچک ِ کلوپ ها و دانسینگ ها و در کل پاتق های شبانه بود.
گروه “کارمندان” یکی از بهترین نمونه های معاصر از این گونه است که اعضای آن به رهبری “اروین خاچیکیان”- که با تنظیم آلبوم “بی سرزمین تر از باد” از “سیاوش قمیشی شناخته شد - گرد هم آمدند. ترانه ی “شوهر پولدار”، برخلاف اکثر قریب به اتفاق ترانه های روز، ضمن برخورداری از یک طرح اولیه، واجد انسجام در شعر، ارکستر و اجرا می باشد.
Plat اصلی ترانه همچنان که از اسم آن پیداست، نگاهی به مساله ی ازدواج دارد که به زبانی خیابانی و دور از عبارات و ترکیبات شاعرانه به آن پرداخته است. هوشمندی “حمید منصور” به عنوان شاعر در این است که، شعرخود را بر خلاف نام ترانه سروده و در واقع از عدم جذابیت “شوهر پولدار” برای شاعر عاشق پیشه، سخن می گوید.
ارکستر ترانه، همچون ارکسترتیپیک این نوع از ترانه ها، محدود به سازهای پایه ی پاپ، چون ترومپت، کنتر باس، درام و بیس و ساکسیفون است که یادآور نمونه های قدیمی و با اصالت خود می باشد.
“رعنا منصور” با تغییر لحن صدای خود به سمت شیوه ی خواندن خواننده گان این گونه از ترانه ها، با ادای یله و ولنگارِ واژه ها، بادرک درست از فضای ترانه آ آن را اجرا کرده است.
بی شک در کنار این اجرا و ترکیب منسجم، نماهنگ ترانه نیز اتفاق در خوری ست که در تناسب کامل با متن ترانه قرار دارد. از شروع نماهنگ که فضای کلوپی دود گرفته از شب نشینی شبانه را تداعی می کند تا باز سازی طرح ترانه در قالب داستانی به سبک سینمای صامت!
همه ی این موارد از ترانه ی “شوهر پولدار” یک اتفاق در خور و شایسته ی توجه برای ترانه ی امروز می سازد.
ترانه‌ی دیروز: پـُـــــل
شاعر: ایرج جنتی عطایی/ آهنگ و تنظیم: واروژان/ خواننده: گوگوش
نماهنگ ِ ترانه ی “پل” را در جُنگ تلویزیونی رنگارنگ ببینید.
به یاد واروژان بودن، اجرای درست ِاحترام به ترانه است. واروژان، روح پرواز کرده ی ترانه است. رقص دستان او در رهبری ارکستر، تمرین پرواز انسان به معراج بود. او با بال هایش ترانه می نوشت. او قدیس وار ترانه سازان را در بر داشت. واروژان به انجا که باید می پرید، پر گرفت. او بر صلیب ترانه هایش نشست و آن را تا جلجتا کشید. جلجتا در استو دیو پاپ نشسته بود! ۲۶ شهریور ۵۶! ارکستر “بر فراز آسمان ها” بر دوش او نشسته بود که ناگهان پرواز کرد. از میان ارکستر ِبر فراز آسمان ها، به آسمان رسید!
اما او از آسمان به ما می نگرد! بین ما و او “پل” نشسته است. ترانه ی “پل” از جانِ ایرج جنتی عطایی کنده شد و به شانه های “واروژان” نشست و عاشقانه ای شد برای تمام شب های در خود بودن ها!
“پل” اذان ِ شهر ترانه است. با این ترانه باید در میدان شهر ایستاد و نماز خواند و همچنان “قبله!؟ گو هر سو که خواهی باش “
ترانه ی “پل” برای متن فیلم “ماه عسل” ساخته شد. اما دست تبردار ِ دوران، تیغ بر بندی از ترانه کشید. آنجا که می گفت:
کسی به یاد مریم های پرپر
کسی به فکر کوچ کفترا نیست
به فکر عاشقای دربه در باش
که غیر از ما کسی به فکر ما نیست”.
اما جنتی عطایی همچنان شاعرانه، مرهم بر زخم ترانه اش گذاشت و جواب داد:
بذار قسمت کنیم تنهایی مون رو
میون سفره ی شب تو با من
بذار بین من و تو دستای ما
پلی باشه واسه از خود گذشتن
آنجا بود که تیغ تبردار بر روی پرِ ترانه شکست! ترانه ی “پل” به خاطره ها پیوست!
بندی از شعر نماز/ مهدی اخوان ثالث
