شروین امیدوار
شبکه یک پارچه فیلترینگ که از اسفند 85 در حال آزمایش است، به زوی راه اندازی می شود.این شبکه که با استفاده از ربات های هوشمند کار می کند حتی سایت ها و وبلاگ هایی را که لینک سایت فیلتر شده ای را در متن خود داشته باشند، از دسترس کاربران در ایران خارج می کند.نکته جالب اینکه مسئولان مخابرات اسم سیستم تازه فیلترینگ را”شبکه ملی فیلترینگ” نهاده اند.
یکی از مسئولان “شرکت ارتباطات نوین”، مجری فیلترینگ سایت ها و وبلاگ های اینترنتی در کشور به خبرگزاری مهر گفته: “من خبری به شما می‌دهم که تاکنون اعلام نشده است و آن هم راه‌اندازی شبکه یکپارچه فیلترینگ در کشور است”.
وی در مورد ویژگی‌های این شبکه هم گفته: “این شبکه ظرف روزهای آینده و به سرعت در کشور راه‌اندازی می‌شود و از طریق آن تمام فعالیت‌های مرتبط با فیلترینگ و نظارت بر پایگاه‌های تحت وب به صورت ملی و یکپارچه زیرنظر شرکت فناوری اطلاعات وابسته به شرکت مخابرات ایران صورت می‌گیرد”.
این مسئول در شرکت مجری فیلترینگ در توضیح این “ضرورت ملی” افزوده است: “ربات‌های پیشرفته‌ای که در این شرکت مستقر هستند به طور دقیق تمامی محتوای یک پایگاه را مطالعه می‌کند و کلماتی را که از قبل در حافظه‌اش قرار دارد علامت‌گذاری می‌کند. به این ترتیب اگر حجم این کلمات از سطح مجاز بیشتر باشد سایت مورد نظر مسدود می شود. ممکن است برخی سایت‌ها به دلیل برقرار کردن پیوند با سایت‌های مسدود شده دچار این مشکل شوند؛ به عنوان مثال اگر پایگاهی به سایت بازتاب یا بی‌بی‌سی فارسی پیوند بدهد آن سایت هم بسته می‌شود”.
اشتباه در فیلترینگ
این خبر در حالی منتشر می شود که همین خبرگزاری خبر داد که: “در دو سه ماه اخیر به دلیل راه‌اندازی آزمایشی ربات‌های پیشرفته فیلترینگ در شرکت مخابرات، مشکلاتی برای برخی کاربران شبکه اینترنت و صاحبان وب‌سایت‌ها به وجود آمده است که مدیران شرکت ارتباطات نوین قول داده اند این مشکلات با راه اندازی شبکه ملی فیلترینگ بر طرف شود”.
به نوشته خبرگزاری مهر “اختلالات شبکه اینترنت در ایران داستان تازه‌ای نیست، اما موج مسدود شدن سایت‌ها و پایگاه‌های اینترنتی که از اسفند 1385 به صورت گسترده رخ داده است موجب شد تا دست‌اندرکاران ISPها به فکر راه چاره برای کاهش خطای نرم‌افزار فیلترینگ بیافتند و آن را به شرکت مخابرات اطلاع دهند؛ غافل از اینکه این مشکلات عمدتا به دلیل راه‌اندازی آزمایشی بی‌سروصدای یک ربات فوق مدرن در بخش فیلترینگ شرکت ارتباطات نوین به وجود آمده است”.
از جمله سایت هایی که ربات های “هوشمند” مخابرات آن را فیلتر کرده اند و خبرش چند روز پیش منتشر شد، فیلتر سایت تکفا متعلق به شورای عالی اطلاع‌رسانی ایران است که زیر نظر مستقیم شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت می‌کند.
با آنکه حجت‌الاسلام حمید شهریاری، دبیر این شورا از فیلتر این سایت به عنوان “خطا” نامبرده و گفته که این خطا را صریحا به مدیریت شرکت فناوری اطلاعات اعلام کرده اما هنوز این “خطا” برطرف است. به همین علت خبرگزاری مهر در گزارش از اوضاع فیلترینگ می نویسد: “اگر محقق قصد تحقیق در حوزه مثلا مطالعات زنان را داشته باشد و کلمهWOMENS STUDIS را در یکی از موتورهای جستجو وارد کند به کوچه بن بستی می خورد که این پیام را نمایش می دهد، باعرض پوزش بر طبق مقررات شرکت مخابرات ایران بازید از این سایت ممنوع می باشد. البته گاهی هم این پیغام نمایش داده می شود: مشترک گرامی ! دسترسی به این سایت امکان پذیر نمی باشد”.
این دو پیام یکی برای سایت هایی است که از سوی قوه قضائیه و با دستور مرجع قضایی مسدود شده و دیگری برای سایت هایی که بدون دستور مرجع قضایی مسدود شده اند اما هر دو یک معنی دارند و آن عدم امکان دسترسی به سایت مورد نظر برای کاربر است.
این اشتباه “به همین ترتیب در برخی دیگر از پایگاه های اینترنتی و وبلاگ ها نیز که محتوایی بدون مشکل داشته اند” و به شرکت های تامین کننده پهنای باند مخابرات تعلق دارند، ادامه دارد و دلیل آن نیز “تشخیص اشتباه سیستم فیلترینگ جدید شرکت فن آوری اطلاعات” اعلام شده است.
اما مسئولین بخش فیلترینگ در شرکت ارتباطات نوین به خبرگزاری مهر گفته اند که آنچه باعث می شود تا ربات های فیلترینگ یک وبلاگ یا سایت را به عنوان متخلف به صورت خودکار فیلتر کنند “درج کلمه‌های کلیدی ممنوع اعم از غیراخلاقی و مربوط به عبور از فیلتر در قسمت سر تیتر، کلمات کلیدی معرف صفحه و توضیحات زیرعکس” می باشد.“درج هرگونه لینک به سایت‌هایی که قبلا مسدود شده است” و “درج هرگونه Link Box که حاوی کلمات ممنوعه و یا لینک به سایت‌های غیرمجاز باشد” نیز از دلایل دیگر فیلتر کردن یک سایت یا وبلاگ است.
آنها البته به این خبرگزاری نگفته اند که این موارد را خود پیشتر به ربات ها ارائه کرده اند تا بر همین اساس سایت ها و وبلاگ ها را فیلتر کند.
خبرگزاری ایتنا نیز در همین ارتباط و به نقل از علیرضا شیرازی مدیر سایت بلاگفا یکی از سه سرویس دهنده بزرگ وبلاگ های رایگان فارسی نوشت: “معتقدیم که معیارها و الگوریتم‌های تعریف شده با توجه به اینکه باعث تشخیص و فیلتر شدن اشتباه بسیاری از وبلاگ‌ها شده است نیاز به بازنگری دارد.به عنوان مثال اگر در یک پایگاه پیوندی با پایگاه دیگری که بعدها فلیتر شود ایجاد کرده باشد به صورت خودکار این وب‌سایت هم فیلتر خواهد شد بدون اینکه کلمه غیرمجازی داشته باشد”.
طنز فیلترینگ
مسئولان بخش فیلترینگ شرکت مخابرات در حالی خبر از اعمال فیلترینگ گسترده تر می دهند که دبیر شورای عالی اطلاع رسانی چندی پیش اعلام کرده بود: “ایران از جامعه اطلاعاتی دنیا عقب مانده است”.
به گفته شهریاری “اگر به این عقب افتادگی توجه نشود، صدماتی در حوزه مدیریت دولتی و بخش خصوصی خواهیم دید که جبران آن بسیار مشکل خواهد بود”.
حمید شهریاری دو هفته پیش در مراسم گشایش نخستین جشنواره و نمایشگاه رسانه‌های دیجیتال و نرم‌افزارهای چندرسانه‌ای درمحل نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران، افزود: “مسوولان و فعالان حوزه‌های فناوری اطلاعات در کشور باید تلاش مضاعفی برای تولید نرم‌افزارهای چند رسانه‌ای و محتواهای دیجیتالی آغاز کنند”.
رییس کمیته مخابرات مجلس با انتقاد از پیشقدم شدن وزارت ارتباطات و فن آوری در این زمینه گفته است: “وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات باید از سرمایهگذاریهای انجام شده در جهت بهرهوری اقتصادی حرکت میکرد و انتظار میرفت به عنوان متولی حوزه ارتباطات در کشور چه از نظر محدودیت سرعت اینترنت و چه از لحاظ اعمال فیلترینگ دقت بیشتری صورت میگرفت تا این سرمایهگذاری بازدهی بیشتری داشت”.
رمضانعلی صادق زاده در گفتگو با خبرگزاری ایلنا، ایمنی ارتباط را از جمله شاخصهای حوزه ICT عنوان کرده و گفته است: “روندی که در حال حاضردر افزایش ضریب نفوذ اینترنت عنوان می‌شود از بعد کمی است، اما باید از نظرات سرعت و ضریب نفوذ کیفیت اینترنت نیز با دیگر کشورها مقایسه شویم”.
طنز ماجرا درجائی است که دبیر شورای فن آوری اطلاعات وزارت ارتباطات که فیلترینگ سایت ها و وبلاگ در مجموعه تحت مدیریت وی اجرا می شود نیز به خبرگزاری ایسنا گفته است: “وضعیت رسانه‌های دیجیتالی در کشور ما با آن چه که در سطح دنیا وجود دارد، فاصله زیادی دارد”.
عبدالمجید ریاضی که مجموعه تحت مدیریتش هر سال ربات های هوشمند تری را با صرف میلیاردها تومان برای گسترش فیلترینگ خریداری می کند تا جلوی محتوای فارسی تولید شده در اینترنت را بگیرد، پیشنهاد داده است: “اگر هر ایرانی در ماه یک صفحه محتوای فرهنگی تولید و در شبکه اینترنت ارایه کند، ماهانه شاهد اضافه شدن 70 میلیون صفحه محتوای فرهنگی در فضای دیجیتالی خواهیم بود”.
با این فیلترینگ “ملی” حتما هم باید منتظر 70 میلیون صفحه فرهنگی بود.