آرش سیگارچی
انتخابات مجلس در حالی با حاشیه بزرگی چون رد صلاحیت یک طیف سیاسی کشور همراه شده که در سوی دیگر، حضور نیروهای نظامی بر آن سایه افکنده است. به گونه ای که حتی “موسوی لاری، وزیر کشور دولت خاتمی، انتقاد اصلی را متوجه رییس ستاد انتخابات وزارت کشور می داند که تا همین چند ماه پیش از “فرماندهان نظامی در سپاه” بوده است. حضور سپاه در این انتخابات چنان سنگین شده است که علاوه بر حضور در هیات های اجرایی و نظارت، برسر صندوق های رای نیز نیروهای وابسته به سپاه به عنوان عضو اجرایی صندوق یا برای حفظ امنیت حضور خواهند داشت.
ورود نظامیان به عرصه سیاست در سالهای اخیر پدیده ای نوست. پیش از این و البته در زمان رهبری آیت الله خمینی، وی صراحتا ورود نظامیان، اعم از ارتشی یا سپاهی را به سیاست منع کرده بود بود. او حتی در وصیت نامه خویش هم که نقش مانیفیست مدیران انقلاب ایران را دارد، باز سپاه را از هرگونه ورود به سیاست برحذر داشته است.
به این ترتیب بود که سپاه در سالهای بعد بخشی از انرژی خود را صرف فعالیت های اقتصادی کرد. اما پس از دوم خرداد، همزمان با ورود سردار رحیم صفوی به راس مدیریت سپاه، بخش سیاسی آن بیش از پیش فعال شد که البته عمده فعالیت آن در تقابل با دولت اصلاح طلب خاتمی بود. از سوی دیگر برخی چهره ها مانند سردار قالیباف، در واقع در صدد تغییر چهره نظامی خویش برآمدند. قالیباف که یکی از فرماندهان سپاه بود و پس از واقعه کوی دانشگاه رییس نیروهای انتظامی ایران شد، در اردیبهشت 84 لباس نظامی را کنار نهاد و به جامعه مدیران سیاسی پیوست. او اگر چه ناکام انتخابات ریاست جمهوری بود اما بعد توانست به عنوان یک مدیر سیاسی و اجرایی به ساختمان شهرداری تهران در خیابان بهشت راه یابد.
در اواخر دولت خاتمی و همزمان با برگزاری انتخابات مجلس هفتم، بیشتر اصلاح طلبان در انتخابات مجلس رد صلاحیت شدند و در عوض بسیاری از کاندیداها که وابستگی تشکیلاتی به سپاه داشتند وارد مجلس شدند. این روند در ماههای دیگر شکل دیگری یافت و با سازماندهی سپاه و بسیج، این بار آنها سعی کردند رییس جمهوری همسو با دیدگاه های خود داشته باشند. انتخابات خرداد و تیر 84 با حضور پررنگ سپاه و بسیج برگزار شد که البته کروبی، بازنده بزرگ آن انتخابات در بخشی از افشاگری هایش به حضور پررنگ سپاه با تعبیر “تحرکات نیروهای بسیج و سپاه” اشاره کرد و نسبت به “دخالت نیروهای مسلح در انتخابات” ابراز نگرانی کرد. با این حال احمدی نژاد به دنبال عملیاتی که سردار صفوی آن را”چند لایه و پیچیده” خواند به ریاست جمهوری رسید. پس از آن بود که برخی از فرماندهان سرشناس سپاه، راه دولت را در پیش گرفتند.
پروژه ورود نظامیان به دولت تا آنجا پیش رفت که در آستانه انتخابات یعنی پنج ماه پیش، علیرضا افشار، معاون فرهنگی و تبلیغات دفاعی ستاد کل نیروهای مسلح، جایگزین مجتبی ثمره‌هاشمی در سمت معاون سیاسی وزیر کشور شد. این جابجایی از آن جهت اهمیت داشت که انتخابات مجلس پیشرو بود و بزودی باید افشار در قامت عالی ترین مقام ستاد انتخابات مجلس ایفای نقش می کرد. این حضور در آن مقطع با واکنش تنها چند چهره سیاسی از طیف منتقد دولت همراه شد. البته همفکران افشار در نهادهای دیگر، بشدت از حضور یک فرمانده نظامی در وزارت کشور دفاع کردند، چنانکه دو ماه بعد امام جمعه مشهد صراحتا گفت: “اینکه سپاه و بسیج به‌عنوان نیروی نظامی نباید در سیاست مداخله کنند، حرف دشمنان خداست.”
اظهاراتی این چنینی در شرایطی بیان می شد که پیش از این آیت الله خمینی بارها بر “عدم مداخله سپاه در سیاست” تاکید داشت.
رد صلاحیت با تایید سپاه
پس از شروع به کار افشار، در زمانی کوتاه ستاد انتخابات مجلس فعالیت خود را آغاز کرد. این ستاد در حوزه های مختلف هیات های اجرایی را برگزید. اگر چه پیش از آن رایج بود که افراد معتمد شهرها و حوزه های رای گیری، همچون اساتید و روسای دانشگاه ها در این هیات ها عضو شوند، اما این بار در یک بدعت حیرت انگیز، بسیاری از مقامات محلی نزدیک به سپاه و بسیج به عضویت این هیات ها برگزیده شدند.
پس از پایان ثبت نام کاندیدا ها، این هیات های اجرایی باید صلاحیت کاندیداها را احراز می کردند و پرونده ها را به هیات های اجرایی می فرستادند. در این مقطع بود که سپاه نقش محوری خود را برای حذف طیف موسوم به اصلاح طلبان ایفا کرد. پیش از آنکه کار هیات های اجرایی آغاز شود در همان میانه های دیماه “صبح صادق” نشریه داخلی سپاه خط را مشخص کرد و نوشت: “از آنجایی که اصلاح طلبان در انتخابات رد صلاحیت می شوند، پس خودتان کناره گیری کنید و از شرکت در انتخابات انصراف بدهید.“
این تنها خط دهی سپاه نبود. رییس ستاد کل نیروهای مسلح کشور هم در اظهاراتی بر علیه اصلاح طلبان، توصیه کرد: ”مباد آنها که امریکا به آنان دل بسته بتوانند به کرسی های مجلس شورای اسلامی دست یابند و باز آن کنند که کردند.”
سرلشگر فیروز آبادی با اشاره به اصلاح طلبان گفت: “امریکا به عده ای مرعوب و فریفته غرب امید بسته است؛ آنها که نامه نوشتند تا با بوش بسازند و به رهبری نوشتند تا با بوش بسازد و در مجلس تحصن کردند و در دانشگاهی که 50 سال مظهر مبارزه با امریکاست و هنوز خون شهیدان مبارزه با استکبار در آن می جوشد نفوذ کردند و به نفع امریکا شعار دادند که ملت ایران باید اینها را بشناسند.”
این اظهارات از سوی سایر فرماندهان سپاه نیز تکرار شد؛ چنانکه فرمانده سپاه قزوین با تاکید بر اینکه “دقت کنید مجلس ششم تکرار نشود”، خاطر نشان کرد: “شما دیدید که در ۸ سال چه اتفاقاتی افتاد. در ۸ سال دوره اصلاحات، بسیاری از ارزشهای انقلاب زیر سوال رفت. فردی که در رادیو بی بی سی، دوران هشت سال دفاع مقدس را زیر سوال می‌برد و یا کاریکاتوریستی که به مقدسات اهانت کرده بود، در این نشریات فعالیت می‌کند و شما اخیراً شنیده اید که یکی از همین مدعیان در زنجان به ساحت مقدس امام حسین(ع) نیز توهین کرده است. ما امروز روی مصداق و افراد کاری نداریم، بلکه باید در انتخابات، معیارهایی که توسط امام راحل و مقام رهبری تبیین شده است، ملاک عمل قرار دهیم. مجلس هشتم باید جای افراد سالم، صالح، مقاوم و مدافع ارزش‌ها باشد و نباید بگذاریم افراد آلوده وارد مجلس شوند تا مجلس را آلوده کنند، نباید نامحرمان و نا اهلان وارد مجلس شوند.” [مشروح سخنان فرمانده قزوین را اینجا بخوانید]
پس از رد صلاحیت گسترده اصلاح طلبان، هرچند برخی از ایشان به رایزنی ها برای تایید صلاحیت ها امیدوار شدند اما این امید وقتی کمرنگ شد که باز نشریه داخلی سپاه هرگونه تایید صلاحیت را اقدامی “غیر قانونی” اعلام و تهدید کرد که: ”شاید برخی از این افراد ]اصلاح طلب[ فاقد صلاحیت، مجوز حضور در انتخابات را بگیرند، اما آیا مردم هم این اقدام غیرقانونی را نادیده می‌گیرند و به آنها رأی می‌دهند، در گذشته که فرجام این اقدامات برای افزون‌خواهان تلخ بود، یقیناً این مرتبه نیز همین‌گونه خواهد بود چرا که میوه ریشه تلخ، تلخ است.“
این روند و خط دهی سپاه همچنان تا روزهای اخیر ادامه داشته بطوریکه روز گذشته سردار ناصر شعبانی، فرمانده دانشکده فرماندهی و ستاد سپاه پاسداران کشور (دافوس)، با حمله به اصلاح‌طلبان، از اینکه آنان “جرأت کرده‌اند کاندیدای انتخابات مجلس شوند”، انتقاد کرد و گفت: “امروز مردم با هوش بالای خود بهترین انتخاب و گزینه را در عرصه انتخابات خواهند داشت.“
وی همچنین به ایرنا گفت: “آنان که تا دیروز شعار خروج از حاکمیت را سر می‌دادند و یک روز حرفهائی زدند که دل دشمنان نظام و انقلاب و اسلام را شاد کردند، آنان که در مجلس تحصن کردند و نامه‌ای مبنی بر توقف غنی‌سازی اورانیوم دادند، چگونه به خود اجازه می‌دهند برای تائید صلاحیت نام‌نویسی کنند. آیا این افراد امروز جایگاهی در مجلس قانونگذاری دارند و آیا به راستی این چنین افراد صلاحیت خدمت به نظام اسلامی و ارزشهای بالا و والای آن را دارند؟” [مشروح سخنان این فرمانده سپاه را اینجا بخوانید]
گرایش سپاه به اصولگرایان
دیگر تردیدی نیست که سپاه مایل اینبار اصولگرایان اکثریت قاطع مجلس را در دست بگیرند. این نظریه وقتی اثبات می شود که به سخنان نماینده ولی فقیه در سپاه توجه کنیم.وی در این مورد تاکید دارد: “از تفکر اصولگرایی حمایت می‌کنیم. حمایت و ترویج ما از اصولگرایی به معنای حمایت از یک اندیشه و تفکر مبنایی است و ما باید به معیار‌ها و مبانی توجه کنیم. مادامی که مجموعه‌هایی در این چارچوب حرکت می‌کنند، قطعاً مورد حمایت نیروهای ارزشی قرار خواهند گرفت. اصولگرایی به معنای پای‌بندی به اصول و حرکت براساس مبانی دینی است.“
حال که سپاه همسویی شورای نگهبان و هیات های اجرایی انتخابات را دارد، در قطعه آخر سناریوی خود سعی دارد مردم را به پای صندوق های رای بکشاند. بطوریکه روز گذشته سردار سرلشکرمحمدعلی جعفری، در نهمین همایش سراسری هادیان و بیست سومین همایش سراسری مسوولان سیاسی سپاه، با اشاره به حساسیت انتخابات هشتم مجلس شورای اسلامی، گفت: “دشمنان انقلاب و کسانی که درصدد کمرنگ نشان دادن حضور مردم هستند، برای این انتخابات سرمایه‌گذاری کرده‌اند. این دشمنان درصدد آسیب‌پذیرنمودن انقلاب اسلامی هستند، لذا هادیان سیاسی با روشنگری و هدایت جامعه بزرگ سپاه و بسیج می‌توانند در خنثی‌سازی توطئه‌های دشمنان ایفای نقش کنند.”
او در این سخنان به نقش “هادیان سیاسی” اشاره کرد که “قرار است هدایت گر مردم به سوی صندوق های رای باشند.“
انتخاباتی با دغدغه های فراوان
تا کنون انتخابات بر اساس آنچه که نشریه داخلی سپاه پیش بینی کرده پیش رفته است. چند روز پیش سایت رسمی اصلاح طلبان خبر داده بود که رد صلاحیت ها بر اساس “چراغ سبز” وزارت کشور صورت گرفته است. و البته که سردار افشار آن را تکذیب کرد.
دغدغه دیگری که در مورد انتخابات وجود دارد بحث حضور نیروهای بسیج، سپاه و نزدیکان این نیروها بر سر صندوق های رای است. در دوره های گذشته رایج بود که اعضای اجرایی صندوق ها از میان کارمندان آموزش و پرورش و یا سایر ادارات تامین می شد اما اینک به نوشته سایت اصلاح طلبان: “نگرانی ها زمانی افزایش می یابد که شنیده می شود در صورت عدم حضور فرهنگیان به عنوان نیروهای اجرایی شعب اخذ رای پیشنهادهایی درباره جایگزینی نیروهای بسیج یا افرادی نزدیک به این نیروها به جای فرهنگیان مطرح شده است. حضور سردار افشار فرمانده سابق بسیج در جایگاه معاونت سیاسی وزارت کشور و ریاست ستاد انتخابات کشور یکی از دلایل بروز این شایعه به نظر می آید.“
این موضوعی است که وزیر کشور دوران خاتمی هم بر آن تاکید دارد. موسوی لاری در این ارتباط با تأکید بر اینکه طبق صراحت قانون انتخابات، دخالت نظامیان در کلیه‌ی امور انتخابات ممنوع است، خاطرنشان می کند: “عامل این نگرانی نحوه‌ی چینش نیروهای ناظر و مجری انتخابات که در تمام حوزه‌های انتخابیه کاملا از یک طیف و جناح انتخاب شده‌اند تا حدی که حتی عناصر معتدل جناح‌ها نیز کنار گذاشته شده‌اند و این نگران کننده است.“
دغدغه ها به همین موارد محدود نیست چرا که حتی قرار است برای تامین امنیت انتخابات هم از بسیج و سپاه بهره گرفته شود. در این مورد فرمانده نیروی انتظامی با اشاره به افزایش حدود 50 درصدی صندوق‌های اخذ رای در انتخابات پیش رو، گفته است: “برای تامین امنیت انتخابات با نظر شورای تامین استان‌ها و شهرستان‌ها از نیروهای بسیج و سپاه کمک می‌گیریم.“
با این حساب، نه تنها سپاه در هیات های اجرایی و بعضا در هیات های نظارت حضور دارد، نه فقط کاندیداهایی بسیاری در انتخابات دارد، بلکه سر صندوق های رای نیز ناظرانی خواهد داشت؛ و البته بخشی از نیروهای امنیتی صندوق های رای از نیروهای سپاه و بسیج خواهند بود.