سفر اردوغان به تهران لغو نشده است

نویسنده
مریم کاشانی

» تنش‌های جدید در روابط ایران و ترکیه

با اوج‌گیری بحران یمن، علاوه بر عربستان که بصورت مستقیم وارد جنگ در یمن شد، رئیس‌جمهور ترکیه، نیز ضمن اعلام همبستگی با عربستان، حملات لفظی بی‌سابقه‌ای علیه ایران کرد. این حملات موجب خشم مسئولان جمهوری اسلامی شده و برخی از راستگرایان ایران خواستار لغو برنامه سفر اردوغان به ایران شده‌اند.

حسین شریعتمداری، نماینده آیت‌الله خامنه‌ای در روزنامه کیهان طی گفتگویی با خبرگزاری فارس، اعلام کرد: “اردوغان در مصاحبه با فرانس۲۴، اتهاماتی را به ایران نسبت داده که بارها از سوی مثلث غربی، عبری و عربی علیه ایران مطرح شده است. در عرف دیپلماتیک ردیف کردن این اتهامات آن هم در آستانه سفر به تهران مفهوم ویژه‌ای دارد.” او اضافه کرد: “از این روی در شرایط کنونی سفر اردوغان به ایران بعد از آن همه اهانت، توهین آشکار به مردم و نظام است و از سوی دیگر می‌تواند در افکار عمومی ملتهای مسلمان به این توهم خطرناک دامن بزند که گویی اتهامات مطرح شده از سوی اردوغان قابل اعتنا بوده و او به‌گفته خود برای نصیحت مسئولان جمهوری اسلامی ایران عازم سفر به تهران است! و این در حالی است که ملتهای مسلمان و مخصوصاً در ترکیه به اردوغان لقب “دست نیابتی اسرائیل و برده دلارهای سعودی” داده‌اند و برخی از مقامات و رسانه‌های غربی از او با عنوان “آچار فرانسه” آمریکا در منطقه یاد می‌کنند.” شریعتمداری معتقد است: “در این شرایط سفر اردوغان به ایران اهانت به ملت و خیانت به مقاومت و خون پاک شهدای مظلوم یمن است و لغو فوری سفر وی کمترین و حد اقل اقدامی است که از مسؤلان محترم وزارت خارجه کشورمان انتظار می‌رود.”

بهرام بیرانوند،  نماینده بروجرد در مجلس نیز در گفتگویی دیگر از اردوغان خواست که سرعقل آمده و “خوش‌رقصی برای آمریکا و اسرائیل را کنار بگذارد.” او اضافه کرد: “ترکیه حمایت ایران از مردم سوریه را عامل شکست نقشه خود می‌داند.اردوغان تحقیر شده و شکست خورده ناتوان از بازسازی مقتدرانه به دنبال لفاظی علیه ملت ایران است. ترکیه به خود این حق را می‌دهد که در امورات داخلی دیگر کشورها دخالت کرده و حاکمیت آنها را نقض کند ولی از ایران می‌خواهد از ملت‌های مظلوم حتی حمایت‌های معنوی و مستشاری نداشته باشد و این نشان‌دهنده تناقض و معیارهای دوگانه است.”

از سوی دیگر، احمد توکلی نماینده تهران نیز به خبرگزاری تسنیم، دیگر رسانه وابسته به سپاه پاسداران گفت: “وزارت خارجه کشورمان باید با توجه به سخنان بی‌پایه و اساس آقای اردوغان، سفر وی را به ایران به تعویق بیندازد. وقتی فردی در مقام رئیس‌جمهور یک کشور آن‌قدر برای کشور همسایه خود احترام قائل نیست که در آغاز سفرش درباره سیاست خارجی ایران سخن گفته و اقدام به دخالت می‌کند، لازم نیست ما نسبت به ایجاد روابط با این کشور اشتیاق نشان دهیم.” او تاکید کرد: “وزارت امور خارجه ایران باید موضع شفافی در خصوص سخنان اخیر اردوغان علیه ایران بگیرد، البته آقای ظریف وزیر امور خارجه درباره این سخنان اردوغان موضع گرفته که کافی نیست و باید وزارت امور خارجه قاطع‌تر از این موضع بگیرد.”

اشاره توکلی به سخنان محمدجواد ظریف بود که روز هفتم فروردین بعد از انتشار سخنان اردوغان گفته بود: “کسانی که با اشتباهات استراتژیک و سیاست‌های بلند پروازانه خود، خسارات جبران ناپذیری به بار آورده‌اند، بهتر است با اتخاذ سیاست‌های مسئولانه از ظرفیت‌های موجود جهت ایجاد آرامش و همگرایی در منطقه استفاده کنند.” او البته این را هم اضافه کرده بود که “ما برای روابط استراتژیک خود با ترکیه در زمینه‌های مختلف اهمیت و احترام زیادی قائل هستیم. در شرایط فعلی باید تلاش تمامی کشورها در جهت استقرار ثبات و جلوگیری از گسترش ناامنی در منطقه باشد.”

سخنان آشتی‌جویانه وزیر خارجه ایران نشان می‌داد که ظاهرا قرار نیست که تغییری در برنامه سفر رئیس‌جمهور ترکیه به تهران صورت گیرد. از طرفی سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه نیز رسما اعلام کرذد که “تحولات یمن بر اهمیت سفر رییس جمهور ترکیه به ایران افزوده و برنامه سفر اردوغان به ایران تغییرنکرده است.”

چند روز پیش، رجب طیب اردوغان طی گفتگویی با یک شبکه تلوزیونی فرانسوی، تاکید کرد که  ایران و گروه‌های تروریستی باید از یمن خارج شوند. او درباره نقش ایران در عراق هم گفته بود: “تهران در نظر دارد با راندن داعش از منطقه جای خالی آن را خود پر کند.” سخنان رئیس‌جمهور ترکیه موجب خشم برخی مسئولان جمهوری اسلامی شد.

گفتنی است که در اواخر اسفند ماه گذشته، اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور ایران طی دیدار با وزیر توسعه جمهوری ترکیه اعلام کرد که به زودی رجب‌طیب اردوغان به ایران سفری رسمی خواهد داشت. جهانگیری گفته بود: “ایران محدودیتی برای گسترش مناسبات خود با ترکیه ندارد و مقامات جمهوری اسلامی ایران بر این موضوع تاکید دارند.” او تاکید داشت: “با شناختی که از اقتصاد ایران و ترکیه دارم، معتقدم دستیابی به حجم مبادلات تجاری ۳۰ میلیارد دلاری کار چندان دشواری نیست و لازمه آن رفع برخی موانع از پیش روی روابط تجاری و فراهم شدن زمینه فعالیت بیشتر بخش خصوصی دو کشور است.”

جهانگیری با اشاره به سفر قریب‌الوقوع رئیس‌جمهور ترکیه تاکید داشت: “امیدوارم در این سفر بخش زیادی از موانع پیش روی روابط اقتصادی دو کشور برداشته شود البته پیش‌نیاز آن این است که کمیسیون مشترک همکاری‌های ایران و ترکیه موانع موجود را شناسایی و راه حل‌هایی برای رفع آن بیندیشند تا در سفر آقای اردوغان بتوانیم به توافقات خوبی دست پیدا کنیم.”

اهمیت اقتصادی ترکیه برای ایران، خصوصا با توجه به بحران تحریم‌ها و همچنین اهمیت گاز ایران برای ترکیه، همواره بهانه‌ای برای کاهش تنش‌ها میان دو کشور بوده است. با اینهمه اختلافات منطقه‌ای این دو کشور، که از زمان بحران سوریه شدت گرفت و اکنون در عراق و یمن گسترش یافته است، مانعی بزرگ برای نزدیکی کامل دو کشور است. هم ایران و هم ترکیه هر دو متهم به پیگیری آرزوهای دور و دراز برای بازسازی امپراطوری تاریخی گذشته هستند و یکدیگر را متهم به دخالت در بحران‌های منطقه می‌کنند.