باربد کاوه
با بهاءالدین ادب، عضو جبهه متحد کرد و نماینده مردم کردستان در مجلس ششم درخصوص بحث قومیت ها در ایران گفت و گو کرده ایم. ادب، میزان رعایت حقوق اقوام در ایران را “ مناسب” ارزیابی نمی کند و معتقد است باید برای حفظ منافع ملی به مطالبات قومیت ها رسیدگی شود.
برخورد با مطالبات قومی در این چند ساله چگونه بوده؟
به نظر من نادیده گرفتن حقوق اقوام در این یکی دو سال اخیر افزایش یافته.در زمان اصلاحات و دولت آقای خاتمی وضع به اینگونه نبود. مثلا در دوره ایشان چند استاندار را از کردها انتخاب کردند و حتی در کابینه هم قومیت های مختلف حضور داشتند. به هرحال در حد حداقلی حقوق اقوام رعایت می شد؛ اما الان همان حقوقی هم که داده شده، به تدریج دارد پس گرفته می شود. نگرش امنیتی نسبت به اقوام خیلی بیشتر شده، و شما شاهد برخورد قوی دولت و دستگاه های قضایی با اقوام هستید.
چرا نگرش امنیتی بیشتر شده؟
این را باید در ماهیت دولت جستجو کرد. الان دولت بیشتر از چهره های نظامی و انتظامی و همچنین از کسانی که سابقه کار در وزارت اطلاعات دارند، تشکیل شده است . طبیعتا وقتی بخش عظیمی از افراد هیات دولت، یا سابقه کار در وزارت اطلاعات داشته باشند یا از نهادهای نظامی باشند، طبیعی است که بنا به تخصص و رویکردی که دارند کارها را انجام می دهند.
چرا نسبت به مطالبات قومی بی توجهی می شود.
این را باید از دولتی ها بپرسید که از همان اول به این مسئله بی توجه بودند. این بی توجهی روز به روز هم بیشتر شده، در حالیکه اقوام ایرانی خواسته ای فراتر از قانون ندارند. هرچه مطالبه می کنند در قالب قانون اساسی کشور و کنوانسیون هایی است که ایران آنها را امضا کرده. بروید فصل سوم قانون اساسی، تحت عنوان حقوق ملت را بخوانید تا ببینید کدامیک از اصول 15 تا 42 در مورد اقوام رعایت شده است.
چرا مطالبات آن ها برآورده نمی شود؟
والله این را باید از حاکمیت پرسید. من هم همین سئوال را دارم که آیا رعایت عدالت و قانون و دموکراسی واقعا باعث دوام و قوام نظام می شود یا تضعیف آن؟ این را بایستی مسئولان جواب دهند.
اعتراضات قومی چه پیامدهایی به دنبال خواهد داشت؟
به نظر من قطعا موجب زیان و خسران برای ملت و مملکت خواهد شد. برای اینکه ملت ما از اقوام و ملیت های مختلف تشکیل شده و به مانند موزاییک زیبایی است که دارای فرهنگ ها و اقوام مختلفی است که در قالب ملت ایران منسجم شده اند و به عنوان ملت ایران شناخته می شوند. اما متاسفانه عدم توجه به حقوق اساسی، قانونی و حقوق شهروندی اقوام و ملیت های گوناگون ایرانی باعث خطر تجزیه مملکت و عدم مشارکت ملت در تصمیم گیری ها و تصمیم سازی ها می شود. ما هرچقدر حقوق ملت را بیشتر رعایت کنیم و ملیت های گوناگون بیشتر احساس کنند که نه تنها شهروند درجه دوم این کشور نیستند بلکه شهروند درجه یک هستند و با حقوق برابر و در نهایت آزادی می توانند در فعالیت های سیاسی و اجتماعی شرکت کنند، مطمئنا انسجام و اتحاد ملی را بیشتر کرده ایم.
آیا اقوام ایرانی تمایلات جدایی طلبانه هم دارند؟
من به هیچ وجه این قضیه را نمی پذیرم. اگر یک مقدار دل آزردگی هم بین اقوام ایرانی وجود داشته باشد به علت عملکرد حکومت هاست. هرجا حکومت ها به طور دموکراتیک عمل و عدالت را رعایت کرده، و همه را در نهایت زیر یک شعار آزادی، برابری و برادری قرار داده اند، اتحاد ملی را قوی تر کرده و هرجا عکس این قضیه بوده و با سرکوب و اعمال زور خواسته اند ملت را ساکت کنند، همیشه به طور قطع و یقین با مشکلات روبرو بوده ایم. من همیشه یک مثالی می زنم. ببینید کشور یوگسلاوی سابق از نظر مساحت کشور بزرگی نبود. این کشور وقتی نظام سرکوبگرش نابود شد، تجزیه و به چند کشور با قومیت های مختلف تبدیل گردید. امروزه کشورهای کرواسی، صربستان، بوسنی هرزگوین، مقدونیه و کوزوو همه کشورهایی هستند که سابقا یوگسلاوی نام داشتند. اما در کانادا که کشور بزرگی است و چندین برابر یوگسلاوی مساحت دارد، وقتی برای اینکه ببینند اهالی فرانسوی زبان کانادا که در ایالت کبک زندگی می کنند می خواهند از کشور کانادا جدا شوند یا خیر، رفراندوم برگزار کردند، اکثریت مردم کبک رای به عدم جدایی از کانادا دادند.چرا؟ چون در آنجا حقوقشان رعایت می شود و یک حکومت دموکراتیک بالای سرشان است. اما در یوگسلاوی سابق یک حکومت دموکراتیک وجود نداشت و با اعمال فشار ملت را زیر یک پرچم جمع کرده بودند. همین که فشار برداشته شد قومیت ها پراکنده و به کشورهای مختلف تجزیه شدند.
احتمال سوءاستفاده های خارجی از مطالبات قومی تا چه حد زیاد است؟
همیشه و در همه جای دنیا ممکن است از مطالبات قومی سوءاستفاده شود. اما ما برای اینکه این سوءاستفاده ها نشود باید بهانه به دست بهانه گیران ندهیم. ما باید علت را از بین ببریم نه اینکه با معلول برخورد کنیم؛ عللی که باعث می شود شهروندان به کشور پشت کنند و چشم به نیروهای خارجی و اجنبی بدوزند. باید این علت را از بین ببرد.
کلی ترین مطالبات اقوام ایرانی چیست؟
دموکراسی، عدالت و برادری و اینکه همه دارای حقوق مساوی باشند. همچنین اینکه توسعه متوازی در کشور جاری و ساری باشد، نه اینکه فقط بعضی از مناطق کشور مورد توجه باشند و مناطق دیگری از هرگونه مولفه ای برای توسعه محروم باشند.
شما به بحث فدرالیسم تا چه اعتقاد دارید؟
به نظر منفدرالیسم یک بحث اساسی امروز است.عدم تمرکز، قطعا یکی از راه های مدیریت نوین است. یعنی در حقیقت تمرکز دیگر جواب نمی دهد. در عوض ما شاهدیم کشورهایی که با مدل فدرالی اداره می شوند، از پیشرفت قابل توجهی برخوردار هستند. نمونه های آن هم در کشورهای پیشرفته صنعتی دیده می شود. چارچوب و سرحدات کشور باید حفظ شود، اما در قالب تمامیت ارزی کشور می توان اختیاراتی به ولایات و ایالات داد تا بتوانند در جهت توسعه ملی تصمیم بگیرند و از روش های دیوان سالار و بوروکراتیک رها شوند.