هوارد لافرانچی
دولت اوباما یک رویکرد با چشمان باز را دربرابر ایران به کار گرفته تا امکان ایجاد تحولی چشمگیر در روابط را محک بزند. این رویکرد با گام های کوچک دیپلماتیک آغاز می شود، و در عین حال پنجره ای است که باز ماندن آن به توقف صلح آمیز حرکت ایران به سوی تسلیحات هسته ای مشروط است.
تحریم های سنگین تر بین المللی نیز که در گوشه ذهن جای گرفته، به نظر نمی رسد در بهترین حالت تا پیش از فصل پائیز و زمانی که دولت آمریکا حداکثر تلاش خود برای عملی کردن قول اوباما در همایش های تبلیغاتی مبنی بر تماس با دشمنان آمریکا از جمله تهران را به جا آورد، از پشتیبانی حیاتی روسیه و چین برخوردار شود.
در عین حال، دولت تندروی اسرائیل نیز که در آستانه در دست گرفتن زمام امور در آن کشور است، این پیام را ارسال می کند که در صورت به ثمر نرسیدن تلاش های دیپلماتیک تا پیس از سال 2010، برای دست زدن به حمله نظامی علیه تأسیسات هسته ای ایران خیلی منتظر نمی ماند. به همین دلیل، آمریکا حتی پیش از انتخابات خرداد ماه ریاست جمهوری در ایران، به محک زدن کانال های دیپلماتیک با ایران رو آورده است.
یک مقام ارشد اروپائی که نخواست نامش فاش شود گفت آمریکائی ها “وارد تماس با ایرانی ها خواهند شد، آنها اینکار را قبل از انتخابات ایران می کنند، و این از طریق ارسال علائم علاقمندی آمریکا به تماس صورت خواهد گرفت.” وی روز دوشنبه ساعت ها دربارۀ سیاست ایران با مقامات وزارت خارجه آمریکا گفتگو کرد.
هیلاری رودهام کلینتون وزیر خارجه آمریکا نیز هفته گذشته از طرح برگزاری یک کنفرانس بین المللی دربارۀ افغانستان خبر داد و گفت احتمالاً از ایران به عنوان کشور همسایه افغانستان، دعوت به عمل خواهد آمد. این اظهارات، به گمانه زنی ها دربارۀ امکان برقراری تماس های مستقیم مقدماتی مقامات ایرانی و آمریکائی در حاشیه کنفرانس دامن زد.
نزدیکی هیلاری کلینتون به روسیه که با دیدار هفته گذشته وی با سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه همراه بود، نیز تا حدی به عنوان تلاش برای جلب حمایت مسکو از رویکرد جدید آمریکا در قبال ایران درنظر گرفته می شود.
با اینحال به گفته تحلیلگران ایرانی، اقداماتی از این دست اغلب به عنوان حرکات نمایشی تلقی می شوند که باید بوسیله اقدامات بزرگتری نظیر ارسال نامه از سوی باراک اوباما به رهبر عالی ایران آیت الله علی خامنه ای دنبال شود، تا تماس با ایران صورت جدی تری به خود بگیرد.
آلکس وطنخواه تحلیلگر روابط اسلامی در گروه اطلاع رسانی جینز در اسکندریه می گوید: “دعوت ایران به کنفرانس افغانستان و یا دیدار سفرا در بغداد، اقدامات تاکتیکی هستند، و تهران می گوید دیگر به تحرکات تاکتیکی علاقمند نیست. ایرانی ها از جمله رهبر عالی آن کشور مایل به ارتباط با آمریکا هستند، بااینحال چیزی که آنها می خواهند یک تغییر استراتژیک در درک آمریکا از رژیم ایران است.“
این مقام ارشد اروپائی نیز می گوید همین نکته را به همتایان آمریکائی خود از جمله دنیس راس گوشزد کرده است. راس اخیراً به عنوان مشاور ویژۀ کلینتون منصوب شده که بر مسأله ایران متمرکز شده است. این مقام گفت ایرانی ها موضوع رابطه خود با آمریکا را در گسترۀ وسیع تری از صرفاً برنامه هسته ای خود می بینند.
وی گفت: “آیندۀ حکومت ایران به نوعی در خطر است. اولین و تنها نگرانی آنها بقای رژیم است.“
به این معنا که ایرانی ها احتمالاً با هر شیوۀ دیپلماتیکی که آمریکا تعیین کند، به آهستگی همراه می شوند. آنها همین حالا هم علائمی ارسال می کنند که قصد نشان دادن واکنش سریع ندارند.
آقای وطنخواه گفت سخنان هفته گذشته آیت الله علی خامنه ای که در آن اسرائیل را «غدۀ سرطانی» خواند و مقامات فلسطینی را به دلیل همکاری با اسرائیل مورد حمله قرار داد، “تنها کار را برای کسانی که در واشنگتن از تماس با ایران صحبت می کنند، مشکل می سازد.“
کلینتون نیز از امکان عدم تمایل ایرانی ها به مذاکره سخن گفته است. ضمناً او گفته آنها ممکن است تمایل آمریکا به مذاکره و صبر جامعه جهانی در قبال خود را بیش از مقدار واقعی برآورد کرده باشند.
درنتیجه، آمریکا مایل است ایران را متقاعد کند درصورتیکه راه حل دیپلماتیک به بن بست برسد، قدرت های بین المللی برای اعمال تحریم های سنگین تر علیه ایران آماده هستند.
با این حال، آمادگی جامعه بین المللی برای اعمال تحریم های بیشتر حتی درصورت شکست تلاش های آمریکا برای تماس با ایران، با تردید روبرو است.
برخی تحلیلگران می گویند بهترین راه جلب توجه ایرانی ها اعمال تحریم علیه صنعت نفت آن کشور است، خصوصاً آنکه برطبق برخی دیدگاه ها، اقتصاد ایران وضعیت نابسامانی دارد. این تحلیلگران می گویند روسیه نیز که از بالا رفتن بهای نفت درنتیجه اعمال چنین تحریم هائی خرسند خواهد شد، احتمالاً نظر موافق پیدا می کند.
برخی دیگر می گویند بهبود جامع روابط آمریکا- روسیه، عامل تعیین کننده ای در نحوه عملکرد جامعه بین المللی خواهد بود. نانسی سودربرگ سفیر سابق آمریکا در سازمان ملل در دوره ریاست جمهوری بیل کلینتون، می گوید: ”چین در این مورد از روسیه دنباله روی خواهد کرد، بنابراین روسیه کلیدی است.“
اما بعید به نظر می رسد در بحبوحه بحران اقتصادی فعلی، چین از روسیه تبعیت کند. ضمناً به گفته وطنخواه از گروه اطلاع رسانی جینز، حضور کشورهای غربی در صنعت نفت ایران به اندازه ای ناچیز است که بعید به نظر می رسد هرگونه اقدامی از سوی آنها به ایجاد تغییری در تهران منجر شود.
وی گفت: “ایرانی ها یاد گرفته اند با حداقل ها زندگی کنند. واقعاً در صنعت نفت چیزی به عنوان تغییر دهندۀ بازی نمی بینم.“
منبع: کریستین ساینس مانیتور- 11 مارس -2009