توماس اردبرینک
تحریم های بین المللی علیه برنامه هسته ای ایران، که دامنه آن در حال گسترش است، سبب کاهش چشمگیر روند پر زرق و برق ترین طرح کشور شده است. قرار بود این طرح پس از تکمیل، درآمد سالانه 130 میلیارد دلار از فروش گاز طبیعی را نصیب ایران کند.
شرکت های غربی نظیر شل، توتال و هالیبرتون در زیر سایه تهدید مجازات سخت بین المللی و آمریکایی علیه سرمایه گذاران در پروژه های نفتی و تأمین کنندگان دانش فنی برای ایران، از طرح توسعه میدان عظیم گازی پارس جنوبی کنار کشیدند. پارس جنوبی سهم ایران از منابع گاز طبیعی مشترک با قطر در 2 مایلی جنوب خلیج فارس است. این میدان که بزرگترین منبع ذخیره گاز طبیعی دنیا محسوب می شود، وسعتی به اندازه 3,745 مایل مربع را در برمی گیرد و حجم گاز آن 1,800 تریلیون مترمکعب تخمین زده شده است. حدود 38 درصد این منبع در محدوده آبی ایران قرار گرفته است.
شرکت خاتم الانبیا، بازوی مهندسی و عمرانی سپاه پاسداران انقلاب که تحت تحریم های جدید سازمان ملل و ایالات متحده قرار گرفته است، روز شنبه به طور غیرمترقبه ای از دو طرح کلیدی پالایشگاهی این طرح کنار کشید. ضمناً به گفته محمد حسن موسوی زاده مشاور فنی شرکت دولتی نفت و گاز پارس، این شرکت از حضور در مناقصه سه بخش نهایی از قراردادهای توسعه میدان گازی پارس جنوبی نیز خودداری کرده است.
خاتم الانبیا پس از کنار کشیدن از این پروژه با صدور اطلاعیه ای اعلام کرد: “در شرایط فعلی این احتمال وجود دارد که ادامه فعالیت این شرکت سبب به خطر افتادن منافع ملی شود.”
به گفته منابعی در حوزه نفت و گاز ایران، این طرح ها از برنامه زمان بندی شده عقب مانده بودند زیرا بانک های خارجی از تأمین مالی طرح خودداری می کردند. این منابع گفتند با کنار کشیدن سپاه پاسداران، وقفه های بیشتری بوجود خواهد آمد.
شرکت سینوپک چین و اس کی اس مالزی بخش هایی از این پروژه را برعهده گرفته اند اما قسمت عمده کار توسط یک کنسرسیوم ناشناخته محلی در حال اجراست که برخی از آنها، با شاخه مهندسی سپاه ارتباط دارند. برخی دیگر از اجزای این کنسرسیوم نیز با بانک ها و دولت مرتبط هستند.
این شرکت ها علاوه بر مشکلات موجود برای دسترسی به منابع مالی، در تأمین تجهیزات کلیدی و اجاره تجهیزات حفاری نیز با مشکل مواجه هستند. به همین دلیل، سرعت ایران در دسترسی به هدف خود برای تبدیل شدن به یک تولید کننده بزرگ گاز مایع طبیعی کند شده است. موضع رسمی ایران این است که “کاهش تقاضای جهانی علت کاهش تولید بوده است”.
قطر و امارات متحده عربی که با ایران در مالکیت بر این میدان شریک هستند، 62 میلیارد دلار از گاز تولید شده در سال 2008 را صادر کرده اند در حالیکه صادرات گاز ایران حدود 6 میلیارد دلار بوده است. البته مدیران طرح می گویند منافع بالقوه ایران بسیار زیاد است. آنها برآورد می کنند ایران می تواند صرفنظر از نفت صادراتی خود، تا سقف 130 میلیارد دلار در سال از فروش گاز درآمد داشته باشد. این درحالی است که اداره اطلاعات انرژی آمریکا در سال 2009 این رقم را 53 میلیارد دلار درنظر گرفت.
تعداد کارکنان در محل پروژه پارس جنوبی از 100,000 نفر در گذشته به 20,000 در شرایط فعلی کاهش یافته است.
موسوی زاده گفت: “جاده ها، پل ها و فرودگاه ها ساخته شده اند. مهمترین چیز این است که همه این کارها را خودمان کرده ایم.”
نظیر همین انگیزه خودکفایی در توسعه برنامه هسته ای ایران به چشم می خورد. برنامه ای که هدف تحریم واقع شده تا غنی سازی اورانیوم در آن متوقف شود و ازسوی دیگر سبب تغییر چهره طرح پارس جنوبی شده است.
جاده های منتهی به عسلویه، شهری در خلیج فارس که محل اجرای این طرح هاست، در گذشته تابلوی “به پایتخت اقتصادی ایران خوش آمدید” را به نمایش می گذاشتند. اکنون بازدیدکننگان با شعارهایی نظیر “پارس جنوبی مظهر عزم ملی است” مورد استقبال قرار می گیرند.
در جریان بازدید کم سابقه خبرنگاران از محل اجرای پروژه ها در هفته جاری، گروه کوچکی از کارکنان با لباس آبی در حال اتصال لوله ها و بتون ریزی دیده می شدند. بر بالای سر آنها پوستر بزرگی از رهبران دینی دیده می شد که بر روی آن نوشته شده بود: “ما می توانیم.” تنها یک کشتی در بندر عسلویه پهلو گرفته بود.
دولت محمود احمدی نژاد که رویکرد مقابله جویانه با غرب را در پیش گرفته، طرح پارس جنوبی را نمادی از عزم ملی معرفی کرده است، طرحی که قرار است توانمندی های یک ملت را در مقابل تحریم ها به نمایش بگذارد. احمدی نژاد که در ماه ژوئن از عسلویه دیدار کرد خواستار پایان یافتن تمامی طرح ها ظرف 35 ماه شد، هدفی که دستیابی به آن دشوار به نظر می رسد زیرا بسیاری از سایت های این پروژه شاهد هیچ نشانه ای از فعالیت نیستند.
سهراب قشقایی یکی از مسؤولان مهندسی به زبان انگلیسی گفت: “البته می توانیم با شرکت های غربی همکار، سریع تر کار کنیم. اما حداقل در شرایط فعلی مشغول آموزش دادن به مهندسان جوان خودمان هستیم.” این درحالی است که برخی از مهندسان جوان می گویند شغل های موجود در پارس جنوبی دیگر از زرق و برق قبلی برخوردار نیستند.
یکی از مهندسان که دو سال در این پروژه کار کرده بود گفت: “کار در پارس جنوبی به معنای درآمد خوب و تجربه ای جالب بود؛ اما با خروج شرکت های خارجی، درآمدها خیلی زود کاهش یافت و شرایط اسکان در گرمای طاقت فرسای خلیج فارس، غیرقابل تحمل شد.”
وی گفت: “من بدون معطلی برگشتم. ظرفیت های زیادی وجود دارد اما ما از آنها استفاده نمی کنیم.”
منبع: واشنگتن پست- 23 ژوئیه
