با نزدیک شدن به پایان پنجمین دوره مجمع تشخیص مصلحت نظام، گمانه‌زنی ها و تلاش اصولگرایان برای برکناری هاشمی‌رفسنجانی از مقام ریاست این نهاد سیاسی، افزایش پیدا کرده است.
احتمال برکناری هاشمی‌رفسنجانی از ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام در شرایطی مطرح می‌شود که به دنبال حوادث پس از انتخابات مناقشه‌برانگیز ریاست‌جمهوری در سال 88 و اعتراضات گسترده مردم به نتایج اعلام شده، اختلاف میان وی و رهبر جمهوری‌اسلامی افزایش یافته است.
هاشمی رفسنجانی از زمان بازنگری قانون اساسی در سال 68 تاکنون رییس این مجمع بوده است و اگرچه از زمان انتخاب سیدمحمد خاتمی به مقام ریاست‌جمهوری نقش مجمع در تحولات سیاسی ایران پررنگ‌تر شد اما با آمدن محمود احمدی نژاد به تدریج از تأثیرگذاری آن کاسته شد.
روزنامه کیهان، که مدیرمسوول آن توسط رهبر جمهوری اسلامی انتخاب می‌شود، درباره تغییرات در مجمع آورده است: “پایان دوره پنجم مجمع تشخیص مصلحت نظام سؤالات متعددی را در ذهن متبادر کرده است از جمله این که با توجه به مواضع آقای هاشمی رفسنجانی در فتنه گذشته و همچنین مواضع ساکت گونه وی در انتخابات نهم مجلس آیا وی باز هم ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام را که یکی از ارکان نظام برای حل اختلاف قوا است عهده دار خواهد شد یا خیر؟”
سایت بولتن‌نیوز، نزدیک به نهادهای امنیتی، در گزارشی پیرامون وضعیت آینده مجمع تشخیص مصلحت نظام و انتخاب اعضای آن – که اسفندماه جاری صورت خواهد گرفت - به نقل از “مرتبطین” این نهاد، نوشته است: “ تعدادی از افراد در داخل و خارج این نهاد بدنبال مطرح کردن خود برای ریاست مجمع تشخیص مصلحت پس از پایان دوره فعلی می باشند. عده ای نیز افراد دیگری را در داخل و خارج مجمع برای این سمت مطرح کرده اند”.
چندی پیش خبرگزاری دانشجویان ایران ـ ایسنا ـ با اشاره به “هیات عالی حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه گانه” که به دستور رهبر جمهوری اسلامی و با ریاست هاشمی‌شاهرودی، رییس سابق قوه‌قضاییه، در تابستان سال جاری تشکیل شد نوشته بود: “در نگاه اول می‌توان آن را نهادی در جهت کاستن حدود اختیارات مجمع تشخیص مصلحت نظام تصور کرد، چراکه بعد از دو انتخابات اخیر ریاست جمهوری با وجود آنکه قانون حل اختلافات بین قوا را از وظایف مجمع تشخیص مصلحت نظام پیش‌بینی کرده، اما درگیری‌های سیاسی بین این نهاد و قوه مجریه تا بدان جا پیش رفته که رییس جمهور طی دو سال اخیر اصلا در جلسات مجمع حاضر نشده است و قبل از آن نیز به حضور غیر منظم در این جلسات اکتفا کرده بود”.
از زمان روی کار آمدن محمود احمدی‌نژاد در تیرماه سال 84، وی و حامیانش انتقادات تندی نسبت به ریاست هاشمی بر مجمع تشخیص بیان کرده‌اند. این اختلافات و انتقادات باعث شده است که حضور نامنظم احمدی‌نژاد در جلسات مجمع، پس از انتخابات جنجالی 22 خرداد 88 قطع شود.
اصولگرایان پیش از این اعلام کرده بودند رهبر جمهوری اسلامی چندین بار از احمدی‌نژاد خواسته در جلسات مجمع شرکت کند؛ اتفاقی که هرگز به وقوع نپیوسته است.
پیش از این اطرافیان احمدی‌نژاد حضور “افرادی که رودر‌روی نظام و رهبری ایستاده‌اند و با مواضع، اظهارات و رفتار خود، تنور توطئه‌های دشمن علیه اسلام، کشور و مردم را گرم می‌کنند” را دلیل عدم حضور وی در جلسات این نهاد دانسته بودند.
غلام‌حسین الهام، مشاور احمدی‌نژاد نیز علت عدم حضور وی را “خوب اداره نکردن مجمع توسط آقای هاشمی” دانسته و گفته بود: “اگر مجمع تشخیص در جایگاه عالی مصلحت نظام فراتر از نگرش‌های جریانی و حزبی اداره می‌شد، این اتفاقات پیش نمی‌آمد که مثلا خیلی سطحی و خیابانی مسائلی راجع به اساس فتنه و تقلب در انتخابات در جلسات مجمع مطرح شود”.
دوره پنجم فعالیت مجمع شاید به دلیل همزمانی‌اش با حوادثی مانند انتخابات ریاست جمهوری سال 88 و درگذشت محمدرضا توسلی (رییس دفتر آیت الله خمینی) هنگام قرائت نطقی انتقادی، یکی از پر سروصداترین ادوار فعالیت مجمع تشخیص مصلحت نظام بوده است.
علاوه بر توسلی، افرادی چون میرحسین موسوی نیز پس از حصر خانگی دیگر در مجمع تشخیص مصلحت حضور ندارند؛ وضعیتی که می‌تواند کفه ترازو در این نهاد سیاسی را به نفع اصولگرایان سنگین‌تر کند.
در دوره ششم، در میان افرادی که به صفت حقوقی در مجمع حضور دارند نیز تغییراتی رخ خواهد داد و از آن جمله می‌توان به حضور محمدرضا رحیمی معاون اول رییس دولت، اشاره کرد.
پیش از این و با تصمیم نظام بر سپردن ریاست مجلس خبرگان به مهدوی‌کنی، هاشمی‌رفسنجانی از ریاست این مجلس کناره گیری کرده بود. وی پس از حضور در نماز جمعه 26 تیرماه سال 88 در تهران و انتقاد از نحوه برخورد نظام با معترضان دیگر در نمازجمعه حضور نیافت و برکناری وی از مجمع تشخیص مصلحت نظام، می‌تواند یکی دیگر از تکه‌های پازل خانه‌نشین کردن او باشد.
برادر وی، محمد هاشمی، پیش از این در گفت‌وگویی به روزنامه شرق، درباره حملات به هاشمی و احتمال برکناری وی از ریاست مجمع، گفته بود: “در این سال‌ها نیز همان شیوه بنی‌صدر در مورد تخریب ایشان به کار گرفته شده است. ممکن است افراد عوض شده باشند اما مانند بنی‌صدر می‌گویند که آقای هاشمی نباید هیچ کجا مسوولیت داشته باشد”.
حامیان احمدی‌نژاد سالهاست که بحث تغییر در مجمع تشخیص مصلحت نظام را کلید زده‌اند. علی‌اکبر جوان‌فکر، یکی از مشاوران احمدی‌نژاد، در این‌باره گفته بود: “این ترکیب قطعا باید تغییر کند. عملکرد امروز مجمع هیچ نسبتی با قانون اساسی ندارد. قانون اساسی صراحت دارد که کار مجمع، فقط تشخیص مصلحت است اما آنچه اکنون شاهد آن هستیم چیزی بسیار فراتر از تشخیص مصلحت است. حاضرم با هر حقوقدانی در این زمینه بحث کنم. زیرا کاری که مجمع در حال حاضر انجام می‌دهد، مغایر با قانون اساسی است. شاید لازم باشد در بازنگری قانون اساسی این مسایل شفاف‌تر شوند”.
پیش‌تر، به دنبال مطرح شدن طرح ترور هاشمی‌رفسنجانی، یک سایت نزدیک به اصولگرایان درباره وی، نوشته بود: “ترور هاشمی رفسنجانی چه سودی می‌تواند برای دشمن داشته باشد؟ آیا چنان که در بالا آمد هاشمی رفسنجانی را می‌توان از ایدئولوگ‌های انقلاب اسلامی و یا شخصیتی علمی و تأثیرگذار در تکنولوژی‌های بنیادین کشور دانست؟ ناگفته پیداست که هاشمی رفسنجانی به هیچ عنوان در این دو طبقه نمی‌گنجد. در رابطه با اینکه آیا می‌توان هاشمی رفسنجانی را هم از سیاستمداران تأثیرگذاری دانست که در لیست ترور کشورهای خارجی قرار دارد نیز تردید‌های جدی وجود دارد. اساسا بررسی شرایط و جایگاه کنونی ایشان نشان می‌دهد که دشمن از انگیزه لازم برای ترور هاشمی رفسنجانی برخوردار نیست. هاشمی رفسنجانی و نزدیکان وی در مقطع کنونی بیش از هر زمان دیگری در موضع ضعف قرار دارند. همین چند ماه قبل بود که هاشمی رفسنجانی کرسی ریاست مجلس خبرگان را به آیت الله مهدوی کنی واگذار کرد و یکی از مهمترین مناصبی را که در اختیار داشت از دست داد. همچنین ایشان عملا جایگاه خود به عنوان امام جمعه موقت تهران را هم از دست داده است و دیگر امکان استفاده از این تریبون به نفع خود و متحدانش را ندارد. همچنین دانشگاه آزاد هم که به عنوان یکی از اهرم‌های قدرت هاشمی رفسنجانی تلقی می‌شد، عملا از دست رفته و سه دهه حکومت جاسبی بر این دانشگاه با تأیید حکم ریاست فرهاد دانشجو از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی به پایان رسیده است. در مورد تمدید حکم ریاست هاشمی رفسنجانی در مجمع تشخیص مصلحت نظام هم اما و اگرهای بسیاری وجود دارد و خیلی‌ها معتقدند که ریاست وی بر مجمع به زودی به پایان خواهد رسید و حکم وی تمدید نخواهد شد”.
هاشمی‌رفسنجانی، مردی که پس از پیروزی انقلاب 57 همواره در مناصب بالای حکومتی حضور داشته و از وی با عنوان نفر دوم نظام یاد می‌شده، اکنون در وضعیتی دشوار قرار گرفته است: یک فرزند وی، فائزه نخست با حمله نیروهای لباس شخصی مواجه شده و سپس به دنبال مصاحبه‌ای با روز‌آن‌لاین، به 6 ماه زندان محکوم شده است. فرزند دیگرش مهدی، مدتی پس از انتخابات سال 88 از کشور خارج شده و هرازگاهی از سوی برخی از اصولگرایان به بازگشت به کشور برای حضور در دادگاه فرا خوانده می شود. هنوز روشن نیست سرانجام این وضعیت دشوار چه می شود و آیا مجمع تشخیص مصلحت نظام، به عنوان آخرین سنگر هاشمی‌رفسنجانی، توسط نزدیکان آقای خامنه ای فتح خواهد شد؟
