فیلیپ ژلی
ایالات متحده و عراق در نظر دارند تا کنفرانسی منطقه ای با حضور ایران و سوریه برگزار کنند. تغییر 180 درجه ای سیاست امریکا، آن هم در زمان ریاست جمهوری بوش، بسیار عجیب به نظر می رسد و این مسأله را باید از دو زاویه نگاه کرد.
دیپلماسی امریکا با تصمیم فعلی خود مبنی بر اینکه با مقامات ایرانی به دور یک میز بنشیند، بسیار غیرمنتظره عمل کرد، به ویژه اینکه در هفته های اخیر لحن شدیدی نسبت به ایران اتخاذ کرده بود. ولی ازطرف دیگر، تأکید واشنگتن بر این “رویکرد جدید دیپلماتیک” بیشتر برگرفته از یک استراتژی کلی است تا یک تناقض گویی.
کاندولیزا رایس، وزیر امور خارجه ایالات متحده، روز سه شنبه در کنگره امریکا مشارکت این کشور را در دو کنفرانس بین المللی سازماندهی شده توسط دولت عراق مطرح کرد. در اولین کنفرانس که در روز 10 مارس در بغداد برگزار خواهد شد، سفرای تمامی کشورهای هم مرز با عراق، به اضافه مصر و پنج عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل حضور خواهند داشت. در نشست بعدی که در ماه آوریل و در یکی از کشورهای منطقه پیش بینی شده، رؤسای دیپلماسی همین کشورها به اضافه گروه هشت کشور [G8] حضور خواهند داشت. در کنفرانس دوم، کاندولیزا رایس این فرصت را خواهد داشت که برای اولین بار در کنار همتاهای ایرانی و سوری [منوچهر متکی و ولید معلم] خود بنشیند و مذاکره کند.
آخرین کنفرانسی که در این سطح برگزار شد، در سال 2004 و در شرم الشیخ [مصر] بود، البته با موضوعی متفاوت: در آن زمان تهران تا این حد در فعالیت های غنی سازی وارد نشده بود؛ سران سپاه انقلاب اسلامی محکوم به تقویت شورش های عراق نبودند؛ دمشق در ترورهای سیاسی لبنان درگیر نشده بود… در آن زمان، کالین پاول، وزیر امور خارجه وقت امریکا، و کمال خرازی همتای ایرانی او، در کنار یکدیگر نشسته و بدون اینکه اشاره ای به موضوعات حساس کنند، با یکدیگر به گفتگو پرداختند.
این بار، وزارت امور خارجه امریکا تمایل بسیار بیشتری نسبت به مذاکره با تهران نشان می دهد. واشنگتن حکومت ایران را به تحویل مواد منفجره خطرناک به شبه نظامیان شیعه در عراق محکوم می کند؛ اعتراضی که به گفته شان مک کورماک، سخنگوی دیپلماسی امریکا، “در ابتدای لیست موضوعات” کنفرانس بغداد جای خواهد گرفت. وی با اشاره به اینکه امکان بحث مستقیم در زمینه های دیگر نیز وجود خواهد داشت اظهار می دارد: “من در این مقطع گفتگوهای ویژه درخصوص موضوعات مهم را منتفی نمی دانم.”
جلب رضایت کنگره
کاندولیزا رایس در برابر کمیسیون امور خارجه مجلس سنا، تا حدودی نسبت به تصمیم عجولانه خود روی گزارش هامیلتون- بیکر [چاپ شده در ماه دسامبر] اظهار پشیمانی کرد و اظهار داشت: “این یک بعد مهم است که بسیاری از شما توجه ما را نسبت به آن جلب کردید و ما نیز به سخنان شما گوش دادیم.” هدف این است که قبل از یک مناقشه پارلمانی درخصوص تأمین بودجه جنگ [طبق خواسته کاخ سفید 100 میلیارد دلار] رضایت نمایندگان در این رابطه جلب شود. این درحالی است که نمایندگان پارلمان با سیاست های بسیار متفاوت خود [برگرفته از اردوگاه های مختلف] از ایده “بسط سیاسی” بسیار استقبال کرده اند.
البته نباید فراموش کرد که بین شرکت در یک کنفرانس و گفتگوی بدون شرط [پیشنهاد شده توسط بیکر] تفاوت بسیار زیادی وجود دارد. کاندولیزا رایس از مدت ها پیش به مقامات ایرانی وعده داده که در صورت تعلیق فعالیت های غنی سازی مطابق با قطعنامه های سازمان ملل، با آنها به مذاکره خواهد پرداخت. شان مک کورماک در این رابطه می گوید: “این شرایط همچنان بر قوت خود باقی است.” واشنگتن روز دوشنبه مذاکراتی را با شرکای خود و به هدف تشدید تحریم ها علیه ایران آغاز کرده است. سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا در ادامه می افزاید: “در سیاست ما تغییری حاصل نشده.”
رایس نیز اظهار می دارد: “تلاش های ما در عراق همه جبهه ها را در آن واحد دربر می گیرد و به یک اقدام نظامی محدود نمی شود: امنیت، سیاست، اقتصاد و دیپلماتیک.”
آنچه که به ویژه در نظر سران امریکایی بسیار تفاوت کرده، اوضاع و شرایط کنونی است. واشنگتن با انزوا کردن ایران در سازمان ملل، سر دادن وعده “نابودی شبکه های مخرب ایران” در عراق، افزایش نظارت بر مرز ایران و عراق، افزایش فشار بر سیستم بانکی ایران و بر سرمایه گذاری در بخش نفتی این طور می اندیشد که به اندازه کافی موضع قدرتمند رییس جمهور احمدی نژاد را تضعیف کرده است.
فیلیپ زلیکو، مشاور اسبق دیپلماتیک کاندولیزا رایس در این خصوص می گوید: “ما متقاعد شدیم که مقامات ایرانی ما را جدی نمی گیرند. به همین دلیل کاری کردیم که این وضعیت تغییر یابد و اکنون می توانیم راه دیپلماسی را آزمایش کنیم.”
مترجم: علی جواهری