نگاهی به حواشی فیلم درباره ی الی
قربانی برنامه ریزی های کینه توزانه
خلاصه‌ی فیلم: احمد پس از سال‌ها زندگی در آلمان برای تعطیلات به ایران برمی‌گردد. او که به تازگی از همسر آلمانی‌اش جدا شده تمایل دارد با زنی ایرانی ازدواج کند. دوستان دوران دانشجویی او سفری سه روزه به شمال ترتیب می‌دهند و سپیده از دختری به نام الی دعوت می‌کند…
تهیه‌کننده، نویسنده، کارگردان، طراح صحنه و لباس: اصغر فرهادی
مدیر فیلمبرداری: حسین جعفریان
صدابردار: حسن زاهدی
طراحی و ترکیب صدا: محمدرضا دلپاک
طراح چهره‌پردازی: مهرداد میرکیانی
تدوین: هایده صفی‌یاری
بازیگران: گلشیفته فراهانی، ترانه علیدوستی، شهاب حسینی، مریلا زارعی، مانی حقیقی، پیمان معادی، رعنا آزادی‌ور، احمد مهرانفر و صابر ابر
هفتم اردیبهشت ماه سال گذشته بود که چهارمین فیلم اصغر فرهادی پس از فیلم‌های “رقص در غبار”، “شهر زیبا” و “چهارشنبه‌سوری” با نام “درباره الی…” کلید خورد و این سؤال برای بسیاری پیش آمد که اصغر فرهادی که با فیلم قبلی‌اش “چهارشنبه‌سوری” همگان را به تحسین واداشته در فیلم جدیدش چه خواهد کرد. در آن زمان هیچ کس نمی‌توانست تصور کند که کار بعدی این کارگردان جوان تا این حد، محبوب منتقدان و کارشناسان شود و جز نقد مثبت، در مورد آن نوشته نشود.
اما “درباره الی…” که یکی از بی‌حاشیه‌ترین فیلم‌ها در دوره‌ی فیلمبرداری و ساخت بود و روندی آرام و طبیعی را طی کرده‌بود، تبدیل شد به یکی از پرحاشیه‌ترین فیلم‌ها در زمان نمایش آن در بیست‌وهفتمین جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم فجر و اکران عمومی.
در آستانه‌ی جشنواره، حاصل کار فرهادی و گروه جوانش از لیست فیلم‌ها حذف شد. این اتفاق به خاطر بازی گلشیفته فراهانی در فیلم “مجموعه دروغ‌ها” به کارگردانی ریدلی اسکات و حضور او بدون حجاب اسلامی در مراسم فرش قرمز بود اما عده‌ای شایعاتی مبنی بر یکی از موضوعات اصلی پیرنگ داستانی، یعنی خودکشی شخصیت الی و پاره‌ای از موارد اخلاقی مطرح می‌کردند که مسئولان برگزاری جشنواره بارها محتوای “درباره الی…” را از هر گونه تهمت مبرا دانستند.
با طرح این مسأله که دلیل عدم نمایش “درباره الی…” حضور گلشیفته فراهانی در آن است، اصغر فرهادی چاره‌ای جز ساخت دوباره‌ی این فیلم بدون حضور گلشیفته فراهانی را نداشت و این امر عملاً غیرممکن بود. شرکت این فیلم در جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم برلین و تمایل اصحاب رسانه‌ها و مردم برای دیدنش، رئیس‌جمهور محمود احمدی‌نژاد را واداشت تا با ارسال نامه‌ای به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دستور دهد تا اقدامات لازم را برای حضور “درباره الی…” در جشنواره‌ی فیلم فجر انجام دهد. جواد شمقدری مشاور فرهنگی رئیس‌جمهور نیز ضایع شدن حاصل کار گروهی که با سرمایه کشور به ساخت فیلمی دست می‌زنند را غیرمنطقی دانست و با انقاد از کار فراهانی و حضور او در مراسم فرش قرمز گفت نباید به خاطر خطای فردی، دیگران تنبیه شوند.
در نهایت “درباره الی…” در همان شبی که در جشنواره‌ی برلین به نمایش درآمد، برای اولین بار در جشنواره‌ی فیلم فجر در سینما فلسطین که سینمای اصحاب رسانه بود نیز به نمایش گذاشته‌شد.
آخرین ساخته‌ی فرهادی که مورد استقبال اهالی مطبوعات قرار گرفته بود، در کنار درخشش در جشنواره برلین و توجه گسترده‌ی منتقدان و تعریف و تمجیدهایشان، مسئولان برگزاری جشنواره‌ی فیلم فجر را واداشت تا آن را به صورت پراکنده و با زمان‌بندی‌های نامنظم و از پیش اعلام نشده در سینماهای جشنواره به نمایش بگذارند. اما در همین نمایش‌های محدود، تماشاگران برگه‌های نظرسنجی خود را در انتهای فیلم در صندوق عالی انداختند و پس از شمارش آرا در اختتامیه جشنواره‌ی فیلم فجر، “درباره الی…” در کنار “بی‌پولی” با کسب 80 درصد آرا به عنوان فیلم منتخب تماشاگران انتخاب شد و سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را دریافت کرد.
“درباره الی…” با ده نامزدی در شب پایانی جشنواره‌ی فیلم فجر از جمله‌ی پرامیدترین فیلم‌ها به شمار می‌آمد اما در نهایت به سه سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی، بهترین فیلم از نگاه تماشاگران و بهترین صدابرداری (حسن زاهدی ـ محمدرضا دلپاک) اکتفا کرد. بهترین فیلم، بهترین بازیگر نقش اول مرد (شهاب حسینی) ، بهترین فیلمبرداری (حسین جعفریان)، بهترین تدوین (هایده صفی‌یاری)، بهترین بازیگر نقش مکمل زن (مریلا زارعی)، بهترین بازیگر نقش مکمل مرد (صابر ابر) و بهترین چهره‌پردازی (مهرداد میرکیانی) رشته‌های دیگری بودند که “درباره الی…” در آن‌ها نامزد دریافت سیمرغ شده‌بود.
همچنین در شماره‌ی ویژه‌ی ماهنامه فیلم که بعد از جشنواره منتشر شد “درباره الی…” با کسب 62 امتیاز و با اختلاف 36 امتیاز تا فیلم بعدی (عیار 14) به عنوان فیلم برگزیده‌ی نویسندگان و منتقدان ماهنامه فیلم انتخاب شد.
کسب سه سیمرغ در جشنواره‌ی فیلم فجر، دریافت خرس نقره‌ی بهترین کارگردانی در جشنواره‌ی فیلم برلین و مطرح شدن “درباره الی…” به عنوان فیلم برگزیده‌ی منتقدین، احتمال اکران عمومی آن را در ایران افزایش داد.
سرانجام پروانه‌ی نمایش، برای اکران نوروزی سینماها صادر شد اما درست یک شب مانده به اکران، نام “درباره الی…” از لیست فیلم‌های اکران نوروزی خط خورد و نمایش آن به زمان مناسب‌تری موکول شد. اصغر فرهادی که فیلمش از اکران نوروزی بازمانده بود برای شرکت در جشنواره‌ی تریبکای نیویورک (جشنواره‌ای که رابرت دنیرو بانی آن است) راهی نیویورک شد و موفق به دریافت جایزه‌ی بهترین فیلم بلند داستانی شد. پس از آن به جشنواره‌ی مایل مور دعوت شد و بار دیگر تحسین خارجی‌ها را برانگیخت.
تمام این اتفاقات به مثابه‌ی جاده‌صاف‌کنی بود برای رسیدن “درباره الی…” به اکران عمومی.
و بالأخره “درباره الی…” بیست‌وششم خرداد ماه در گروه سینمایی آفریقا اکران شد. اگرچه زمان اکران این فیلم چندان مناسب نبود و فروش فیلم تحت تأثیر حوادث قبل و بعد از دهمین دوره‌ی انتخابات ریاست‌جمهوری قرار گرفت، اما با وجود این شرایط فروش فیلم از یک میلیارد تومان گذشت. اصغر فرهادی درباره‌ی شرایط اکران فیلمش گفت: «با توجه به اتفاقات مهمی که در جامعه در حال رخ دادن است، انتظار اینکه مردم در این شرایط حساس به جای تمرکز بر روی وقایع جاری، به سمت سینماها و تماشای فیلم‌ها بروند، خودخواهی است.» وی در مورد اینکه چرا فیلم در این شرایط به نمایش در آمده‌است معتقد است: «عدم نمایش فیلم در فصل بهار علی‌رغم طی مسیر قانونی و اصرار بر نمایش فیلم، درست در بحبوحه انتخابات حاصل یک برنامه‌ریزی کینه‌ورزانه بود که شخص آقای جعفری‌جلوه مأموری معذور در اجرای آن بودند و البته از هیچ تلاشی برای اجرای این برنامه فروگذار نکردند.»
“درباره الی…” که اکثر منتقدان آن را یکی از شاهکارهای سینمای ایران نامیده‌اند می‌توان از وجوه مختلف فرم و محتوا مورد بررسی قرار داد و نکات تازه‌ای را برای سینما از آن استخراج کرد. فرهادی در این فیلم سعی کرده طوری کارگردانی کند که حضور کارگردان در صحنه‌ی فیلمبرداری حس نشود و این یکی از نکات برجسته و ویژه است و یکی از دلایلی است که بسیاری از منتقدان نام این کارگردان 36 ساله را در کنار نام بزرگان سینمای ایران قرار داده‌اند. فرهادی در خصوص کارگردانی‌اش در “درباره الی…” می‌گوید: «حرکت من در این فیلم بر اساس چند تعریف مشخص شکل گرفت. تعاریفی که آن‌ها را از ساخته‌های پیشینم به خصوص “چهارشنبه‌سوری” آموخته‌بودم. اینکه چگونه باید حضورم را به عنوان کارگردان از میان داستان و مخاطب کنار بگذارم. دکوپاژ هر صحنه را که می‌نوشتم، می‌گفتم تو به عنوان کارگردان در این صحنه چه کرده‌ای؟ و تا جواب معلوم می‌شد، بلافاصله خودم را حذف می‌کردم. در “درباره الی…” بسیار کوشیدم که اتفاق حذف کارگردانی رخ دهد، که البته این به معنی حذف کارگردان نیست. حتی کاری پیچیده‌تر و طاقت‌فرساتر از رخ‌نمایی کارگردان در اثر است. می‌خواستم تماشاگر فکر کنند، همه چیز بداهه است و در لحظه شکل گرفته، درحالی‌که همه چیز را مثل تئاتر از پیش چیده‌بودم.»
همچنین وجوه اجتماعی و جامعه‌شناسی “درباره الی…” به اعتراف خیلی‌ها، آن را به یکی از کامل‌ترین فیلم‌های اجتماعی ایران تبدیل کرده‌است. فرهادی با طرح یک داستان ساده، مفاهیمی انسانی را با عمق می‌پروراند و به شیوه‌ای کم‌نقص آن را روایت می‌کند. بن‌مایه‌ی “درباره الی…” در مورد قضاوت و اخلاق قضاوت در جامعه است که می‌تواند بازتاب‌دهنده‌ی روح زمان خود باشد و رویکرد آن به نشان دادن شادی و یأس طبقه‌ی متوسط جامعه تماشاگر را درگیر می‌کند و به فکر وا می‌دارد.
-شهاب حسینی که در بیست‌وهفتمین جشنواره فیلم فجر همزمان با بازی در دو فیلم “سوپراستار” و “درباره الی…” نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد شده‌بود، سیمرغ را برای فیلم “سوپراستار” دریافت کرد در حالی که بسیاری از منتقدان و کارشناسان، نقش‌آفرینی او را در فیلم “درباره الی…” بیشتر شایسته‌ی دریافت جایزه سیمرغ بلورین می‌دانستند.
