در بحبوحۀ بحث داغ در خصوص ادعای جرج بوش مبنی بر اینکه بلندپروازی های هسته ای ایران می تواند آغازگر جنگ جهانی سوم باشد، ارزیابی رسمی سازمان ملی اطلاعات آمریکا (نای) شکی به همگان وارد کرد. قصد واقعی این گزارش دربارۀ برنامه هسته ای ایران هر چه که باشد، پیامدهای ذیل را بدنبال داشته است:
این گزارش باعث شد که رژیم ایران آن را بعنوان دلیل و مدرک طبیعت صلح آمیز فعالیت های هسته ای ایران تلقی کند. گزارش نای بی نهایت به تندروهای ایران اعتماد به نفس و اطمینان خاطر مجدد دربارۀ موضع گیری جسورانه آنها داد و “گارد ساحلی سپاه پاسداران انقلاب” را تشویق کرد در عبور و مرور ناوگان های جنگی آمریکا در تنگه هرمز اختلال ایجاد کنند. این گزارش بعنوان یک عامل بازدارنده در برابر هرگونه حمله پیشگیرانه به ایران، روسیه را بر آن داشت اولین محموله اورانیوم غنی شده را به نیروگاه هسته ای بوشهر انتقال دهد. به علاوه، نای روسیه و چین را تحریک کرد به شدت در برابر تحریم های شورای امنیت سازمان ملل موضع گیری کنند. گزارش نای بوش را از قید فشارهای فزاینده روانی که توسط نئومحافظه کاران واشنگتن به منظور اتخاذ گزینه نظامی بر علیه ایران اعمال می شد، رها کرد. و بالاخره این گزارش به صلح دوستان آمریکا و سایر نقاط جهان اطمینان داد که ایالات متحده ریسک جنگ دیگری را در خاورمیانه نخواهد پذیرفت.
کل این رویدادها مادامی که به بحران هسته ای ایران مربوط شود، نسبتا ً خوش بینانه است. اما ما نباید تفسیر بدبینانۀ گزارش نای را نیز از نظر دور کنیم. با اندکی تخیل و تردید می توانیم ابعاد ناخوشایند این گزارش را در ذهن مجسم کنیم. اول اینکه، با تکیه بر عقل سلیم می توانیم به این نتیجه برسیم که سازمان اطلاعات آمریکا آنقدر ساده لوح نیست که حتی اسناد و مدارک غیرمحرمانه را که می توانند منافع استراتژیک آمریکا را به خطر بیندازند، فاش کند.
دوم اینکه کل این موضوع می تواند باعث انتشار اطلاعات نادرستی شود که تصمیم گیرندگان ایرانی را گمراه کند و با هدف محک زدن عکس العمل تندروهای ایران، دامی برای آنها بگستراند. و سوم اینکه هدف از این گزارش می تواند قانع کردن آمریکایی ها و جامعه بین الملل دربارۀ این موضوع باشد که استراتژی سختگیرانه آمریکا در مقابل ایران به حق درست بوده است تا جایی که ایران در پی فشارهای روزافزون، از اهداف هسته ای خود در سال 2003 صرفنظر کرد. اما بر همین اساس ایران می تواند مجددا ً برنامه هسته ای خود را هر زمان آغاز کند.
مقامات بلندپایه و مشاوران نزدیک به رئیس جمهور آمریکا در حالیکه این گزارش را “مثبت” می خوانند، معتقدند که خطر ایران هسته ای همچنان “جدی” است. به عقیده آنها، یافته های این گزارش تأیید می کنند که آمریکا “حق داشته نگران” بلندپروازی های هسته ای ایران باشد و “استراتژی درستی” را اتخاذ کرده است. این خود بوضوح نشان می دهد که کاخ سفید به هیچ وجه قصد ندارد از مواضع ابتدایی خود در قبال ایران عقب نشینی کند. به اعتقاد بوش، گزارش نای یک “سیگنال هشداردهنده” بشمار می رود. از آنجا که ایران هنوز در تلاش است اورانیوم را غنی کند و می تواند هر زمان برنامه تسلیحاتی خود را از سرگیرد، دیدگاه بوش دربارۀ اینکه ایران همواره یک خطر تلقی می شود، “تغییر نکرده است.” به اعتقاد او، گزارش نای “فرصتی برای آمریکاست تا جامعه بین الملل” را در جهت تشدید فشارها بر رژیم ایران به منظور به تعلیق درآوردن تلاش های غنی سازی اورانیوم متحد کند.
به رغم این واقعیت که بوش اخیرا ً در ابراز بیانات علنی خود محتاط تر عمل کرده است، اما هنوز بنظر می رسد که او دیدگاه جنگ طلبانه نئومحافظه کاران واشنگتن را منعکس می کند. به اعتقاد او، با وجود گزارش نای مبنی بر توقف فعالیت تسلیحاتی ایران، این کشور همواره تهدیدی برای جهان بشمار می رود. با توجه به این موضوع، سفر اخیر بوش به خاورمیانه می تواند بخشی از تلاش او برای از بین بردن هرگونه سوءتعبیر در خصوص گزارش نای از سوی متحدان آمریکا در منطقه باشد و اینکه به آنها نسبت به تعهد آمریکا برعلیه چالش هسته ای ایران اطمینان خاطر دهد. تردیدی نیست که گزارش نای این تأثیر را داشته است که برنامه هسته ای ایران را از اولویت سیاست خارجی کشورهای پنج بعلاوه یک به ویژه آمریکا خارج کرده است.
با همه این تفاسیر، گزارش نای تنها یک سردرگمی لحظه ای ایجاد کرده است. هیچ اقدام اصولی برای تغییر روند بحران هسته ای ایران صورت نگرفته است. اما بنظر می رسد اختلافات چندانی میان اعضای دائمی شورای امنیت در خصوص حفظ شهرت و اعتبار این شورا وجود ندارد. بنابراین، از آنجا که ایران همچنان خواسته های شورای امنیت سازمان ملل را در خصوص توقف غنی سازی اورانیوم نادیده می گیرد، موضوع تحریم ها همچنان به قوت خود باقی است. مناظره میان اعضای دائمی شورای امنیت در خصوص شدت سومین قطعنامه تحریم ها بر علیه ایران در هفته های آتی به نتیجه خواهد رسید.
منبع: دیلی استار، 4 فوریه