پس از هشدارها و ابراز نگرانی های سپاه پاسداران درباره افزایش “گسل میان مراجع تقلید و روحانیت با ولایت فقیه” و درپی بی حرمتی های ماه اخیر به مراجع تقلید مورد اقبال مردم، روز گذشته “جامعه مدرسین حوزه علمیه قم” با انتشار اطلاعیه ای آیت الله یوسف صانعی را فاقد ملاک های مرجعیت دانست.
این تشکل حامی محمود احمدی نژاد در اطلاعیه ای که به امضای شیخ محمد یزدی رسیده، در پاسخ به آنچه که “پرسش‌های مکرر پیرامون مرجعیت آیت الله صانعی” خوانده است، اعلام کرد: “براساس تحقیقات به عمل آمده در یک سال گذشته و پس از جلسات متعدد به این نتیجه رسیده است که ایشان فاقد ملاک‌های لازم برای تصدی مرجعیت است.”
این تشکل مذهبی حامی محمود احمدی نژاد در حالی خود را مرجعی برای تشخیص و اعلام مراجع تقلید شیعه اعلام کرده است که برخی اخبار نیمه رسمی حکایت از آن دارد که روحانیونی نظیر آیت الله امینی هر گونه دخالت در این اطلاعیه را تکذیب و اعلام کرده اند که “این کارها به صلاح حوزه و دین نیست.”
همزمان با انتشار این اطلاعیه، خبرگزاری رسمی دولت نیز ضمن استقبال از این عمل، نامه گروهی از طلاب قم در حمایت از این اطلاعیه را چاپ کرد که در آن برخی از فتاوی اسلامی و انسانی که از سوی آیت الله یوسف صانعی صادر شده، مورد انتقاد قرار گرفته و آنها را نشانی برای عدم مرجعیت وی بر شمرده است.
در این اطلاعیه توهین آمیز که ایرنا آن را با انتساب به “جمعی از طلاب و فضلای حوزه علمیه قم” منتشر کرده، آمده: “سالیانی است که شیخ یوسف صانعی فتاوای غریبی به نام مرجعیت صادرمی کند و مدعی است که این فتاوا را با همان متد حوزوی سنتی به دست آورده است. ما اساتید و فضلای حوزه علمیه قم احساس وظیفه نمودیم تا نسبت به برخی از فتاوای شگفت آور ایشان اعلام موضع کنیم، چراکه آقای صانعی مستمسک فتوای خود را، کتاب و سنت فقه فقهای برجسته شیعه معرفی نموده و چنان سخن می گوید که گویی حضرت امام خمینی (ره) مجوز این گونه فتاوا را برای وی صادر کرده است.”
نویسندگان این اطلاعیه در ادامه برخی از فتاوی آیت الله صانعی در مورد لزوم “تساوی دیه زن و مرد”، ناپسند خواندن و منع “ ازدواج موقت مرد مسلمان در صورت داشتن همسر” و “محرم دانستن فرزند خوانده” را آورده و آنها را دارای اشکال و مغایر با فتاوای سایر مراجع تقلید شیعه دانسته اند.
این اطلاعیه که در استقبال و حمایت از اطلاعیه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم تهیه شده است همچنین سایر فتاوی این مرجع مورد اقبال مردم را در باره “ بحث ربا در قرض های استناجی، پاک بودن حیوان غیر مذکی، تشکیک در حکم ارتداد، ارث بردن کافر از مسلمان، حرام بودن ازدواج مجدد بدون رضایت همسر اول ” را مورد انتقاد قرار داده است.
مرجع تقلید مردمی و اصلاح طلب
آیت الله یوسف صانعی از شاگردان میرزا حبیب الله رشتی، سید حسین طباطبایی بروجردی، سید روح الله خمینی، محقق داماد و محمد علی اراکی بوده و به دلیل استعداد در فراگیری علوم مذهبی در سن 22 سالگی به درجه اجتهاد دست یافته است.
وی از جمله روحانیون و مراجعی است که به دلیل صدور فتاوی مذهبی با توجه به اقتضای زمانه و به روزرسانی علوم دینی، به مرجع تقلید اصلاح طلب مشهور است. آیت الله صانعی بار اول در سال 1372 رساله خویش را منتشر کرد و پس از آن با توجه به استقبال بسیاری از مردم از فتاوی و تاکیداتش در علوم مذهبی، تعداد مقلدانش در کشور افزایش یافت.
اما بحث اعلام مرجعیت وی همواره از سوی بخشی از روحانیون تندرو و وابسته به جناح حاکم کنونی مورد مخالفت قرار گرفته است چنانکه پس از فوت آیت الله خمینی و مدتی پس از درگذشت آیت الله اراکی، یکبار دیگر جامعه مدرسین قم از انتشار نام وی و همچنین آیت الله منتظری و آیت الله سیستانی به عنوان مرجع تقلید شیعه سرباز زده بود. این تشکل مذهبی اما آیت الله خامنه ای را به عنوان یک از هفت مرجع تقلید شیعه اعلام کرده است.
مرجعیت آیت‌الله صانعی در شرایطی توسط حامیان دولت محمود احمدی نژاد مورد تشکیک قرار گرفته که او پس از کودتای انتخاباتی در کنار آیت الله منتظری، دولت کنونی را فاقد مشروعیت اعلام کرده و بارها در محکومیت سرکوب مردم معترض توسط نهادهای سخن گفته است؛ از جمله اینکه: “ کشتن و ضرب و جرح مردم معترض به نتیجه انتخابات حرام شرعی است”.
وی همچنین از مراجع تقلیدی است که در بحث مشروعیت، ولایت فقیه را به خواست اکثریت مردم ربط داده و اعلام کرده: “بر مبنای ولایت فقیه، هر مجتهدی که جامع شرایط باشد، منصوب برای ولایت است و نسبت به مردم، مشروعیت اجرا در مصالح عامّه ـ که اسلام حکم خاصّی نداردـ، منحصراً با مردم و نظـر اکثریت و توده آنان است و مشروعیّت، منوط به آرا و رضایت آنان به طور کلّی و یا از طریق اکثریت است و دستور اجرای آن به طور مستقیم یا غیرمستقیم، با ولی فقیه است.”
آیت الله یوسف صانعی همچنین پیش از این در اعلام مناسبت های مذهبی، نظراتی مخالف نظر آیت الله خامنه ای داشته و از اعلام عمومی آنها نیز خودداری نکرده است، در این باره وی نیز همانند برخی دیگر از مراجع تقلید شیعیه در اعلام رویت هلال ماه رمضان در سال جاری و همچنین اعلام عید سعید فطر نظری برخلاف نظر رهبر جمهوری اسلامی اعلام کرد و مقلدانش نیز از او پیروی کردند.
اطلاعیه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به امضای شیخ محمد یزدی در “رد مرجعیت آیت الله صانعی” همچنین در شرایطی منتشر می شود که پس از فوت آیت الله منتظری، بحث جایگزینی وی به عنوان مرجع تقلید مقلدان آیت الله منتظری بصورت غیر رسمی منتشر شده بود. بهد نبال طرح این بحث تندرو های مذهبی و حامیان دولت محمود احمدی نژاد از همان نخستین ساعات پس از درگذشت آیت الله منتظری با حمله به دفاتر و منزل آیت الله صانعی به توهین و هتک حرمت این مرجع تقلید و همچنین مقلدان وی اقدام کردند.
نگرانی های سپاه پاسداران
جامعه مدرسین حوزه علمیه قم دیروز در حالی با انتشار اطلاعیه ای اعلام کرد آیت الله صانعی فاقد شرایط مرجعیت است که پیش از این سپاه پاسداران نیز از تشدید شکاف های اجتماعی- سیاسی در جریان حوادث پس از انتخابات و به ویژه از افزایش “گسل مرجعیت و روحانیت با ولایت فقیه” ابراز نگرانی کرده بود.
در این باره در نیمه نخست آذرماه سایت اینترنتی “بصیرت” وابسته به نمایندگی ولی فقیه در سپاه پاسداران که مخاطبان آن “هادیان سیاسی” این نهاد نظامی هستند تاکید کرده بود که “گسل مرجعیت و روحانیت با ولایت فقیه” و “گسل مردم و روحانیت” به عنوان دو گسل از پنج گسل یا شکاف سیاسی- اجتماعی است که می تواند “تهدیدی جدی علیه جمهوری اسلامی” باشد.
ارگان اینترنتی سپاه پاسداران در این تحلیل تاکید کرده بود که “گسل مرجعیت و روحانیت با ولایت فقیه” خود “ناشی از تقابل آراء فقهی در احکام عبادی مثل رویت هلال و مسایل قضایی و حقوقی، شکاف ناشی از تقابل نظریه حکومت در فقه شیعه، و شکاف ناشی از تقابل احکام حکومتی با برخی نظرات مدیریتی و اجرایی و سیاسی خارج از قدرت بروز پیدا می کند.”
تحلیلگران سپاه پاسداران همچنین با تاکید بر اینکه “نظام اسلامی بایستی در راستای آگاه سازی این مسایل و تمایز و تبیین آن ها برنامه و طرح ارائه کند” نوشته بود: “در این انتخابات نامه تظلم خواهی به مراجع، فشار شدید رسانه ای به علما و دولتی جلوه دادن برخی از بزرگان در راستای این گسل برنامه ریزی شده بود.”
نمایندگی ولی فقیه در سپاه پاسداران همچنین اعلام کرده بود که رسانه های داخلی و خارجی با انتشار نظرات روحانیان بر شکاف مراجع تقلید و روحانیان با ولی فقیه دامن می زنند و تاکید کرده بود: “هرجا یک روحانی به نظام و اسلام نقدی می زند، این شبکه‌ها آن را برجسته می کنند و با تبلیغ مداوم آن را به ارزش تبدیل می کنند.”
تحلیل گران سپاه پاسداران دراین نوشته ابراز نگرانی خود از “گسل مردم ـ حاکمیت”، “گسل مردم ـ مردم”، “گسل ارکان حاکمیتی” در کنار “گسل مراجع و روحانیت با ولایت فقیه” و “گسل مردم و روحانیت” به عنوان پنج گسل تهدید کننده جمهوری اسلامی نام برده و ادعا کرده بودند که این پنج گسل یا شکاف سیاسی- اجتماعی “بستر جنگ نرم دشمن با نظام اسلامی” است.
