جو مورتیس
اقتصاد برزیل با منابع بزرگ نفتی که بتازگی کشف شده، دوبرابر اقتصاد آمریکا رشد داشته است و انگلستان در مقام هفتم جهان قرار می گیرد. برزیل بعنوان میزبان گروه بیست و میزبان جام جهانی 2014 و المپیک سال 2016 دارد بدل به یکی از رهبران جهان می شود.
اما هنوز یک بخش وجود دارد که برزیل نتوانسته است در آن نقش رهبری داشته باشد: ممانعت از توسعه سلاح اتمی. برزیل باید به شکل داوطلبانه به برنامه غنی سازی اورانیوم پایان دهد و از کشور های دیگر، از جمله ایران، بخواهد که دست از غنی سازی اورانیوم بردارند.
برزیل عدم تولید سلاح اتمی را آغاز کرده است. این کشور بصورت داوطلبانه در سال 1991 به بازرسان آژانس اجازه داد که از تاسیسات اتمی اش بازدید کنند و بعد ها به پیمان منع تولید سلاح اتمی پیوست. اما برزیل در سال 2004، پنجمین کشوری که دارای ذخیره اورانیوم است، معرفی شد و اعلام کرد که این “حق مسلم” این کشور است که از اورانیوم غنی سازی شده برای برنامه های صلح آمیز استفاده کند. این کشور بعدها یک تاسیسات غنی سازی ساخت و یک سال قبل از دادن مجوز به بازرسان آژانس با این نهاد وارد مبارزه شد.
برزیل می گوید که برنامه های اتمی اش صلح آمیز است و هیچ دلیلی برای شک کردن به آن وجود ندارد. پیمان منع تولید سلاح اتمی برای ایجاد سوخت تجاری و رآکتور های تحقیقاتی اجازه می دهد که از سوخت اتمی تا زمانی که تاسیسات تحت نظر آژانس باشند، استفاده کنند.
اما مشکل اینجاست که همان تاسیساتی که اورانیوم را در آن غنی سازی می کند می تواند اورانیوم را برای تولید سلاح اتمی، غنی سازی کند. کره شمالی با همین روش برنامه های اتمی مخفیانه اش را ادامه می دهد و از پیمان منع تولید سلاح اتمی بیرون آمده است و بزودی سلاح اتمی تولید می کند. گفته می شود که ایران هم همین کار را خواهد کرد.
در میان کشورهایی که در حال حاضر راکتور های اتمی دارند یا زیر نظر پیمان منع تولید سلاح اتمی تحقیق می کنند، بیش از 40 کشور توانایی تولید سلاح اتمی دارند. اگر ایران به این توانایی دست پیدا کند، این امر می تواند همانطور که پرزیدنت اوباما پیش بینی کرده بود، منجر به اتمی شدن عربستان سعودی، مصر و ترکیه بشود.
برزیل در میان کشورهای درحال توسعه موقعیت منحصر بفردی دارد و به دلیل سابقه اش، می تواند خطر تولید سلاح اتمی را گوشزد کند. اگر برزیل به نام صلح بین المللی از حق غنی سازی اورانیوم دست بکشد، تاسیسات اتمی اش را ببندد و به پیشنهاد سازمان ملل عمل کند- همان پیشنهادی که به ایران شده است و این کشور آن را رد کرده است- می تواند وارد مذاکرات اتمی بشود.
وضعیت جدید برزیل بحث اصلی را از ایران که درحال توسعه سلاح اتمی است و به دنبال “آپارتاید اتمی” است، دور و بدل به “پل متحرک” برای عبور کشورها می کند. همچنین این شانس را به ایران می دهد تا به کشورهای درحال توسعه دیگر بپیوندد که بجای رفتن زیر بار تحریم و تهدید های غرب، ترجیح می دهند در مذاکرات چند جانبه شرکت کنند. در نهایت اگر برزیل و کشورهای درحال توسعه دست از غنی سازی اورانیوم بردارند، راه را برای تلاش بین المللی باز می کنند تا قوانین پیمان منع تولید سلاح اتمی را اصلاح کنند.
برای این کارموانعی وجود دارد. موسسات تجاری و نظامی قوی در ادامه یافتن برنامه غنی سازی برزیل منفعت دارند و وطن پرستان برزیل از این موضوع تسکین پیدا می کنند. اگرچه این برای برزیل حیاتی است که آنطور که می خواهد عمل کند تا این کار را با فشار آمریکا انجام بدهد.
هنوز آمریکا می تواند پشت درهای بسته پیشنهاداتی برای آمریکا داشته باشد. آقای اوباما دارد پیشنهاد کاهش دادن سی درصدی تسلیحات اتمی را می سنجد. برزیل رهبر هشت کشور غیر اتمی است که به قدرت های اتمی، همچنین آمریکا، فشار می آورند تا بر تعهداتشان عمل کنند و به سمت خلع سلاح اتمی بروند و اگر برزیل موفق به این کار بشود، اعتبار بیشتری کسب می کند. کنگره و کاخ سفید می توانند در مورد قیمت اتانول برزیل که از نیشکر بدست می آید تجدید نظر کنند زیرا اتانول آمریکا از ذرت بدست می آید و قیمت جهانی غذا را بالا می برد.
دست کشیدن برزیل از برنامه های اتمی اش، می تواند این کشور را یک شبه بدل به یک رهبر جهانی در عرصه فوریت های اتمی در مجامع بین المللی، بکند. رهبری برزیل می تواند باعث شود که مسئله عضویت دائمی این کشور در شورای امنیت سازمان ملل، بیش از پیش مطرح شود؛ برزیل مدت ها به دنبال عضویت در شورای امنیت است.
در زمانی که جهان با چشم انداز جنگ با ایران روبرو است، خانم روسف این موقعیت را دارد که دست به یک اقدام شجاعانه برای حل بحران در جهان بزند که باید از آن استفاده کند.
نیویورک تایمز، 4 آوریل
