آنتونیو کوکول
تحریم اقتصادی ایران بعد از اینکه فیات تصمیم گرفت به همه فعالیت هایش در این کشور پایان بدهد، ایتالیا را مستقیما تحت الشعاع قرار داده است. اما به نظر نمی رسد که فیات خسارت چندانی خورده باشد. در واقع همانطور که مدیرروابط عمومی این شرکت اعلام کرد،فعالیت های فیات در ایران چه از لحاظ کمی و چه از لحاظ کیفی زیاد نبوده است و آنها تنها به دنبال تولیدات خاص این شرکت برای استفاده شهری بودند.
به همین دلیل عجیب نیست که فیات که یک شرکت چند ملیتی است، به فعالیت اش در یک بازار درجه دو پایان بدهد تا فعالیت هایش در آمریکا ادامه یابد زیرا فیات روابط بسیار خوبی با دولت اوباما و بازار آمریکا دارد.
این اواخر مسئله اتمی ایران باعث تشدید ممنوعیت های سیاسی- اقتصادی در برابر این کشور شده است و این اتحادیه اروپا و آمریکا تحریم هایی را برای ایران در نظر گرفته اند. برخی از این تحریم ها نه تنها مواد اولیه حساس و فن آوری های دو منظوره صلح آمیز/ نظامی را در بر می گیرند بلکه اکثر تحریم های کشور های اروپایی شامل تحریم های نفتی می شود که از اول ماه ژوئیه آغاز خواهد شد. شرکت های اروپایی اجازه ندارند در بخش نفت با ایران همکاری کنند و بانک مرکزی ایران نیز در این کشور ها فعالیت نخواهد داشت.
تحریم های جدید آمریکا تحریم مالی ایران است. یعنی موسسات مالی ایران دیگر نمی توانند در بازار های غربی نقل و انتقال مالی انجام بدهند و هر شرکت غربی که به روابط تجاری اش با ایران ادامه بدهد، از کلیه بازارهای آمریکا محروم می شود.
در نتیجه شرکت های اروپایی موظف هستند طبق مفاد آمریکا عمل کنند در غیر اینصورت از بازار این کشور محروم خواهند شد. بنابراین اقدام فیات ارتباط مستقیم با مفاد جدید آمریکا دارد. تحریم های جدید با هدف فشار آوردن به رهبران ایران برای مذاکره، تهدید به بستن شریان های اقتصادی ایران در کوتاه مدت، اجرا خواهد شد.
ناظران معتقدند که این تحریم ها رهبران ایران را وادار خواهد کرد تا با گروه 1+5 است که شامل پنج عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل و آلمان است، به توافق برسند. در واقع بعد از چند ماه، دو طرف در ماه های اخیر دوبار دیدار کرده اند، ابتدا در استانبول و بار دوم در بغداد و این درحالی است که دور بعدی گفتگو ها قرار است در مسکو صورت بگیرد.
با این حال بسیاری در مورد موثر بودن تحریم ها و قطع شدن روابط اقتصادی و مالی تنها با شرکت های غربی ابراز تردید می کنند. اما این امکان ندارد که چین، هند و برزیل را وادار کرد از ایران نفت خریداری نکنند. بنابراین صدمه ای که به ایران وارد می شود از جانب بازارهای اروپایی است اما بخشی از آن را می تواند با افزایش تقاضا از سوی کشور های آسیایی جبران کند.
در این میان وضعیت کشور ما نسبت به سایر کشور های اروپایی به توجه به اینکه نفت خام ایران برای ما بسیار مهم است، در معرض خطر بیشتری است. اگرچه فیات ترسی از این ندارد که بازار ایران را از دست بدهد، اما ایتالیا دومین شریک تجاری ایران در صادرات و اولین شریک ایران در واردات است که حجم آن 2.6 میلیارد یورو در سال است.(این رقم در اول ماه سپتامبر 2011 اعلام شده است).
تحریم نفت خام ایران باعث شده است که ایتالیا در روش هایش تغییراتی بدهد و وارداتش را از آذربایجان و روسیه افزایش بدهد. با این حال این تغییرات باعث مشکلات زیادی شده است. در واقع پالایشگاه های ما با نفت خام ایران سازگار هستند و تطبیق دادن آن با گونه های دیگر نفت خام نیاز به یک تلاش قابل توجه اقتصادی دارد.
بعلاوه تحریم ها نتیجه ای جز افزودن بر مشکلات بخش انرژی ملی ندارد که تا به امروز هم با توجه به کاهش منابع در لیبی و سوریه با محدودیت های زیادی مواجه است. بغیر از مسائل اقتصادی، مسئله تحریم اقتصادی ایران بار دیگر این سووال پیش می آیدد که روابط ایتالیا با کشورهایی که در جهت آمریکا حرکت نمی کنند، چه می شود. درواقع مسئله ایتالیا با ایران درست مثل مسائل ایتالیا با لیبی و درحال حاضر با سوریه است و نشان می دهد که ایتالیا اجازه ندارد پایش را فراتر از خواسته های آمریکا و شرکای غربی اش بردارد.
جنگ در لیبی نمونه خوبی است. بعد از مداخله نظامی ایتالیا در لیبی، تاثیر این کشور در مدیترانه کاهش پیدا کرد و امکان ایجاد روابط مطمئن با کشور های آفریقایی که منبع انرژی هستند را از دست داد. از نقطه نظر ملی، این نشان می دهد که پایان یافتن جنگ سرد، فضای حرکت بیشتری در اختیار کشوری با قدرت متوسط مثل ایتالیا که بین یک اتحاد نامتقارن با آمریکا و روابط نا مطمئن با سایر کشورهای اروپا، قرار نداده است. برعکس، در برخی موارد فضا برای کشور ما تنگ تر شده است.
در گذشته سیاست خارجی ایتالیا تلاش می کرد تا اخیتار بیشتری در حوزه انرژی بدست بیاورد و حتی با شرکت های انگلیسی- آمریکایی وارد رقابت می شد. از این منظر کافی است توافق ماتئی و رهبران ایران در سال 1957 را به یاد بیاوریم. اگرچه برخی اورا فردی قضاوت می کردند که از مناقشات غرب و برخی از کشور های خاورمیانه سوءاستفاده کرده است. از آن تاریخ سال ها می گذرد و سیاست بین المللی کاملا تغییر کرده است اما سیاست خارجی ایتالیا یک نوع بی مبالاتی که براساس نیاز اش به منابع انرژی است، حفظ کرده است. همین مسئله ایتالیا را وادار کرده است که روابط اش را با کشورهایی که منفور آمریکا هستند نیز حفظ کند. برخی از توافقنامه ها بر اساس تبادلات تجاری سود آوری صورت گرفته است: ایتالیا نه تنها فن آوری اش را نه فقط در قبال استفاده از منابع انرژی، بلکه در مقابل دسترسی به بازارهای جدید در اختیار کشور ها قرار می دهد.
این رویکرد که گاهی اوقات با بدبینی دنبال می شود، اما برای سیاست خارجی و اقتصاد ملی ایتالیا بسیار مهم است و در بسیار از موارد ثابت شده است که مثل یک قمار می ماند. در واقع، باوجود اینکه این کشورها بازار های تضمین شده شان را به روی ایتالیا گشوده اند، مسائل داخلی و بین المللی شان (حتی رابطه پر از مناقشه شان با آمریکا) تجارت و سرمایه گذاری را در این کشور ها با خطر زیاد همراه کرده است.
ایتالیا با توجه به این مشاهدات، تنها راهش این است که با احتیاط زیاد عمل کند و با خطر های روابط طولانی با این کشور ها، آگاهی داشته باشد و بعلاوه در جناح آمریکا نیز در این باره گفتگو های طولانی بکند. اما یک مورد برعکس نیز اتفاق افتاد و آن مسئله لیبی بود که نه تنها باعث منزوی شدن ایتالیا و به حاشیه رفتن این کشور از مناطق استراتژیک جهان شد، بلکه استقلال این کشور از لحاظ منابع انرژی را نیز به خطر انداخت.
اوچیدنتاله، 1 ژوئن
