نازیلا فتحی
شکاف ظاهر شده میان آیت الله علی خامنه ای و رئیس جمهور محمود احمدی نژاد بیانگر این نکته است که احمدی نژاد دیگر از حمایت کامل آیت الله خامنه ای مانند سال های گذشته برخوردار نیست. در گذشته وقتی مخالفان سیاسی احمدی نژاد او را به باد انتقاد می گرفتند، انتقادها معمولا ً توسط آیت الله خامنه ای، که حرف آخر را در امور کشور می زند و در سخنرانی های علنی دائما ً رئیس جمهور را تأیید می کرد، سرکوب می شدند. اما پرواضح است که در ماههای اخیر از این حمایت علنی خبری نبوده است.
دلایل متعددی برای عدم حمایت از احمدی نژاد وجود دارند، با این وجود تحلیلگران خارج از ایران به یک فاکتور عمده اشاره می کنند: ارزیابی ماه گذشته سازمان ملی اطلاعات آمریکا (نای) دربارۀ تعلیق برنامه تسلیحات اتمی ایران در سال 2003. این ارزیابی بلافاصله تهدید حمله نظامی به ایران را کاهش داد و به مقامات این کشور اجازه داد بر مسائل داخلی تمرکز کنند.
سعید لیلاز تحلیلگر سیاسی و اقتصادی می گوید:” حالا که تهدید حمله نظامی به ایران در کار نیست، همه اختلافات داخل نظام دارد خود را نشان می دهند. اشتباه همیشگی آمریکایی ها در قبال ایران، اتخاذ رویکردهای افراطی بوده است که زمینه را برای قدرت گرفتن تندروها در کشور آماده کرده اند.“
ایران بخاطر خودداری از تعلیق برنامه غنی سازی اورانیوم، تحت فشارهای روزافزون بین المللی بوده است. سال گذشته مقامات آمریکا و فرانسه در سخنرانی های جداگانه خاطر نشان کردند که در صورت ادامه سرپیچی ایران، حمله نظامی به این کشور را از دستور کار خارج نخواهند کرد. اما از زمان انتشار ارزیابی نای، این تهدیدها نیز متوقف شده اند.
زمانی که این فشارها ادامه داشتند، سران ایران اجازه نمی دادند هیچ یک از اختلافات داخلی به معرض ظهور برسند. مقامات بلندپایه از جمله آیت الله خامنه ای دائما ً خواستار اتحاد بودند و هشدار می دادند که دشمن، که معمولا ً به آمریکا اطلاق می شود، می تواند از این اختلافات سوء استفاده کند.
مقام ریاست جمهوری ایران اساسا ً یک پست تشریفاتی است. اما احمدی نژاد از این مقام بعنوان منبر زورگویی استفاده کرد و با طرفداری از پوپولیسم اقتصادی توانست حمایت قوی اقشار متوسط و ضعیف جامعه را جلب کند. این عاملی بود که باعث شد او بعنوان یک قدرت سیاسی شناخته شود و به تبع آن، او حمایت قوی آیت الله خامنه ای را نیز در پی داشت.
اما ارتباط آیت الله خامنه ای و احمدی نژاد حتی قبل از انتشار گزارش نای نیز به سردی گراییده بود. یک مقام نزدیک به آیت الله خامنه ای می گوید، او بیشتر از عملکرد اقتصادی احمدی نژاد، که منجر به تورم بیش از حد قیمت کالاهای ضروری شده، ناراضی است. این مقام می گوید:” آقای خامنه ای از آقای احمدی نژاد حمایت کرد چون به شعارهای او دربارۀ کمک به فقرا اعتقاد داشت. اما عملکرد اقتصادی او ویرانگر بوده است. قطعا ً روزهای خوش آنها به پایان رسیده است.“
اقتصاددانان بارها از سیاست های اقتصادی احمدی نژاد انتقاد کرده و هشدار داده اند که اتکای او به درآمدهای نفتی برای دادن وام به اقشار ضعیف و خرید کالاهای وارداتی ارزان، باعث ایجاد تورم و فلج شدن صنایع داخلی خواهد شد. آیت الله خامنه ای روز پنجشنبه در استان یزد خاطر نشان کرد:” این دولت ویژه گیهای خاص و منحصر به فردی دارد، اما مانند همه دولت های دیگر اشتباهها و ضعف هایی هم داشته است.” او افزود، انتقاد دائم می تواند دولت را تضعیف کند، اما برخلاف گذشته از دولت حمایت نکرد.
نشانه های دیگر نیز حاکی از آن است که احمدی نژاد به مانند گذشته از سوی آیت الله خامنه ای حمایت نمی شود. اخیرا ً خامنه ای، محمد ذوالقدر را به معاونت نیروهای مسلح بسیج منصوب کرد، کسی که احمدی نژاد او را از سمت معاون وزیر کشور در امور امنیتی برکنار کرده بود.
در تحولی دیگر، احمدی نژاد از سفر علی لاریجانی، در مقام نمایندۀ رهبر در شورای عالی امنیت ملی، به مصر خشمگین بنظر می رسید. احمدی نژاد اعلام کرد که دولت او، وزارت امور خارجه ای دارد که سیاست خارجی کشور را تعیین می کند. سخنگوی وزارت امور خارجه نیز اظهار داشت، سفر لاریجانی به مصر شخصی بوده است.
منبع: نیویورک تایمز، 8 ژانویه