استورات ریلوت
موازنه قدرت در خاورمیانه درحال تغییر است. ایران برنده بزرگ اشغال عراق توسط آمریکا است و قدرت این کشور در حال گسترش به سوریه و سایر کشورهای خلیج فارس است. به نظر می رسد همزمان با شکست مذاکرات کمپ دیوید دوم میان اسرائیل و فلسطینیان در سال 2003، نفوذ اسرائیل در حال افول باشد.
اسرائیل در همان سال به طور یکجانبه از جنوب لبنان خارج شد و نظیر همین کار را با خروج از نوار غزه در تابستان 2005 تکرار کرد. حزب الله لبنان و جنبش اسلامی حماس در فلسطین، حرکت خود را برای تغییر از گروه های شبه نظامی به بازیگران برگزیده حکومتی، تحت پشتیبانی قدرتمند ایران، آغاز کردند. در همین حال، کشورهای «میانه رو» عرب در افتتاحیه اجلاس اتحادیه عرب در بیروت در سال 2002، خواستار برقراری صلحی فراگیر با اسرائیل شدند و این خواسته را در اجلاس سال 2007 در ریاض نیز تکرار کردند. اسرائیل پاسخی به این درخواست نداد. درمنطقه ای که امنیت هم ارز ثبات و پایداری قرار می گیرد، ایجاد مسابقه تسلیحاتی هرگز تعجب برانگیز نیست، اما اکنون قدرت های هسته ای درحال تولد هستند.
بن بست کنونی میان ایران و غرب به حفظ برتری هسته ای اسرائیل در منطقه انجامیده است. دیوید بن گوریون- اولین نخست وزیر اسرائیل در سال 1949 و مدت کوتاهی پس از اعلام موجودیت این کشور، دستور آغاز برنامه هسته ای را داد که از حمایت آمریکا برخوردار نبود. همزمان با استعمار اروپا، فرانسه و انگلستان درپی بهره برداری از خاورمیانه و مجازات جمال عبدالناصر رهبر مصر به خاطر ملی کردن کانال سوئز در سال 1952 برآمدند. فرانسه در سال 1954 موافقت کرد که اسرائیل را در توسعه انرژی هسته ای اش یاری کند. این کار به ایجاد یک رقیب برای متوقف ساختن عبدالناصر و سایر حکومت های تندرو منجر می شد. اسرائیل در سال 1956 به همراه انگلستان و فرانسه، به صحرای سینا یورش برد.
قدرت نظامی اسرائیل بیش از اینکه یک دارائی باشد، به یک تعهد تبدیل شد، زیرا به تحریک همسایگان برای ساخت تجهیزات و تسلیحات نظامی منجر شد. ایران عمدتاً در واکنش به قدرت هسته ای اسرائیل، و نیز تا حدی به دلیل ایستادگی دربرابر عراق، این سؤال را مطرح کرد که اگر آنها بمب هسته ای دارند، چرا ما نداشته باشیم؟ ایران در سایه توسعه انرژی صلح آمیز هسته ای، دست به کار اجرای برنامه مبهمی از غنی سازی اورانیم شد. این درحالی است که به گفته محمود احمدی نژاد، تعداد دستگاه ها از 3500، به 9000 عدد در مرکز هسته ای نطنز افزایش یافته است. کارشناسان بر این باورند که این تعداد دستگاه سانتریفوژ، بسیار بیش از حد انتظار برای مقاصد صلح جویانه است.
ایران اسلامی برنامه هسته ای خود را در سال 1985 و با الگوبرداری از دستگاه های P1 بدست آمده از پاکستان آغاز کرده و سپس آنرا به نوع جدید IR-2 ارتقأ داد. تخمین زده می شود تعداد 1200 عدد از این دستگاه ها برای ساخت یک بمب هسته ای لازم است. این از شگفتی های سیاست است که آمریکا در زمان شاه از طرح های هسته ای ایران حمایت کرده بود و با کمک به سرنگونی دولت منتخب مصدق در سال 1952، در استقرار یک مرد قدرتمند در منطقه اورا یاری کرده بود. شاه در غربت درگذشت و این برنامه هسته ای را از خود به جا گذاشت.
حدس زده می شود که ایران تا بدست آوردن قدرت ساخت تسلیحات هسته ای، چند سالی فاصله داشته باشد، با اینحال، قابلیت آنها توانسته است بر منطقه تأثیر بگذارد. مسابقه شروع شده است: مصر، اردن، مراکش، لیبی، الجزایر، امارات متحده و سایرین به دنبال جایگاه هسته ای هستند. آمریکا در مارس 2008 یک قرارداد انرژی هسته ای با بحرین امضأ کرد. پیشتر، فرانسه نیز در ژانویه 2008 یک قرارداد 4 میلیارد یوروئی فروش رآکتور را با امارات متحده برای تولید انرژی صلح آمیز هسته ای امضأ کرده بود.
یک ماه بعد هم شرکت آمریکائی فرانسوی آروا، موافقتنامه جداگانه ای به ارزش 84 میلیون یورو را برای کمک به طرح های انرژی بزرگترین جزیره ساخت دست بشر در دوبی امضأ کرد. ضمناً امارات متحده با استقرار دائم نظامی فرانسه در آن کشور موافقت کرد که اجرای آن با ورود 500 نیرو به نزدیکی ابوظبی آغاز شد. به نظر می رسد فرانسه با جلب پشتیبانی آشکار آمریکا در خاورمیانه، جایگزین بریتانیای کبیر در منطقه شده باشد. آمریکا نیز به جز 165,000 نیروی مستقر خود در عراق، صاحب 40,000 نیرو در اردوگاه های سایر کشورهای منطقه اعم از قطر، بحرین و عربستان سعودی است.
محمود احمدی نژاد در ژوئیه 2007 و پیش از حمله اسرائیل به شمال سوریه، از دمشق دیدار کرده بود. این سفر به امضای معامله فروش تسلیحات تهران به سوریه انجامید که ارزش آن یک میلیارد دلار تخمین زده می شود. تسلیحات یاد شده شامل موشک های زمین به زمین، سیستم های ضد تانک و ضد هوائی ساخت روسیه و کره شمالی بود. اولمرت از ترس انتقال این تسلیحات و به امید از بین بردن هلال شیعه در منطقه، پیشنهاد گفتگوی صلح با اسرائیل با میانجیگری ترکیه را در ماه مه 2008 داد. اما صلح به افول یا پایان بخشیدن نفوذ منطقه ای ایران منجر نخواهد شد. کمی دیر شده است. ایران در حال حاضر، بخش هائی از عراق را به اشغال خود درآورده و از پیوندهای مستحکم اقتصادی با کشورهای عرب خلیج فارس و سوریه بهره می برد و به پشتیبانی از حزب الله و حماس در برابر اسرائیل مشغول است.
منبع: هفته نامه الاهرام- شماره 14-20 اوت