پس از 17 ماه مذاکرات بی‌نتیجه بر سر مسئله هسته‌ای ایران، رئیس‌جمهور جدید این کشور امیدهایی را ایجاد کرده است. اما پیش از این هم امیدهایی به وجود آمده بود. این بار باید چه کارهایی انجام شود؟
1. ایرانی‌ها به دنبال چه هستند؟
دیپلمات‌های آمریکایی گلایه می‌کنند که ایران هرگز دورنمای خود از راه‌حل را روی میز نگذاشته است و ایران هم می‌گوید گروه 1+5 هم هرگز نگفته کف خواسته‌های ایران برای غنی‌سازی اورانیوم در خاک این کشور را می‌پذیرد یا نه.
آقای روحانی در نیویورک به رسانه‌های آمریکایی گفت: “ما چیزی برای پنهان کردن نداریم. 40 کشور غنی‌سازی اورانیوم می‌کنند. ما هم نه چیزی بیش می‌خواهیم نه چیزی کم.”
روحانی گفت، غنی‌سازی 20 درصدی و 5 درصدی برای سوخت هسته‌ای می‌تواند روی میز گذاشته و آزمایش شود تا آخر کار تمام نگرانی‌ها از بین برود و حق ایران برای غنی‌سازی اورانیوم به رسمیت شناخخته شود.
چیزی که سرنوشت آن هنوز مشخص نیست تاسیسات فوردو است که برای جلوگیری از حمله آمریکا یا اسرائیل در دل کوه‌ها ساخته شده است.
2. چالش آمریکا تندروهای این کشور است
رسیدن به آن توافق چندان آسان نیست. کنگره آمریکا تحریم‌های سختی علیه بخش نفت و بانک های این کشور اعمال کرده است. تحلیلگران می‌گویند، کنگره عاشق تحریم است و اعتقاد دارد فقط بدین ترتیب می‌توانند ایران را مجبور به قبول توافق کند.
گری سیک، متخصص امور ایران در دانشگاه کلمبیا می‌گوید، بعضی از اعضای کنگره “توافق با ایران را نمی‌خواهند. چیزی که می‌خواهند تغییر رهبری ایران است. برای همین آماده هستند تا با هر چیزی که فشار بر ایران را کاهش دهد مخالفت کنند…. چون با این‌که به آن اذعان نمی‌کنند اما منافعشان در تغییر رژیم است.”
3. چالش ایران هم تندروهای این کشور است
سیاست ایران نیز مملو از تندروهایی است که با هرگونه ارتباط با آمریکا مخالف هستند. ناصر هادیان، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه تهران می‌گوید به پیشرفت مذاکرات هسته‌ای امیدوار است اما در مورد روابط ایران و آمریکا خوش‌بین نیست. او می‌گوید: “یک ساختار سیاسی در هر دو کشور وجود دارد که خواهان دشمنی بین دو کشور هستند… منتظر هستند تا نماینده‌ای چیز مثبتی در مورد ایران بگوید که باید تاوانش را پس بدهد…. در ایران هم دقیقا همین‌طور است. اگر یک نماینده مجلس چیز مثبتی در مورد آمریکا بگوید تاوان دارد.”
4. آیا ایران حاضر است برای گرفتن نتیجه مثبت، امتیاز زیاد هم بدهد
تا کنون دولت اوباما مدل قدم‌های کوچک را پیش برده و قصد دارد اقداماتی برای اعتمادسازی متقابل انجام دهد تا در نهایت منجر به توافقی شود که روی برنامه هسته‌ای ایران درپوش بگذارد تا هرگز نتواند بمب تولید کند. جورج پرکوویچ، متخصص هسته‌ای در بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی در واشنگتن می‌گوید: “ما باید در مقابل ایران خلاق‌تر باشیم… باید به سمت زیاد در مقابل زیاد برویم. سیاست قدم‌های کوچک در این موقعیت موفقیتی ندارد چون ایران می‌خواهد بداند آخر مسیر کجاست… آیا یک کوچه تاریک است که ته آن گیر می‌کند؟ یا جایی است که برای آن ارزش قایل هستند؟”
5. آیا می‌توان به راه‌حل هسته‌ای رسید؟
مقامات ایران بارها گفته‌اند که به دنبال سلاح هسته‌ای نیستند و رهبر ایران علیه آن فتوی داده است.
پرکوویچ می‌گوید، کلید راه‌حل همین است. او می‌گوید: “می‌دانیم که آمریکا به ایران اعتماد ندارد، اما این را در نظر نمی‌گیریم که ایران هزار بار بیشتر به آمریکا اعتماد ندارد و رهبر این کشور دلایل خوبی برایش دارد.”
آقای اوباما به فتوای آیت‌الله خامنه‌ای اشاره کرد و گفت این می‌تواند پایه توافق باشد و افزود ما به دنبال تغییر رژیم در ایران نیستیم و حقوق ایران برای داشتن انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای را محترم می‌شماریم.
آقای روحانی در مقاله‌ای در واشنگتن پست نوشته است: “برای ایران تخصص در چرخه سوخت اتمی به همان اندازه مربوط به منابع مختلف انرژی است که مربوط به هویت ایرانیان به عنوان یک ملت است؛ خواست ما برای احترام و جایگاه‌مان در جهان. پس از ده سال چیزی که تمام طرفین در رابطه با پرونده هسته‌ای ما نمی‌خواهند روشن است. ما همه نیاز داریم که جرات داشته باشیم چیزی را که می‌خواهیم به روشنی و صداقت منتقل کنیم و از آن با اراده سیاسی برای برداشتن قدم‌های لازم حمایت کنیم.”
منبع: کریستین ساینس مانیتور - 26 سپتامبر2013
