کاهش ارزش پول ملی ایران، بانک مرکزی را به صرافت چاپ اسکناس‌های 20 و 50 هزار تومانی انداخته است. به این ترتیب در صورت موافقت وزارت امور اقتصادی و دارایی، اسکناس‌هایی چاپ خواهد شد که به اندازه یک برگ ایران چک ارزش خواهد داشت. در حال حاضر اسکناس‌های دو هزار تومانی به بالا، 41 درصد تعداد اسکناس‌های موجود در بازار ایران را به خود اختصاص می‌دهد که نشان‌دهنده نیاز بیشتر مردم به استفاده از پول‌های درشت است.
اسکناس‌های 20 و 50 هزار تومانی در راهند
در آستانه نیمه دوم اسفند ماه که بیشترین حجم و مبلغ پرداخت‌های دولتی به حقوق‌بگیران صورت می‌گیرد و به دلیل رونق بازار عید، گردش مالی بالا می‌رود، یک مدیر ارشد بانک مرکزی اعتراف کرد که ارزش پول ملی به شدت کاهش یافته است. مجید صنیعی، رییس سازمان تولید اسکناس و مسکوک برای رفع این مشکل، چاپ اسکناس 20 و 50 هزار تومانی را در دستور کار قرار داده است. حتی رنگ، سایز و طرح اسکناس 20 هزار تومانی هم آماده شده که پس از صدور مجوز وزارت امور اقتصادی و دارایی، از سال آینده به بازار می آید. البته به دلیل محدودیت‌های چاپ، ورود اسکناس 50 هزار تومانی به دو سال دیگر موکول شده است.
در حال حاضر درشت‌ترین پول ایرانی اسکناس 10 هزار تومانی است که با ورود اسکناس‌های جدید، دیگر نیازی به استفاده از ایران چک نخواهد بود. هرچند صنیعی می‌گوید که ایران چک‌ها از رده خارج نخواهند شد. البته تاکید شده که چک پول‌های مخصوص هر بانک و چک پول‌های مسافرتی به هیچ عنوان به چرخه بازار برنمی‌گردند.
ایران چک‌ها یکی از موارد اختلاف مجلس و دولت جمهوری اسلامی بوده است. علی لاریجانی، رییس مجلس در روزهای پایانی سال 90 در نامه‌ای به بانک مرکزی به 10 مورد مغایرت انتشار ایران چک با قوانین کشور اشاره کرد و به دولت یک هفته مهلت داد تا نسبت به توقف انتشار ایران چک‌های جدید اقدام کند. اما در نهایت مجلس کوتاه آمد و حالا علاوه بر ایران چک، اسکناس‌های 20 و 50 هزار تومانی هم در راه است.
از طرف دیگر امسال ضرب سکه‌های 50 تومانی، 200 تومانی و 500 تومانی ادامه داشته و سکه یادبود 200 تومانی با طرح جدید در راستای سند چشم‌انداز 20 ساله، به تعداد 15 میلیون قطعه به میزان سکه‌های موجود اضافه شده است.
به گفته این مدیر بانک مرکزی، سکه جدید 100 تومانی با آلیاژ جدید و با طرح بارگاه شاهچراغ نیز در حال تولید است.
ایران چک، وجه رایج 70 درصد مردم
یکی دیگر از مسوولان بانک مرکزی آمارهای بیشتری از میزان و رقم اسکناس‌های درگردش ارائه کرده است. به گفته مدیر کل ریالی و نشر بانک مرکزی آمار سرانه اسکناس در جریان، حدود 105 برگ است.
بهزاد قیاس‌وند گفته است: “حدود 8 میلیارد قطعه اسکناس در جریان داریم و دو دلیل عمده باعث شده این میزان تقریبا ثابت بماند. اولین عامل رشد بانکداری الکترونیکی است که مورد انتظار نبوده و باعث شده که روند رشد اسکناس کند شود و دلیل دوم استفاده بیشتر از اسکناس درشت است.”
بنا بر آمارهای این مقام مسوول، حدود 41 درصد اسکناس‌ها از لحاظ قطعه و برگ، اسکناس‌های دو هزار تومانی، پنج هزار تومانی و 10 هزار تومانی است. همچنین ایران چک‌ها از لحاظ مبلغ حدود 54 تا 55 درصد را در زمینه پرداخت‌ها به خود اختصاص داده‌اند و در واقع می‌توان گفت که تکیه اصلی مردم روی ایران چک است چرا که 60 تا 70 درصد مردم در مبادلات خود از ایران چک استفاده می‌کنند.
هنوز پول ملی ما دینار و ریال است؟
این بار دوم است که دولت با اعتراف به کاهش ارزش پول ملی، چاپ اسکناس‌های درشت‌تر را در دستور کار قرار می‌دهد.
احمد توکلی نماینده مجلس و رییس سابق مرکز پژوهش‌های این نهاد در دی ماه اعلام کرد که ارزش پول ملی طی 10 ماه، 113 درصد کاهش داشته است.
او توضیح داد که طی دوره آبان ماه سال 90 تا هشتم مهر ماه امسال ارزش پول ملی با تغییر نرخ ارز از 1320 تومان به 2050 تومان کاهش یافت. در این دوره دولت در بازار مداخله کرد و بعد از کاهش 55 درصدی ارزش پول ملی، مداخله دولت باعث کاهش نرخ ارز شد. اما از اردیبشهت ماه سال 91 دوباره نرخ ارز تغییر کرد تا هشتم مهر ماه امسال که در مجموع 113 درصد ارزش پول ملی طی 10 ماه کاهش یافته است.
مسعود نیلی، اقتصاددان در زمینه رابطه ارزش پول ملی و نرخ تورم توضیح داده است که منظور از ارزش پول ملی، قدرت خرید پول هر کشور در بازار کالا و خدمات است. اینکه به ازای درآمد پولی چه میزان کالا و خدمات می‌توان خرید، منعکس‌کننده قدرت خرید پول است. طبیعی است که هرچه نرخ تورم بالا باشد با یک میزان درآمد ثابت به مقدار کمتری می‌توان از کالا و خدمات استفاده کرد. بنابراین هرچه نرخ تورم بالاتر رود ارزش پول نیز کاهش خواهد یافت. طبق قانون پولی بانکی، واحد پولی کشور ایران ریال و کوچکترین جزء آن “دینار” است. اما این جزء کوچک از سال‌های دهه 30 عملا از چرخه پولی کشور خارج شده و کاربردی ندارد در حالی که به طور مثال “سنت” که جزء کوچک دلار است همچنان کاربرد خود را حفظ کرده است. چه دلیلی دارد که واحد پول جزء ما واحدی باشد که از گردش پول خارج شده است؟ و حتی اکنون مردم ریال را هم پول خرد می‌دانند و دیگر سکه‌های ده ریالی و بیست ریالی موضوعیت ندارند.
به نظر می‌رسد ریال به خاطره‌ها پیوسته و تومان هم هرچه بزرگ‌تر باشد لااقل در بازار این روزهای ایران اقبال و رواج بیشتری دارد.
