با سعید رجایی خراسانی، سفیر و نماینده سابق جمهوری اسلامی در سازمان ملل متحد، درباره وضعیت فعلی روابط دیپلماتیک میان ایران و آمریکا گفت و گو کردم. او انتقادات تندی را از سیاست خارجی جمهوری اسلامی در ارتباط با آمریکا، حمایت از دولت بشار اسد در سوریه، دولت محمود احمدی نژاد و رهبر جمهوری اسلامی مطرح می کند.
سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی در سازمان ملل متحد در سال های جنگ با عراق، در گفت و گو با “روز”، همچنین جزئیاتی از نامه قدیمی خود به آیت الله خامنه ای در مورد لزوم برقراری رابطه با آمریکا و ضرورت این مسئله از دید کارشناسان حرفه ای وزارت امور خارجه را بیان می کند.
هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه آمریکا چند روز پیش مجددا آمادگی دولت ایالات متحده برای مذاکره مستقیم با ایران را اعلام کرد. باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا نیز در اولین کنفرانس رسانه ای خود بعد از انتخابات اخیر ریاست جمهوری این کشور مانند گذشته خواهان گفت و گو با ایران شد. دلیل این اصرار دولت اوباما برای گفت و گو با جمهوری اسلامی چیست؟
خاورمیانه یک منطقه بسیار مهم است. نه تنها از نظر راهبردی و استراتژیک بلکه از نظر فرهنگی، اقتصادی و… من در اوایل دهه ۷۰ نامه ای به آقای خامنه ای نوشتم و پیشنهاد دادم که باید به سرعت با آمریکا حل اختلاف بکنیم. ایشان آن روز نپذیرفتند. بعدا هم وزرای خارجه آمریکا همیشه علاقمند بودند که رابطه با ایران را اصلاح کنند.
در آن نامه چه مسائلی را مطرح کرده بودید؟
چیزی که در آن نامه به آقای خامنه ای عرض کرده بودم این بود که آمریکا می داند در منطقه خاورمیانه دو قدرت وجود دارد: آمریکا و ایران. ممکن است آمریکا یک قدرت جهانی باشد اما نمی تواند تمام امکانات جهانی خودش را به خاورمیانه بیاورد. وضعیت پذیرش نظامی، اقتصادی، استراتژیک و فرهنگی خاورمیانه در خلیج فارس برای آمریکا بسیار اهمیت دارد و اگر این کشور بخواهد یک طرف مذاکره خیلی جدی و باارزشی در خاورمیانه انتخاب کند، قطر ۲۰۰ هزار نفره نیست، ترکیه هم نیست. اما چون ما با آمریکا ارتباط نداریم آنها مجبورند نقصی را که در این منطقه دارند از طریق سرمایه گذاری در ترکیه جبران کنند. فلذا این ما هستیم که ترکیه را برای آمریکا عزیز و ارجمند می کنیم. وگرنه اگر آمریکا خودش با ما رابطه داشته باشد، می تواند خیلی از گفتنی ها و مسائلش را مستقیما با ما حل کند. ما در خاورمیانه نه تنها با آمریکا اختلاف نظر نداریم، در جاهایی منافع مشترک هم داریم و به این ترتیب به صلاح ما هم هست که این اختلاف را هرچه زودتر حل کنیم.
نظر آیت الله خامنه ای درباره محتوای این نامه چه بود؟
آن روز سخن نامه من را نپذیرفتند. بعدا هم وزرای خارجه آمریکا همیشه خواهان بهبود روابط و حل اختلافات با ایران بودند اما آنکسی که تا الان کوتاه آمده طرف ایرانی بوده است. شاید شما به این نکته هم زیاد آگاهی نداشته باشید که حتی نظر کارشناسان حرفه ای و باتجربه وزارت خارجه ما هم با آنچه تا الان عمل شده، هماهنگ نیست.
یعنی خواهان مذاکره و برقراری رابطه با آمریکا هستند؟
بله. یکی از مسائل مهمی که الان مطرح است این است که چرا ایران از سوریه جنایتکار حمایت می کند؟ یعنی چه آخر؟ احکام قرآن را که نمی شود زیر پا گذاشت. در قرآن آمده کسی که یک نفر را بی گناه و بدون عذر شرعی بکشد، مانند این است که همه بشریت را کشته و سوریه دارد مردم خودش را از شیعه، سنی، مسلمان، نامسلمان، هر چی که هست می کشد و ما باز هم باید از آن حمایت کنیم؟ آخر چرا؟
به جز دولت آمریکا، در سفر اخیر آقای احمدی نژاد به نیویورک هم ایشان چند بار آمادگی خود را برای مذاکره با آمریکا و حل مشکلات فی مابین اعلام کردند…
این گفت و گو را آمریکا باید با چه کسی در میان بگذارد؟ با ایران. کدام ایران؟ با ایرانی که طرف مذاکره اش چه کسی باشد؟ اتفاقا از طرف ایران هم برخی افرادی که اسمشان را نمی خواهم ببرم به این موضوع ابراز علاقه کرده اند اما آمریکایی ها نپذیرفتند. چون آنها هم دوست دارند با کسانی طرف مذاکره باشند که خودشان کارشناسان حرفه ای و توانایی باشند. آمریکایی ها نمی خواهند با یک ابله وارد مذاکره بشوند. این عرف دیپلماسی است در همه دنیا که طرف دیپلماتیک خود را هم سطح، هم توان و شایسته خود انتخاب می کنند. اینجاست که آمریکا احتیاج دارد با ما در خیلی از مسائل، هم نقاط مشترک و هم موارد اختلافی، مذاکره کند.
فکر می کنید آیت الله خامنه ای به چه علت با این شدت و به طور علنی مخالف مذاکره دوجانبه با آمریکا هستند؟
علتش را از خودشان بپرسید. من ایشان را کارشناس سیاسی نمی دانم، خودشان هم نمی دانند. مسائل بین المللی با مسائل داخلی فرق می کند. وقتی ما در مسائل داخلی کشورمان مانده ایم، حالا… من مطمئن نیستم که آقای خامنه ای قلبا مخالف باشند. اینطور نیست.
پس با این حساب فکر نمی کنید که دولت آقای احمدی نژاد بتواند در این مدت باقی مانده رابطه یا لااقل مذاکره با آمریکا را اجرایی کند؟
نه. شما ایشان را جزء مسائل بدانید نه جزء راه حل ها.
و مذاکره احتمالی میان ایران و آمریکا که مدنظر شما است باید درباره چه موضوعاتی باشد؟ فقط پرونده هسته ای یا دیگر موضوعات؟
نخیر هیچ چیز. اول باید ایجاد روابط باشد. این درست نیست که ما اول بنشینیم درباره اختلافات و مشترکات صحبت کنیم، بعد سفارتخانه ها را باز کنیم. این غلط است. ما باید اول رابطه داشته باشیم که هر وقت دلمان بخواهد بتوانیم درباره هرچه دلمان بخواهد حرف بزنیم. دوطرفه باشد. نه تنها آنها با ما حرف دارند، ما هم با آنها حرف داریم. باید بتوانیم حرف بزنیم،هر وقت که دلمان بخواهد و هر موضوعی که دلمان بخواهد.
آیت الله خامنه ای قبلا درباره دلیل مخالفت خودشان برای مذاکره با آمریکا گفته اند که آغاز ارتباط دوجانبه، ابهت جمهوری اسلامی را در نزد ملت های مسلمان می شکند و پای آمریکا را از طریق بازگشایی سفارت به درون ایران باز می کند و این خطرناک است. نظر شما چیست؟
اصلا خطرناک نیست. کی گفته خطرناکه؟ محاسبات ایشان است. آمریکا با چند کشور دنیا رابطه دارد؟ ما با کشورهای جهان بیشتر رابطه برقرار کردیم و سفارت باز کردیم یا آمریکا؟
