بیست چهار ساعت بعد از آنکه خبرگزاری فارس از بازداشت ۱۵۰ نفر از حجاج ایرانی در فرودگاه مدینه به اتهام داشتن ویزای جعلی خبر داد، سخنگوی وزارت امور خارجه در یک نشست خبری گفت که شبکه‌ای خارج از روال سازمان حج و زیارت در زمینه صدور روادید سفر به عربستان فعالیت دارد و جزئیات صدور روادید جعلی برای آن‌ها در دست بررسی است.
رامین میهمانپرست، روز سه شنبه ۱۰ آبان، ضمن تائید این خبر در مورد وضعیت بازداشت شدگان فرودگاه پایتخت عربستان گفت: “تعدادی از این افراد با هواپیمایی که موجود بوده به ایران برگردانده شدند و بقیه منتظرند با اولین پرواز به کشور بازگردند.”
این اتفاق در شرایطی روی می‌دهد که شکاف روابط میان ایران و عربستان سعودی در هفته‌های اخیر به دلیل طرح اتهام ایالات متحده آمریکا در رابطه با “توطئه‌ای برای ترور سفیر عربستان سعودی در واشینگتن” از سوی جمهوری اسلامی از هر زمان دیگری عمیق‌تر شده است.
خوش بین نیستیم
خبر بازداشت زائران ایرانی ابتدا روز دوشنبه از سوی خبرگزاری فارس به نقل از یک منبع آگاه منتشر شد. این خبرگزاری نوشت: “از ساعت ۷ صبح دوشنبه آخرین کاروان اعزامی به حج تمتع در فرودگاه مدینه متوقف شده است.”
این منبع که اشاره‌ای به نام او نشده و به گفته خبرگزاری فارس خود در کاروان زائران بازداشت شده حضور داشته است، گفته بود: “به ما می‌گویند ویزای ما مشکل دارد در حالی که ویزای ما اصل است و از کنسولگری مشهد صادر شده است. برخی از ماموران خودشان هم اصل بودن ویزا را قبول دارند.”
رسانه‌های حکومتی دیروز اعلام کردند ماموران عربستان سعودی در فرودگاه شهر مدینه، دوبار بار این حجاج ایرانی را بازرسی کردند.
این خبرگزاری همچنین اعلام کرد در میان ۱۵۰ ایرانی اخراج شده از عربستان، مداحان سر‌شناسی مانند مرتضی طاهری و محسن طاهری و پنج روحانی حضور دارند.
پس از انتشار گزارش فارس، حسن قشقاوی، معاون کنسولی و پارلمانی وزیر امور خارجه گفت که این وزارت پس از دریافت خبر از طریق سفارت جمهوری اسلامی در ریاض و سرکنسولگری ایران در جده موضوع را پیگیری کرد.
قشقاوی دلیل اخراج زائران را “مخدوش” بودن شناسه روادید آنان پس از پیگیری مأموران عربستانی در فرودگاه مدینه اعلام کرد که به گفته او “غیرمنطبق با اطلاعات مندرج در رایانه آن‌ها تشخیص داده شده است”.
به نوشته وب سایت واحد مرکزی خبر به نقل از این مقام وزارت خارجه، روادیدهای مخدوش را کنسولگری عربستان در مشهد صادر کرده است. قشاوی با بیان اینکه موضوع باید پیگیری شود پرسیده: “چرا سرکنسول عربستان روادیدهای بدون کد صادر کرده است.”
این مقام وزارت خارجه با بیان اینکه نهایت تلاش خود را برای پیگیری این موضوع انجام داده، گفته است: “به دلیل حضور مسافران فراوان در فرودگاه جده و مخدوش بودن شناسه روادید‌ها درمورد حل این مشکل خوشبین نیستم.”
با این حال روز سه شنبه رامین میهمانپرست در اظهاراتی مشابه خاطرنشان کرد که بر اساس اطلاعات، روادید زائران ایرانی درست نبوده و شماره‌ای که باید در ازای روادید در گذرنامه‌های آن‌ها ثبت شود دارای اشکال بوده است.
به گفته سخنگوی وزارت امور خارجه: “معلوم است شبکه‌ای ویزای جعلی برای این افراد صادر کرده که جزئیات آن در دست بررسی است”. او اما بر خلاف معاون کنسولی وزارت خارجه روشن نکرده که آیا شبکه مورد ادعایش مرتبط با سفارت عربستان بوده است یا مسئولان جمهوری اسلامی.
پیش از این پایگاه اطلاع‌رسانی حج، به نقل از سعید القحطانی، مدیر امنیت عمومی عربستان از تصویب تغییرات و اضافه شده مواردی به طرح‌های امنیتی حج امسال خبر داده بود. در همین راستا شاهزاده خالد الفیصل، امیر مکه و یکی از مقام‌های ارشد عربستان سعودی نیز مهم‌ترین مسئولیت این کشور را “تأمین راحتی و امنیت زائران ” خوانده و هشدار داده بود که “عربستان اجازه نخواهد داد، هیچ چیزی روند حج را مختل کرده و باعث ناراحتی زائران شود.”
ماهان و مشکلات حجاج
موضوع اخراج برخی از زائران ایرانی اما تنها مشکل کاروان حجاج ایرانی امسال نبود.
در حالی که عربستان سعودی در واکنش به “توطئه ترور” سفیر این کشور در آمریکا جمهوری اسلامی را مظنون شمار یک معرفی کرده بود و همزمان هزاران ایرانی خود را برای انجام سفر حج آماده می‌کردند، نیمی از پرواز‌ها به شرکت تحریم شده ماهان‌ایر واگذار شده بود. آن هم در شرایطی که وزارت خزانه‌داری آمریکا، روز چهارشنبه، ۱۲ اکتبر، شرکت هواپیمایی ماهان‌ایر متعلق به جمهوری اسلامی را مشمول دور جدید تحریم‌های خود کرده بود. سخنگوی این وزارتخانه گفته بود هواپیمائی ماهان اعضای نیروی قدس را که متهم به دست داشتن در “توطئه ترور سفیر عربستان در واشنگتن” هستند، به طور مخفیانه به خاک ایالات متحده منتقل کرده است.
همزمان با این تحریم‌ها خبرگزاری مهر از “بلاتکلیفی” پروازهای ماهان به مقصد عربستان سعودی خبر داده بود؛ موضوعی که باعث ایجاد اخلال در سفر زائران ایرانی حج امسال شد.
موضوع “توطئه ترور سفیر عربستان در واشنگتن” و واکنش تند عربستان سعودی به آن، باعث افزایش تنش‌ها میان این کشور و جمهوری اسلامی شده است. پیشتر اما علی اکبر صالحی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، حضور پرشمار زائران ایرانی در سفر حج تمتع ۱۳۹۰ را یکی از نشانه‌های مناسبات دوستانه دو کشور دانسته بود.
