در حالی که فرمانده ارتش به طور تلویحی از احتمال سخنرانی رهبر جمهوری اسلامی پیش از آغاز مذاکرات خبر داده، رئیس کمیسیون هسته ای پارلمان پیشنهادهای واشنگتن به تهران در مذاکرات مسقط را با معاهده ترکمنچای مقایسه کرده است. همزمان یک نماینده نزدیک به سپاه در بهارستان از حمایت اصولگرایان از تیم مذاکره کننده هسته ای خبر داده، یک هفته نامه دست راستی سفر اخیر وزیر خارجه عمان به تهران را مرتبط با مذاکرات پیش رو دانسته و کیهان نیز موضوع تحریم ها را مانع دستیابی به توافق خوانده است.
دور نهایی مذاکرات هسته ای پیش از پایان ضرب الاجل سوم آذر، میان تهران و شش ابرقدرت جهان از امروز در وین آغاز می شود؛ مذاکراتی حساس، فشرده و نفس گیر که هنوز آیت الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی، پیرامون آن موضع گیری صریحی نکرده است.
اما دیروز سرلشکر عطا الله صالحی، فرمانده ارتش جمهوری اسلامی در جمع تعدادی از دانشجویان نظامی برای بیان حیاتی بودن اظهارات ولی فقیه در تعیین سرنوشت مذاکرات چنین گفته: “سخنان فرماندهی معظم کل قوا قبل از مرحله نهایی مذاکرات هستهای نقشه راه جمهوری اسلامی ایران در عرصه دفاع از کشور و مقابله با دشمنان است.”
بر این اساس احتمال می رود آیت الله خامنه ای امروز یا فردا آیت الله خامنه ای به سکوت خود پیرامون راهبرد نظام در مذاکرات پیش رو پایان دهد. ناظران معتقدند اعلام موضع رهبر جمهوری اسلامی می تواند تصویری شفاف تر از روند مذاکرات فعلی ارائه دهد. در صورت ادامه سکوت وی سرنوشت مذاکرات یک هفته ای در اتریش رمز آلود خواهد ماند.
تنها موضع گیری نیمه رسمی رهبر جمهوری اسلامی در ماه ها و هفته های اخیر به توئیت هفته گذشته وی در فضای مجازی مربوط می شود. دوشنبه هفته گذشته در جریان مذاکرات ایالات متحده و جمهوری اسلامی در پایتخت عمان حساب رسمی توئیتر آیت الله خامنه ای ارسال شد. توئیتر رهبر جمهوری اسلامی این پرسش را مطرح کرد که “چرا رهبر انقلاب از مذاکرات هسته ای حمایت می کند؟
حساب توئیتر آیت الله خامنه ای خود با ترسیم جدولی ۹ دلیل برای این حمایت ارائه داده بود،از جمله: “اتخاذ دیپلماسی ابتکاری در سیاست خارجی و معادلات بین المللی”، “تاکید بر سیاست قطعی ایران مبنی بر عدم استفاده از سلاح هسته ای”، “حمایت از تصمیمات مقامات اجرایی در عین عدم عبور از خطوط قرمز”. برخی همزمانی ارسال چنین پستی از سوی توئیتر رسمی آیت الله خامنه ای با روز دوم مذاکرات مسقط را نشانه ای از گرایش رهبر جمهوری اسلامی برای دستیابی به توافق نهایی با غرب توصیف کرده بودند.
در همین حال دیروز علی لاریجانی، رئیس مجلس نهم در دیدار با همتای روسی خود در تهران خاطرنشان کرد که “مذاکرات هسته ای ایران مسیر رو به پیشرفتی را طی می کند اما برخی بهانه جویی های آمریکا و غرب می تواند مانعی بر سر راه این مذاکرات باشد.”
علی لاریجانی که در مقطعی از دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد به عنوان دبیر شورای امنیت ملی، مذاکره کننده ارشد هسته ای نظام محسوب می شد از جمله افرادی است که به نظر می آید به طور مستقیم در جریان مذاکرات دیپلمات های دولت روحانی با غربی ها قرار دارد؛ با این حال وی اشاره ای به جزئیات “بهانه جویی” های ایالات متحده که احتمالا در مذاکرات هفته گذشته در مسقط انجام شده نکرده است.
در همین حال سرانجام یک نماینده مجلس در گفتگو با خبرگزاری تسنیم – متعلق به سپاه – برخی از جزئیات آن مذاکرات را به طور تلویحی افشا کرده و به آن تاخته است. ابراهیم کارخانه ای، رئیس کمیسیون هسته ای در بهارستان در این مصاحبه پیشنهاد های ایالات متحده را به “عهدنامه ترکمنچای” تشبیه کرده و گفته است: “آمریکایی‌ها در اقدامی گستاخانه با ارائه پیشنهادات هشت صفحه‌ای در مذاکرات مسقط، معادلات مذاکرات را به هم ریختند. پیشنهاد ۸ صفحه‌ای آمریکا در مسقط یک معاهده ترکمنچای هستهای است که بدون شک تیم مذاکره‌کننده هرگز زیر بار آن نخواهد رفت.”
ترکمنچای قراردادی است که در سال ۱۸۲۸ پس از جنگ میان ایران و روسیه میان فتحعلی شاه قاجار و حکومت تزاری منعقد و براساس آن بخش های مهمی از خاک ایران بدون دریافت امتیازی قابل توجه به روسیه واگذار شد. در ادبیات سیاسی ایران ترکمنچای کنایه به قراردادی سراپا شکست است.
کارخانه ای در مصاحبه خود در تشریح جزئیات پیشنهادات جان کری به جواد ظریف – وزرای خارجه واشنگتن و تهران – گفته است: “طرح آمریکایی‌ها برای محدود کردن تعداد سانتریفیوژها در حد چرخش دکوری و حیات نباتی و توقف تحقیق و توسعه در حد سانتریفیوژهای نسل کهنه (نسل یک) و تعطیلی طولانی مدت آب سنگین اراک به بهانه بازطراحی و تغییر ماهیت به آب سبک و اعلام بازرسی‌های نامحدود و سرزده از تمامی تاسیسات هستهای و در امتداد آن از تاسیسات نظامی است.”
اما روزنامه کیهان، ارگان اصلی اصولگرایان تندرو و مخالف توافق هسته ای تیتر یک شماره روز دوشنبه خود را به این موضوع اختصاص داده و نوشته است: “اخبار غیررسمی حاکی از آن است که آنچه باعث پیچیده شدن و گره خوردن مذاکرات مسقط شد، موضوع تحریم ها بوده است، چرا که وقتی نوبت به بررسی چگونگی لغو تحریم ها رسید، آمریکایی ها همانند گذشته سعی کردند موضع زیاده‌طلبی خود را تکرار کنند.”
کیهان در گزارشی دیگر نوشته است: “محافل رسانه‌‌ای غرب می‌گویند توقع آمریکا از ایران کنار گذاشتن ۸۰ درصد سانتریفیوژها و ۹۰ درصد ذخایر اورانیوم است و به همین دلیل چشم‌انداز روشنی در مذاکرات وین دیده نمی‌شود.”
با این حال روز دوشنبه محمد کوثری، از نمایندگان ارشد جناح اصولگرا در پارلمان از تیم مذاکره کننده هسته ای حمایت کرد و گفت اصولگرایان خواهان “موفقیت” آن هستند. کوثری که از سرداران سابق سپاه و اینک عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نهم است گفته: “موفقیت تیم مذاکره کننده هستهای را موفقیت نظام اسلامی در مقابل دشمن می‌دانیم و از آن استقبال می‌کنیم و خدای‌ناکرده اینطور نیست که نخواهیم اینها موفق شود چرا که تیم‌مذاکره کننده به فرموده رهبر معظم انقلاب اسلامی، فرزندان انقلاب هستند و البته موفقیت آنان موفقیت انقلاب و نظام است.”
اشاره کوثری به سخنرانی سال گذشته آیت الله خامنه ای به مناسبت سالگرد ۱۳ آبان است که در حمایت از جواد ظریف و یارانش در تیم مذاکره کننده گفته بود: “اینها فرزندان انقلاب و مأموران جمهوری اسلامی هستند که با تلاش فراوان در حال انجام دادن مأموریت سخت خود می باشند و هیچ کس نباید آنها را تضعیف کند، مورد توهین قرار دهد یا سازشکار بداند.”
کوثری برای رفع اتهام از اصولگرایان در خصوص کارشکنی در به نتیجه رسیدن مذاکرات افزوده :” ما اگر مذاکره را قبول نداشتیم، در دوره قبل از تیم مذاکره حمایت و برای توافق تلاش نمی‌کردیم؛ در دوره تیم قبلی هم برای توافق هستهای تلاش شد و اینطور نیست که برخی بگویند اصولگرایان مخالف مذاکره و توافق هستند؛ این اتهام را افراد بی‌منطق به اصولگرایان می‌زنند مگر می‌شود ما ضمن حفظ حقوق و منافع خود، مذاکره و توافق را قبول نداشته باشیم.”
در همین حال یک مقام ارشد مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با سایت آمریکایی المانیتور در خصوص پیش بینی اش از نتایج مذاکرات هستهای بین تهران و گروه ۱+۵ در وین گفته: “هر چیزی امکان‌پذیر است.”
المانیتور اشاره‌ای به نام این نماینده پارلمان نکرده؛ کسی که در خصوص مذاکرات مسقط گفته است: “این گفت‌وگوها مثبت نبوده و دستاوردی نداشته‌اند.”
این مقام مجلس اسلامی در دفتر کارش به علی هاشم، خبرنگار المانیتور که به ایران سفر کرده بود درباره مذاکرات مسقط گفته: “جزئیاتی که درباره آنها گفت‌وگو شد بسیار حساس هستند و هیچ‌کس حاضر نیست که چنین امتیازاتی بدهد.”
گفتنی است وزیر خارجه عمان دو شب پیش نیز سفری “غیر رسمی” به تهران کرد تا با مقامات ارشد نظام دیدار کند. گفته می شود وی در این دیدار آخرین تحلیل آمریکایی ها در خصوص مذاکرات مسقط را به اطلاع مقامات جمهوری اسلامی رسانده است.
سایت هفته نامه اصولگرای مثلث متعلق به علیرضا زاکانی – نماینده اصولگرای تهران- روز یکشنبه به نقل از منابع رسانه ای عرب زبان ادعا کرد که بامداد پنج شنبه گذشته جان کری بار دیگر به عمان بازگشته و در فرودگاه با وزیر خارجه این کشور به مدت یک ساعت گفتگو کرده است.
در پی اعلام خبر بازگشت کری به مسقط، خبرنگاران گمانه‌زنی‌هایی در مورد احتمال مرتبط بودن این سفر از پیش اعلام‌نشده با مذاکرات هستهای مطرح کردند اما سخنگوی وزارت خارجه آمریکا این مسئله را رد و عنوان کرد که هدف از حضور مجدد در مسقط تنها سوخت‌گیری بوده و بیش از یک ساعت نیز طول نکشیده است.
در چنین فضای رسانه ای پیرامون مذاکرات که حدس و گمان، پایه اساسی تحلیل ها شده، از امروز مذاکرات هسته ای با دیدار جواد ظریف و کاترین اشتون – هماهنگ کننده گروه ۱+۵ – آغاز می شود. گفتگوها میان دیپلمات های جمهوری اسلامی، ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، روسیه، چین بعلاوه آلمان تا دوشنبه هفته آینده به طول می انجامد.
هنوز دو طرف به طور رسمی نگفته اند آیا آمادگی دارند در صورت حل و فصل نشدن تمامی اختلافات، ضرب الاجل ۳ آذر را تمدید کنند یا نه. اما به ویژه در ایالات متحده هستند کسانی که این موضوع را ممکن می دانند. برای نمونه دنیس راس، دستیار ویژه باراک اوباما در امور ایران که در دوره نخست ریاست جمهوری وی در کاخ سفید خدمت می کرد در جریان کنفرانس بلومبرگ با عنوان “سال آتی: ۲۰۱۵” گفته است: “احتمالا [توافق موقتی کنونی] تمدید خواهد شد. فکر می‌کنم که احتمال گشایش تا ۲۴ نوامبر وجود دارد، اما زمان کافی برای پرداختن به جزئیات چنین توافقی وجود ندارد.”
راس که چند سال است در یکی از اتاق فکرهای واشنگتن پژوهش می کند افزوده است: “بنابراین حتی اگر به نوعی گشایش دست یابید باید توافق کنونی را تمدید کنید، و اگر به توافق دست نیابید، احتمالا دو طرف خواهند گفت که پیشرفت کافی برای توجیه تداوم مذاکرات داشته‌ایم.”
