علی انصاری
مذاکرات بر سر برنامه هسته ای ایران، در زیر سایه افشاگری های ویکی لیکس دوباره از سرگرفته خواهد شد. بخش زیادی از اسناد منتشر شده، به ابعاد رویکردها و دیدگاه های ایالات متحده نسبت به ایران ومنافع و نگرانی های قدرت های منطقه ای مربوط می شود.
محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران بلافاصله اسناد منتشر شده را تلاش “روانی” تعمدی برای تحت الشعاع قراردادن ارتقا موقعیت منطقه ای ایران توصیف کرد. البته بسیاری از این اسناد شامل گمانه زنی های مختلف است. برای مثال در این اسناد آمده است که آیت الله خامنه ای رهبر ایران دچار بیماری مزمنی است و در بستر مرگ است. شایعات در خصوص سلامتی خامنه ای، مدتی است که در میان برخی گروه های خاص مطرح می شود، اما نمی توان آن را به عنوان یک حقیقت مسلم درنظر گرفت.
این اسناد همچنین دریچه ای به سوی ماشین گردآوری اطلاعات ایران در درون وزارت خارجه آمریکا باز می کند که در مجموع، بسیارجامع تر و فراگیرتر از چیزی است که بسیاری تصور می کردند. همانطور که هر سیاستگذاری می داند، برای درک و دریافت ابعاد و چهارچوب فکری نه تنها سیاستگذاران بلکه نخبگان و در مورد ایران، کل جامعه، باید به لایه های درونی تر نفوذ کرد. از نقطه نظر شخصیت جنجالی احمدی نژاد نیز باید گفت، این اسناد در خصوص سیاست های داخلی دوره متعاقب بحران انتخابات سال 2009 به مراتب بیش از آنچه تا کنون مشخص بود، آگاهی رسانی می کند.
این اسناد به نوعی عمق نگرانی و ناخرسندی موجود در منطقه در قبال ایران را به نمایش می گذارد. دیدگاه تحقیر آمیز سعودی ها نسبت به احمدی نژاد یک نکته آشکار بود، اما این اسناد بر تلخی واقعیت افزودند. شاید این نگرانی ها از عمق دشمنی اغلب دولت های عربی و از جمله حاکمان حوزه خلیج فارس حکایت می کند.
گذشته از نگرانی های موجود - رفتار برگرفته از اختلافات قومی و نه فرقه ای - این واقعیت که آمریکایی ها ظاهراً در برابر وسوسه استفاده از گزینه نظامی مقاومت کرده اند، در این اسناد به چشم می خورد. برخی این رویکرد را به تردید و تأمل باراک اوباما و یا شاید هم واکنشی به سیاست های مخاصمه جویانه دولت بوش نسبت می دهند. اما ممکن است عامل تأثیرگذار دیگر، پیچیدگی بحران سیاسی و اقتصادی موجود در ایران باشد.
دشمنی رهبران عربی اکنون با نارضایتی خود ایرانی ها نسبت به حاکمان خود همزمان شده و تشدید شده است. منابع متعددی معتقدند آنچه در 12 ژوئن 2009 رخ داد، یک کودتا بوده است. یکی از اسناد منتشر شده از عدم پاسخ و محکومیت فوری جامعه جهانی، ابراز تاسف می کند. درحالیکه جمهوری اسلامی به سوی آغاز دور تازه ای از مذاکرات پیش می رود، اوضاع کشور به نظر مساعد نمی رسد. آنطور که یک تحلیلگر چینی عنوان کرده است، طولانی کردن مذاکرات به نفع ایرانی ها نیست.
درحالیکه غرب رفته رفته از بحران اقتصادی خارج می شود، معضلات سیاسی و اقتصادی ایران رو به افزایش گذاشته است. البته این معضلات موجبات نگرانی احمدی نژاد را فراهم نیاورده است زیرا از نظر او، ایران الگویی برای دموکراسی است که از اشتراک تجربیاتش با دنیا خرسند خواهد شد. درک دیدگاه جهانی احمدی نژاد چندان دشوار نیست. وی به نحو بیمار گونه ای به نظریه توطئه جهانی برای بازداشتن ایران از تبدیل شدن به یک ابرقدرت معتقد است.
شاید برخی ها در جهان عرب حرف های زده شده را پس گرفته باشند، اما بسیار دیگری در غرب همچنان سوءظن دارند. اسطوره های تاریخی عوامل تعیین کننده قوی در رفتارانسان محسوب می شوند اما اگر احمدی نژاد کمی توجه کند، ممکن است بفهمد مشکلات وی واقعی و اضطراری هستند و دشمنی آمریکا کم اهمیت ترین آنها به حساب می آید.
منبع: گاردین- 5 دسامبر
