حمید احدی
در حالی که در دو روز گذشته افزایش قیمت برنج به بحث روز مردم تبدیل شده، کارشناسان معتقدند بحرانی که از دو سال پیش در مورد آن هشدار داده شده اینک با بحران برنج خود را نشان داده است؛ محصولی با وجود ذخایر عظیم دولتی، بهای آن روزانه صعود می کند. چنان که برنج پاکستانی دیروز کیلوئی سه هزار و پانصد تومان عرضه شد. کارشناسان معتقدند شکر و سایر اقلام غذائی هم در راه است و در روزهای آینده کمبود و گرانی آن ظاهر می شود.
در همین زمان کارشناسان با اشاره به بخشنامه روز گذشته گمرک که به معنای قبول افزایش قیمت برنج است اظهار نظر کردند که بهای انواعی از برنج ممکن است به کیلوئی هفت هزار تومان هم برسد و در این حالت به طور زنجیره ای بر سایر اقلام مایحتاج عمومی هم اثر خواهد گذاشت.
گزارش های داخلی حاکی است که نرخ برنج داخلی در دو ماه گذشته بیش از 100 درصد افزایش یافته،
فریدون قاسمی بی بالانی، عضو هیات مدیره یک شرکت تعاونی تولیدی برنج، ضمن بیان این مطلب گفته افزایش نرخ در دو ماه اخیر دو برابر رشد بهای برنج در تمام سال گذشته است.
وی، با نابسامان و آشفته دانستن بازار کنونی برنج، اظهار داشته: “افزایش لحظه ای قیمت ها، امتناع کشاورزان و تجار از فروش محصول خود به امید رشد بیش تر قیمت ها که موجب کاهش عرضه این محصول شده در کنار افزایش تقاضا ضمن آشفته کردن بازار برنج داخلی، روند روبه رشد قیمت انواع برنج را نیز شدت بخشیده است.”
در همین حال دبیر انجمن برنج کشور در گفت وگو با خبرنگار روزنامه سرمایه گفته در حال حاضر معاملات کلان برنج متوقف شده و خرید و فروش این محصول تنها در اوزان 50 تا 100 کیلویی انجام می شود.
خبرنگاران گزارش می دهند از چهارشنبه پیش مردم به طور بی سابقه ای به مغازه ها هجوم آوردند و تمام برنج ها از هر نوعی را خریداری کردند. به این ترتیب برنج طارم هاشمی که تا همین روزها 1900 تومان فروخته می شد، اکنون 4100 تومان معامله می شود و برنج صدری کمی هم گران ترست.
در جست و جوی قربانی
دو روز پیش رهبر جمهوری اسلامی، با توجه به اطلاعات دست اولی که از وضعیت بازار و نرخ ها و موجودی ها دارد، در شیراز سرخطی برای تبلیغات در اختیار دولت گذاشت و اعلام داشت که تورم ریشه جهانی دارد و از افراد و رسانه ها خواست از دلسرد کردن مردم دست بردارند.
به نظر می رسد نظر آیت الله خامنه ای از سخنرانی در شیراز جلوگیری از شدت گرفتن اختلافات سیاسی و فشارهای سیاسی علیه دولت بود و در عین حال تکرار این ادعا که تحریم های اقتصادی ناشی از قطعنامه های شورای امنیت در وضعیت اقتصادی کشور بی اثر بوده است. اما یک روز بعد از آن سخنرانی، تقاضای استیضاح وزیر بازرگانی توسط نمایندگان مجلس نشان داد فشاری که از جانب مردم به نمایندگان وارد می شود چنان است که به نوشته روزنامه ها “قربانی لازم است”.
عیسی کلانتری وزیر کشاورزی در دولت های سازندگی و اصلاحات اظهار عقیده کرده “آنچه در اقتصاد کشور روی داده است ورای اقتصاد جهانی است و نباید با معادلات جهانی مسایل کشور را حل کرد. بازار آشفته برنج، عرضه نامناسب، افزایش تقاضا و رشد سریع قیمت ها از ضعف مدیریت بازرگانی دولت نشأت می گیرد و به هیچ طریق نمی توان مشکل این بازار را ناشی از افزایش قیمت های جهانی دانست”.
کلانتری نشان داده که سال گذشته دولت یک میلیون و 600 هزار تن برنج وارد کشور کرده و بخش عمده ای از این واردات به دلیل این که بیش از تقاضای موجود بوده در داخل انبارها ذخیره شده است و میزان برنج موجود برای مصرف سه سال کشور کافی است، اما همین برنج ذخیره شده نیز توسط دلالان احتکار شده و در زمان افزایش تقاضا و قیمت با نرخ هایی تا سه برابر قیمت واقعی به مصرف کننده عرضه می شود.
شجاع الدین بازرگانی معاون وزارت بازرگانی هم درباره استیضاح وزیر بازرگانی گفته گرانی حاصل مجموعه اقدامات در حوزه سیاست های مالی و پولی و نیز تصمیماتی که در مجلس، دولت و حاکمیت گرفته می شود. به گفته وی اینکه بیاییم وزارت بازرگانی را در گرانی ها به عنوان تنها مقصر بدانیم، پسندیده نیست چرا که این وزارتخانه در فرآیند تولید و قیمت تمام شده سهمی ندارد و آخرین حلقه توزیع به شمار می آید.
بازرگانی ادامه داده، گرانی آن چیزی است که به مردم آسیب رسانده است و ریشه های آن نیز باید از سوی دولت و مجلس و به صورت یک کار مشترک ریشه یابی شود و راهکارهای منطقی و عملی برای آن پیدا شود.
محمد شریعتمداری وزیر بازرگانی دولت خاتمی که به مدت هشت سال در این سمت فعالیت داشت نیز با اشاره به دلایل مطرح شده در طرح استیضاح میرکاظمی گفته یکی از علت های اساسی گرانی و افزایش سطح عمومی قیمت ها را در رشد غیر قابل قبول نقدینگی و متناسب نبودن آن با رشد اقتصادی می دانم و تصور می کنم که وزارت بازرگانی در آخر خط تورم و گرانی است؛ بنابراین اگر قرار است برخوردی انجام گیرد بهترین راه، خشکاندن ریشه ها و تولیدکنندگان گرانی است.
به گفته وی رشد نقدینگی ناشی از بی انضباطی بودجه عمومی دولت، تخصیص نیافتن بهینه اعتبارات بانکی برای رشد زود هنگام و تولید ناخالص داخلی از دلایل اصلی گرانی است، که در صورت پیشگیری نکردن، سیاست تنظیم بازار، واردات کالا از خارج، افزایش میزان یارانه ها یا برخورد تعزیراتی با موضوع گرانی، به دلیل محدودیت هایی که هر کدام از این عوامل با آن رو به رو هستند هر کدام تا حدی موثر است.
سیاست های موازی
در همین زمان غلامعلی حدادعادل در ابتدای جلسه سه شنبه مجلس با اشـاره به خشکسالی پیش آمده برای کشور، از مردم خواست بـا درک شـرایـط، صرفه‌جویی کنند. وی با بیان اینکه این مشکل محدود به کشور ما نیست و طبق اخباری که در دست داریم و از مذاکره‌ای کـه با مسئولان برخی از کشورها در دیدارها داشته‌ایم در مـنـطـقـه و در بـسیاری از مناطق جهان خشکسالی پدید آمده و اوضاع اقلیمی به هم ریخته و این مشکل جـهـانی شـده اســت تـصـریح کــرد: ایـن خشکسـالی پیامدهای سنگینی خواهد داشت که یکی از آنها کمبود مواد غذایی مانند برنج، گندم و حبوبات است که سبب افزایش قیمت خواهد شد و در صادرات و واردات و در بازارهای جهانی مواد غذایی تاثیر خواهد گذاشت.
رییس مجلس هفتم گفت در یـک سـال گـذشـته قیمت برنج صادراتی برنج از کشورها سه برابر شده است. که به نظر می رسد مقصود وی برنج وارداتی بوده است. حدادعادل در عین حال از اخبار نگران کننده درباره کمبود جهانی مواد غذائی هم کمک گرفت و گفت ممکن است که خشکسالی علت دیگری نیز داشته باشد، ولی به هر حال زنگ خطر درباره کمبود مواد غذایی در جهان به صدا درآمده، تا حدی که دبیر کل سازمان ملل مـتـحـد خـواسـتـار تـشـکـیـل یـک نیروی ضربتی و واکنش سریع برای مقابله با گرسنگی و قحطی و کمبود مواد غذایی در جهان شده است.
همزمان با این مشاور رسانه ای رییس جمهور هم وارد عمل شد و در شرایطی که رییس جمهور می گوید و هوادران دولت می نویسند که دولت ایران آمریکا را از پا درآمده و به سوی جهانی شدن می رود گفت در شرایطی هستیم که دشمن قصد دارد ما را به لحاظ اقتصادی زمین‌گیر کند و در این اوضاع وقتی مصرف‌گرایی رواج جدی یابد، کار دشمن راحت می‌شود.
وی با انتقاد از روزنامه ها و مساجد و تریبون های نماز جمعه که به گفته وی با نوشتن از تورم و گرانی و بیکاری به جامعه دلهره می دهند و مشکلات را به رخ می کشند اظهار داشته همان‌گونه که الگوی سهمیه‌بندی بنزین توانست در مصرف سوخت موثر باشد باید در حوزه‌های دیگر نیز این رویه را به کار ببندیم.
دعوت به صرفه جوئی خلاف واضح سیاست و تبلیغاتی سه سال گذشته محمود احمدی نژاد است که با اشاره به ثروتمند بودن کشور از مصرف بالاتر دفاع می کرد و سیاست انبساطی او که با وجود مخالفت اقتصاددانان با اصرار پی گرفته شد چنین وضعیتی را پدید آورد.