امید معماریان
منصوره شجاعی، از فعالان حوزه زنان و از بنیان گذاران کمپین یک میلیون امضا برای تغییرقوانین زنان، درگفت وگو با روز می گوید امیدوار است که در سومین سال فعالیت کمپین “تغییر برای برابری” فضایی مدنی وجود داشته باشد که در آن، با اتکا به حضور وحمایت مردم، فعالیت بیشتر فعالان جنبش زنان و حمایت های حقوقی، امکان ادامه حرکت های آموزشی و آگاهی بخشی در بستری به دور ازسرکوب و تشنج وتهدید فراهم بشود. این گفت وگو را، که به مناسبت پایان دومین سال کمپین تغییر برای برابری انجام شده است، می خوانید.
چه برنامه ای برای آغاز سومین سال کمپین دارید؟
کمپین تبدیل به یک جنبش شده است. تقریبا می توانم بگویم که بخش مهمی از جنبش زنان است. امسال یک اتفاق واحد برای برگزاری سالگرد نیفتاده است. درست مثل روزجهانی زن. شما شاهدید که گروه ها وطیف های مختلف زنان با سلیقه ها ورویکردهای مختلفشان در هشتم مارس مراسم مختلف برگزارمی کنند. کمپین هم امسال این شکل را به خودش گرفته است. یعنی آنچه راکه دوستان ما در “مدرسه فمینیستی” آرزویش را داشتند -که کمپین یک حرکت وشکل هرمی نداشته باشد - در عمل می بینیم در حال پیاده شدن است. هرکسی و هر گروهی از جمله سایت ”تغییر برای برابری” که سایت اصلی کمپین است، یک برنامه خواهد داشت، و ما هم پوشش مطبوعاتی را عهده دار خواهیم بود. چه در بخش انگلیسی وچه بخش فارسی. گروه های دیگر هم بنابر توانایی شان کارهای مختلفی کرده و می کنند.
با وارد شدن به سال سوم آغاز فعالیت کمپین، تمرکز عمده شما روی چه محورهایی خواهد بود؟
هر حرکت اجتماعی بنا به تحلیل شرایط موجود ممکن است تاکتیک ها وفعالیت های خود را تغییر دهد. در کمپین سه حرکت به صورت موازی پیش رفته است. در نتیجه، جمع آوری امضا، ارتباط چهره به چهره و برگزاری کارگاه ها وتقویت نهادهای کوچک، همزمان اتفاق می افتد. بنا بر تجربه مان این روند نشان می دهد که نهادهای کوچک در حال شکل گیری هستند. موضوعی که برای این حرکت خیلی مهم است. در آغاز سومین سال ما به این نتیجه رسیده ایم که نهادهای کوچک و کمیته های برنامه ریزی در کمپین خودشان به مستقل فعالیت هایی را انجام می دهند. موضوعی که نشان می دهد تجربه دو سال کار آنها را آنقدر مستقل کرده تا به نهادهایی تبدیل شوند که اهداف کمپین را دنبال می کنند.
درحال حاضر آیا تمرکز ویژه ای روی موضوع لایحه حمایت از خانواده در مجلس دارید؟ و از جمله مباحثی که درخصوص چند همسری مطرح می شود؟
مقبله با این لایحه تنها یکی از خواست های کمپین است. یک یا دو قانون نیست که موجب نابرابری می شود. کلیه قوانین تبعیض آمیز باید تغییرکند. متنها اگر موارد فوری بوده - مانند دیه- تلاش کرده ایم آنها را هم مطرح کنیم. چون کار مدنی می کنیم و آنچه می خواهیم از مجلس است. اگر روی لغو حکم اعدام کمپین دیگری کار می کند این هم باعث سعادت است. اما کل خواست ما نیست. یعنی ما نمی توانیم تنها روی لایحه خانواده تمرکز کنیم و به تغییر چند بند آن بسنده کنیم و خواست های فراگیر کمپین را فراموش کنیم. اینها باید همه پا به پای هم پیش برود. الان چون این لایحه به مجلس رفته و اولویت دارد طبیعتا وقت بیشتری روی آن می گذاریم. اما این، به هیچ وجه نباید کمپین را تحت الشعاع قرار دهد. ما دراین مسیر حتی کنار گروه هایی نشستیم که با کمپین همکاری نمی کنند. این ائتلافی که برای لایحه انجام می شود اشکال ندارد. اما فعالان کمپین همواره باید هوشیار باشند که سطح مطالبات مطرح شده در کمپین یک میلیون امضا تحت الشعاع خواست های مقطعی قرار نگیرد. لایحه یکی از خواست های کمپین است، نه همه آن.
آیا در استراتژی های کمپین پیش بینی شده است که در حوزه مسوولین به آگاه سازی پرداخته شود؟ مثلا برای کسانی که در دایره تصمیم سازی وتصمیم گیری هستند؟ از نمایندگان مجلسگرفته تا کارشناسان حوزه های مرتبط دولتی و حتی مراجع مذهبی؟
شما وقتی وارد یک جنبش حقوقی می شوید، مخاطبان، همکاران وکسانی که با آنها وارد دیالوگ می شوید متفاوت هستند. در یک جنبش حقوقی شما قطعا با دستگاه قانون گذاری سروکار دارید. چون نقدتان نسبت به قانون است. چون توجه شما به تغییر قانون است. بنابراین نمایندگان مجلس بخشی از مخاطبان ما را برای تغییر شامل می شوند. شما می بینید که زنان فعال، نمایندگان فعال را ازطریق نامه هایی که در وب سایت های مختلف هم منتشر می شود مورد خطاب قرار می دهند. نکته دیگر اینکه مثلا لایحه چند همسری آنقدر که امثال زنان نماینده مجلس را مورد تهدید قرار می دهد زنان فعال اجتماعی را تهدید نمی کند! برای اینکه ماده بیست وسه آن قانون، که شرط ازدواج مجدد را بر تمکن مالی مرد گذاشته است، بر می گردد به خانواده های امثال نمایندگان مجلس که امکانات مالی بیشتری دارند. همسرهای ما که تمکن مالی اداره یک همسر را هم ندارند!
به صورت عملی لابی می کنید با مجلس؟
اگر منظور آن چیزی است که به عنوان تکنیک لابی نامیده می شود، نه، چنین اتفاقی نیافتاده است. اما به صورت سرگشاده نامه هایی به نمایندگان مجلس نوشته شده است. البته بحث کمپین بحث یک سازمان مشخص نیست. همه زنان ایرانی که معترض به قوانین هستند عضو این کمپین هستند. بنابراین هر کسی ممکن است یک فعالیت مستقل انجام بدهد و اشکالی هم ندارد. هرکسی به دنبال راه حل است تا اهداف کمپین را به پیش برود. می دانید که با مراجعی مانند آیت الله صانعی هم گفت وگو شده است.
دوست دارید یک سال بعد کجا قرار گرفته باشید؟ با توجه به اینکه به نظر می رسد امسال سال سخت تری برای جنبش زنان باشد، با توجه به طرح لایحه خانواده در مجلس…
یک جنبش اجتماعی نمی تواند به حوادث دل خوش کند. جنبش اجتماعی اتکایش به حضور مردمی است و یک فضای مدنی. بنابر این آرزویی که می توانیم برای سال دیگر داشته باشیم این است که فضایی مدنی داشته باشیم و بتوانیم به اتکای حضور و حمایت های مردم و فعالیت های بیشتر فعالان جنبش وحمایت های حقوقی، در بستری آرام وبه دور ازسرکوب وتشنج وتهدید حرکت های آموزشی و آگاهی بخش را به پیش ببریم و قانون گذاران را متقاعد کنیم که قوانین فعلی، برای جوامع بدوی است ودر شان زنان ایران نیست. بعد از ۱۰۰ سال که مدرنیته در کشور ما شروع شده، زمان آن نیست که درمورد چند همسری صحبت کنیم و یا نابرابری در حضانت و دیه. آرامش وامنیت و دموکراسی، آرزوی من برای سال آینده فعالیت مان است. در چنین فضایی است که جنبش زنان به اهداف خود خواهد رسید.