هنر روز، در بخش کتاب می کوشد کتاب ها و نشریاتی را که در حوزه اندیشه و هنر مباحث نظری را منعکس می کنند یا در مسائل اجتماعی و سیاسی مباحثی درخور دارند، به خوانندگان خود معرفی کند. ارجحیت با کتاب های روز خواهد بود، ولی این امر به معنای غفلت از آثارمنتشر شده در گذشته دور یا نزدیک نیست. کتاب های منتشره از پدیدآورندگان ایرانی به زبان های دیگر یا ترجمه شده به این زیان ها هم در کتاب روزجای ویژه ای خواهند داشت. ناشران و پدید آورندگان آثار می توانند برای معرفی یک نسخه کتاب به نشانی زیر بفرستند.
ره آورد داغ در زمستان سرد
آمریکا و ایالت کالیفرنیا به عنوان بزرگ ترین مرکز سکونت ایرانیان در خارج از کشور، محل انتشار نشریات متعددی است. هم اکنون در آمریکا 8 نشریه هفتگی، 9 نشریه ماهانه، 7 فصلنامه، و 30 نشریه نیم سالانه و گاهنامه چاپخش می شود. اگر از نشریات عمومی، که اغلب در برگیرنده یک یا چند صفت “فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، علمی، تاریخی، و ورزشی” هستند، بگذریم چندین نشریه معتبر وجود دارد که جنبه علمی و تحقیقی داشته و انتشارشان در جامعه تحقیقی- فرهنگی تاثیر گذار بوده است. مانند دو فصلنامه “ایران نامه” و “ایران شناسی” که از نشریات تحقیقی معتبرمحسوب شده و مطالب شان نه تنها هم وزن و همسنگ نشریات جدی در ایران است، بلکه مقالات آنها همه بطور دست اول توسط محققان دانشگاهی و فرهنگی تهیه شده و مورد استناد و تفحص محققین قرار می‌گیرد. سومین فصلنامه معتبر خارج از کشور “ره آورد” یا”نامه آزاد اندیشان ایران” است که در سال 1981 توسط زنده یاد حسن شهباز بنیان گذاری شد و تاکنون مقالات تاریخی[به ویژه خاطرات دولتمردان دوران پهلوی که می‌تواند برای محققین آینده مفید باشند] و فرهنگی- هنری را منتشر کرده است.
در توصیف و شناخت فصلنامه ره آورد، که به درستی “نامه آزاد اندیشان ایران” نام گرفته و مطالب غنی و خواندنی اش تحسین هر دوستدار کتاب و اهل پژوهش و اندیشه را بر می‌انگیزد، باید گفت به راستی کار سترگی است که بدون کوشش شبانه روزی کوشندگان آن و عشق و علاقه به حفظ و گسترش فرهنگ ایرانی و بالا بردن فضای روشنگری و بازاندیشی ممکن نبوده و نیست. این ویژگی ها صرفا از حجم مطالب و ظاهر نفیس و چشمگیر ناشی نمی شود، بلکه محتوای غنی و پشتوانه فکری آن است که به این نشریه وزن و اعتباری خاص می بخشد. ره آورد گردآورنده مجموعه پر باری از ادب، هنر، دین، فلسفه، شعر، تاریخ، مسایل و مفاهیم اجتماعی و خاطره‌ها و سرگذشت بزرگان و تاریخ سازان ایرانی و بررسی و نقد کتاب است که با قلم اهل فن‌اش هر بار در مجلدی زیبا و قطور و بسیار حرفه‌ای به رشته تحریر در می‌آید تا به خواست هرعلاقه و سلیقه‌ای پاسخ دهد.
هشتاد و یکمین شماره این نشریه در حالی منتشر می شود که استاد حسن شهباز دیگر در میان دوستداران فرهنگ و ادب پارسی نیست. این ششمین شماره پس از فوت ایشان در هفتم ماه مه 2007 است که همچون روال سال های پیشین در 8 بخش تنظیم و انتشار یافته است.
در این شماره ضمن بدرود با مشاهیری چون علیرضا حیدری، مهندس خلیل پارسا، ابوالفتح اردلان، قیصر امی پور و ژاله اصفهانی که به تازگی از میان ما رفتند، مطالبی به یاد و خاطره عمران صلاحی، احمد شهید، حبیب نفیسی، مکرم اصفهانی-سخنور جهل ستیز و نصرالله امیر انتظام چاپ شده است.
در بخش ادب، هنر، دین، فلسفه این شماره می خوانید: عیار خرد در شعر ماندگار[پروفسور فضل الله رضا]، در شناخت عرفان[جهانگیر شمس آوری]، جنبش یک میلیون امضا[دکتر کاظم علمداری]، آینده مذهب در اروپا[دکتر علی بیهقی]، سیری در آثار نقاشی حسام ابریشمی[ماندانا زندیان]، کیومرث در اسطوره و در روانشناسی[مهدی سررشته داری]، گفت و گویی صمیمانه با پوران فرخزاد[دکتر مینو وزیری گرجی]، رباعی و بن مایه ساختاری آن[احمد وکیلی]، دموکراسی آمریکا را بهتر بشناسیم[دکتر عسگری]، نگاهی به ادبیات داستانی نسل امروز ایران[شهرنوش پارسی پور]، گیاهان دیگردر هزار سال شهعر فارسی[دکتر بهرام گرامی].
بخش ایران در گذرگاه تاریخ نیز با مقالاتی از دکتر محمد توکلی طرقی[مادر وطن و اجتهاد عمومی]، حسن آذین فر[تاریخ پول]، پروفسور سیدحسن امین[امیر کبیر و اصلاحات قضایی]، دکتر حیدر قلی عمرانی[دربار شاهنشاهی و اتحادیه های کاگری]، دکتر میترا مقبوله[داستان ملکه استر و خشایارشا]، دکتر امید اسفندیاری[اصناف پیشه ور در دوره صفوی]بهزد حسنی و نسیم دانشور[حثقوق بشر و طلوع پرشکوه هخامنشیان]، اسماعیل جسیم[مروری بر تاریخ روزنامه نگاری در ایران] و قسمت دوم مصاحبه ماندانا زندیان با ایرج گرگین طینت یافته است.
در قسمت معرفی و نقد کتاب نیز شش کتاب از جمله خاطرات یک گیشا، گل و گیاه در هزار سال شعر فارسی، مهره مار و… بررسی شده است.
بخش شعر و شاعران هشتاد و یکمین شماره نیز با شعری از زنده یاد حسن شهباز به نام در آن هامون پاک موطن زرتشت آغاز شده و سپس اشعاری از مجید نفیسی، حسین منزوی، لیلا فرجامی، مانا ااقیی و ساناز زارعی در پی می آید.
فصلنامه ره آورد که در یک سال گذشته به همت بانو شعله شهباز، همسر استاد حسن شهباز، فرزند شان گیتی شهباز و دوستان آن زنده یاد از جمله غفور میزرایی و نصرت‌الله ضیایی منتشر شده، همچون شماره پیشین فصل انتهایی خود را به خلاصه نوشته ها به زبان انگلیسی اختصاص داده است.
P.O.Box 94000 creteil cedex
France10014
صوراسرافیل: نامه آزادی
نویسنده: سهراب یزدانی
288ص، تهران: نشر نی، 1386، چاپ اول
در میان ده ها روزنامه ای که پس از برقراری مشروطیت در ایران منتشر شدند، «صور اسرافیل» نام و آوازه ای بی همانند یافت و به صورت یادگار ارزشمند مشروطیت ایران در آمد. نویسندگان «صور اسرافیل» به نقد گسترده پدیده های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جامعه خود پرداختند. هدف نقد آنان، گذار از دایره عقب ماندگی و ساختن جامعه ای پیشرفته بر پایه عدالت اجتماعی بود. مقاله های اصلی این نشریه مترقی، زمینه فکری مشخصی داشتند و نویسندگان آنها می خواستند علاوه بر نشان دادن عوارض عقب ماندگی، به ریشه های دشواری های اجتماعی نیز پی ببرند. در کتاب حاضر، چند سرمقاله و مقاله کلیدی «صور اسرافیل» و ستون طنز «چرند و پرند» بررسی شده و پرسش های زیر مورد توجه قرار گرفته است: 1- نویسندگان «صور اسرافیل» صفحه سیاست کشور را چگونه می دیدند؟ 2- چه راه حلی برای مسئله ارضی ارائه کردند؟ 3- از مقوله های حساس سنت و تجدد چگونه سخن گفتند؟ 4- کدام مکتب های فکری و سیاسی راهنمای آنان بود؟
از دریچه نقد: گفتارها و جستارهای انتقادی ادبی- مجموعه 2 جلدی
نویسنده: عبدالعلی دستغیب
به کوشش: علیرضا قوجه زاده
1139 ص، تهران: موسسه خانه کتاب، 1386، چاپ اول
این کتاب، گزیده ای از مقاله هایی است که در فاصله سال های 1337 تا 1385 خورشیدی نوشته شده و بیشتر آنها در مجله ها و روزنامه هایی مانند «فردوسی»، «نگین»، «پیام نوین»، «چیستا»، «کیهان فرهنگی» و… چاپ شده است. موضوع این مقاله ها، نقد داستان و شعر معاصر ایران، نظریه های ادبی و هنری و بررسی آثاری از نویسندگان و شاعران فارسی زبان و هدف آنها، روشن کردن گوشه هایی ناشناخته از ادبیات کلاسیک و معاصر ایران است. از این رو مقاله های این مجموعه بسیار متنوع است. در جایی، کتاب های شعر و داستان نقد شده، در جایی، آثار بزرگان ادب کلاسیک فارسی مورد بررسی قرار گرفته و در جایی دیگر، از نظریه های فلسفی و ادبی سخن رفته است. بخش بزرگی از این مجموعه به بررسی ادبیات داستانی و شعر معاصر ایران اختصاص دارد. در این بخش آثار شاعران و نویسندگان مشهور و هم چنین کم تر شناخته شده معاصر، مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته است.
نمدهای ایرانی: پژوهشی در زمینه نمدهای منطقه گرگان و دشت(مصور، رنگی)
نویسنده: محمود جوادی پور
472 ص، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر، 1386، چاپ اول
نمدهای ایران، در هر منطقه از این سرزمین بزرگ، رازی سر به مهر دارند. این نمدها، با شکل های تجریدی و نمادین و رنگ های برگرفته از طبیعت، بخشی از فرهنگ و هنر عامیانه ما را تشکیل می دهند. پژوهشی درباره نمدهای ایران، در مقام مقایسه نسبت به قالی و گلیم، بسیار اندک و انگشت شمار است. از این رو کتاب حاضر را به حق می توان جزء اولین پژوهش های علمی در زمینه شناخت نمدهای ایران دانست. نویسنده ضمن بررسی دقیق نمدهای منطقه گرگان و دشت در شمال شرقی ایران، نشان می دهد که چگونه عدم رعایت دقیق نکات فنی بر پایه یک روش ثابت و حساب شده علمی، بیان آزادانه احساس فردی و سرانجام بر کنار بودن از آلودگی ناشی از تمدن و تجدد، زمینه ایجاد تنوع و زیبایی در این نمدها را به وجود آورده است.
ترمه های سلطنتی ایران و کشمیر (مصور، رنگی)
تالیف: رحیم عناویان، ژرژ عناویان
زیر نظر: تومویوکی یامانوبه
198 ص، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر، 1386، چاپ اول
شال های پشمی ایران و هند که به آنها نام شال کشمیر اطلاق گردیده، به احتمال قوی زیباترین پارچه هایی هستند که به دست انسان بافته شده اند. این ترمه ها که زادگاهشان قلب آسیای مرکزی و ارتفاعات کشمیر است، از پشم های نرم کشمیری که دارای الیاف بلندی هستند تهیه می شدند. صنایع و هنرهای وابسته به شال های کشمیر در زمان حکومت «شاه عباس اول»، مورد توجه و علاقه دربار ایران قرار گرفت. با ورود این هنر به ایران، دوران موسوم به دوران طلایی هنر پارچه بافی در ایران آغاز شد. این هنر در دوران صفویه به سرعت رو به گسترش گذاشت و چیزی نگذشت که بر مرحله ای از تکامل رسید که متمایز ساختن ترمه های ایرانی و کشمیری غیر ممکن شد. در کتاب «ترمه های سلطنتی ایران و کشمیر»، ضمن تشریح هنر سنتی رنگرزی و بافندگی ترمه در ایران و کشمیر، خصوصیات پشم، رنگ های نباتی و ترکیبات شیمیایی آنها و هم چنین روش های مختلف بافندگی ترمه مورد بررسی قرار گرفته است. یک صد تصویر رنگی کتاب، نشان دهنده انواع گوناگون ترمه و سلسله دوزی های ایران و کشمیر است و چهار تصویر اضافی، نمایشگر نمونه های کامل شال می باشد. علاوه بر آن در مورد هر یک از قطعات ترمه معرفی شده در کتاب، مبدا، تاریخ، نوع رنگ ها، روش بافت، طرح، مایه های اصلی و سایر اطلاعات مهم نیز ارائه شده است.
از مدرسه معارف تا انجمن حجتیه و مکتب تفکیک
نویسنده: محمدرضا ارشادی نیا
516 ص، قم: انتشارات بوستان کتاب قم، 1386، چاپ اول
حدود هشتاد سالی است که پاره ای از دانشوران حوزه دین، با ارائه دیدگاهی، در صدد تفکیک فلسفه و عرفان از معارف دینی برآمده اند. آنان مدعی اند که با اتکاء به آموزه های قرآن و اهل بیت، حکمتی ناب و خالص ارائه داده اند. این نوع برداشت در سال های اخیر به «مکتب تفکیک» مشهور شده است. تاکنون نقدهای متعددی به این مکتب شده اما هیچ کدام به استناد منابع دست اول آن نبوده است. کتاب حاضر با اتکاء به درس ها و نوشته های بنیانگذار این مشرب، «میرزا مهدی اصفهانی» و نیز تقریرات شاگرد برجسته و وفادارش «شیخ محمود تولایی»، مشهور به «حلبی» - که «انجمن حجتیه» را بنا نهاد- نوشته شده و در شش فصل به معرفی و نقد «مکتب تفکیک» پرداخته است: معرفت شناسی، هستی شناسی، خداشناسی، جهان شناسی، معرفت نفس و معاد شناسی.
تا شقایق هست… : گزیده ای از نقاشی های سهراب سپهری
نقد نقاشی ها: جلال الدین سلطان کاشفی
گردآوری و مقدمه: پروانه سپهری
92 ص، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1386، چاپ اول
تاکنون کتاب ها و مقالات بسیاری در باب نگاه شاعرانه «سهراب سپهری» نوشته شده و آلبوم های گوناگونی از نقاشی ها و آثار او، گاه به صورت پراکنده و گاه به شکلی منسجم– به عنوان مجموعه آثارش – به چاپ رسیده است؛ آثاری که ما را با گوشه هایی از هنر او – چه در قالب شعر و چه در قالب نقاشی – آشنا کرده اند. با این حال، باز هم شاهد آثاری هستیم که «سپهری» در قلمرو نقاشی به وجود آورده و تا به حال به چاپ نرسیده اند؛ آثاری که گویای دست پرتوان او و طراوت اندیشه هایش هستند. در کتاب «تا شقایق هست…»، تعداد از این نقاشی ها گردآوری و معرفی شده اند. این مجموعه از نقاشی های او که شاید سرآغاز راهش بوده باشد، در بستر عناصر فیگورایتو، با رویکرد به طبیعت نقش گردیده اند و حکایت از نگاه شخصی و بصیرت منحصر به فرد او دارند.
مکاتبات دول ثلاثه با دولت ایران/جلد اول: انگلیس
به اهتمام: عباسقلی صادقی، فروزنده کاظمی
342 ص، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1386، چاپ اول
این مجموعه، شامل متن نامه هایی است که سرکنسول انگلیس در تبریز در فاصله سال های 1269 تا 1303 ه. ق، یعنی در دوره سلطنت «ناصرالدین شاه» به مقامات ایرانی نوشته است و در ضمن آنها خواستار انجام خرده فرمایش های خود و اتباع انگلیس که بیشتر تاجر بوده اند، شده است. این اسناد گوشه ای از تاریخ معاصر ایران را که تاکنون کمتر مورد توجه واقع شده است، روشن می کنند و در مجموع پرده از ضعف دستگاه حکومت ایران بر می دارند. در این اسناد از شخصی به نام «میرزا معصوم خان» یاد شده است که دارای عناوین رسمی و غیر رسمی مختلفی بوده است، از قبیل « مقرب الخاقان»، «عمده الخوانین العظام»، «آقای حاجی میرزا معصوم خان»، «نایب اول کارگزاری در ولایت آذربایجان» و… از این رو، در ابتدای این مجموعه چند سند که به سابقه زندگی و تحصیلات «میرزا معصوم خان» مربوط می شود، آورده شده است.
صفحه های فارسی شرکت گرامافون (1899 تا 1934 میلادی)
نویسنده: مایکل کنی یر
برگردان به فارسی: محسن محمدی
470 ص، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1386، چاپ اول
موضوع این کتاب، صفحه شناسی یا دیسکوگرافی آثار موسیقی ایرانی است و به بخشی از آثاری می پردازد که شرکت چند ملیتی «گرامافون» و شرکت های جانشین و شرکت های وابسته به آن ضبط و عرضه کرد. «گرامافون» شرکت پیشتاز در زمینه صنعت ضبط صدا در ایران بود. این شرکت نخستین ضبط صفحه از موسیقی ایرانی را در ژانویه 1906 با فرمان حمایتی «مظفر الدین شاه»، پادشاه وقت ایران، انجام داد. نام شرکت «گرامافون» بعدها چنان در ایران مصطلح شد که این اسم خاص به اسم عام برای صفحه های هفتاد و هشت دور و دستگاه های پخش صفحه مبدل گردید.
نقاشی های بقاع متبرکه در ایران (مصور، رنگی)
نویسنده: علی اصغر میرزایی مهر
148 ص، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر، 1386، چاپ اول
در این پژوهش، نقاشی های بقاع متبرکه در ایران که نمونه کامل نقاشی های عامیانه مذهبی در سرزمین ما به شمار می آید، بررسی شده است. توسعه جدی این نوع نقاشی را در قرن یازدهم هجری و در نیمه دوم حکومت صفویه در ایران باید بازجست. عواملی که باعث پیدایش و گسترش نقاشی های عامیانه مذهبی در این دوره شدند عبارتنداز: رشد طبقه متوسط شهری، توسعه بازرگانی و آشنایی با هنر سرزمین های دیگر، عدم تمرکز هنرها در دربار، افزایش ثروت عمومی در جامعه و پدیدار شدن اوقات فراغت، مردمی شدن ادبیات در مکتب اصفهان یا هندی، گسترش نسبی سواد در جامعه شهری، جنگ و تنش سیاسی- مذهبی پیوسته با رقیب دیرینه یعنی عثمانی ها و رشد تعصبات مذهبی همراه با آن، و رواج و تعمیق اندیشه های شیعی در میان مردم و نیاز حاکمان به تبلیغات سیاسی که کاملا با مذهب همراه بود. کتاب «نقاشی های بقاع متبرک در ایران»، کوششی است برای بازشناسی ارزش های چشمگیر هنری و پایگاه اجتماعی و فرهنگی نقاشی های روایی عامیانه و مذهبی؛ نقاشی هایی که تا چندی پیش بر دیوار بقاع متبرکه جلوه گری می کرد و امروزه فقط نمونه هایی انگشت شمار از آنها به جا مانده است.
تشیع در عراق، مرجعیت در ایران
نویسنده: رسول جعفریان
143 ص، تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، 1386، چاپ اول
این کتاب با بحثی درباره پیشینه تشیع در عراق و جغرافیای انسانی و سیاسی شیعه در آن سرزمین آغاز می شود. آنگاه گستردگی حضور اتباع ایرانی در عراق، در آغاز قرن بیستم مورد توجه قرار می گیرد. فصل بعدی کتاب به مسئله مرجعیت شیعه در عراق و ایران می پردازد. پایان بخش کتاب، فصلی است با عنوان «مرجعیت در عراق و چالش های پیش رو در دوره اخیر». در این فصل، موضوع هایی هم چون «بازگشت مرجعیت به عراق: آیت الله حکیم»، «مشارکت فعال تر عرب های شیعه در حوزه نجف»، «اخراج ایرانیان از عراق»، «تاسیس حزب الدعوه و برآمدن شیعه در عراق»، «دوران مرجعیت آیت الله خویی» و«عراق پس از صدام و مرجعیت شیعه»، مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.