مهسا آسا
دوهفته بعد از افشاگری تاریخی دانش جعفری، افشاگری های رییس سابق بانک مرکزی که بعد از برکناری از سمت خود انجام داده اما منتشر نشده بود برملا گردید. مصاحبه ای که در آن ابراهیم شیبانی گرچه با احتیاط بسیار اما فاش می کند که حرکت های اشتباه دولت از هدف گیری نادرست و غیرمدبرانه ناشی می شود.
داوود دانش جعفری که با شرح ناگفته های تصمیم گیری در دولت احمدی نژاد، جلسه خداحافظی خود را از این دولت به یک جلسه تاریخی تبدیل کرد در حالی دست به چنین کاری زد که روزنامه دولت از همان روز با قلم مشاوران محرم رییس جمهور به او فحاشی می کنند. وی با این ترتیب عملا پیشنهاد محمود احمدی نژاد را برای فعالیت در سمت مشاور عالی اقتصادی رییس جمهوری پاسخ رد داد چرا که به نوشته سردبیر اعتماد ملی چطور از کسی که چنین اختلافاتی با رییس جمهور و مشاورانش دارد مشورت گرفته شود.
به گزارش شهاب‌نیوز ابراهیم شبیانی رییس سابق بانک مرکزی ، در این گفتگو که ظاهراً یک روز پس از سخنان تکان دهنده دانش جعفری [اینجا] انجام شده اما به دلایلی تاکنون منتشر نشده بود، «حرکت اشتباه ناشی از هدف‌گیری نادرست و غیر مدبرانه دولت» را علت اصلی اختلاف نظر خود با سایر وزرا و نهایتاً خروج از کابینه احمدی‌نژاد ذکر کرده است. وی از بی‌توجهی دولت به ”استدلال‌های واضحی” که مخالفان کاهش دستوری سود بانکی مطرح می‌کنند ابراز تعجب کرده و اظهارات چندی پیش پرویز داوودی معاون اول رئیس جمهور را «نگاه تک‌بعدی» به اقتصاد ایران خوانده است.
برکنار شده ها
میان افراد مهمی که در سه سال گذشته از تیم دولت که دائم در حال تغییر آن هم به توهین آمیزترین شکل هاست، خارج شده اند دانش جعفری تنها کسی است که همه داستان را بازگفت، فرهاد رهبر رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی نیز گرچه در جمع هواداران و مشاوران دولت باقی ماند اما سرانجام نتوانست ساکت بماند و ماه ها بعد از کنار گذاشتن شدن از دولت در مصاحبه ای گوشه هائی از اختلافات را فاش کرد.
اما مهم ترین چهره ای که از شغل خود در دبیری شورای عالی امنیت ملی توسط احمدی نژاد برکنار شد، علی لاریجانی بود در حالی که نماینده رهبر در شورای عالی امنیت ملی بود و هست. لاریجانی که بعد از جدائی از دولت به سمت نمایندگی مجلس رفت و از سوی روحانیون به قم دعوت شد و به شکل ویژه ای وارد مجلس شده و نامزد قوی ریاست مجلس است بعد از آن که سعید جلیلی به جای وی برگزیده شد، به دستور رهبر جمهوری اسلامی اول آن که وی را در اولین ملاقاتش با سولانا کمیسر خارجی اتحادیه اروپا همراهی کرد تا نشان داده باشد که احمدی نژاد چندان هم در تحقیر مدیران دست بازی ندارد و دیگر آن که چند سفر مهم بعدی وی که به عنوان سفر خصوصی اما با اهداف سیاسی صورت گرفت، نشان دهنده نارضایتی بود که از عمل احمدی نژاد در مقامات بالا وجود دارد. احمدی نژاد در حرکتی نامنتظر و ناهماهنگ با شان ریاست جمهوری حتی با سفر لاریجانی به قاهره هم به نوعی مخالفت کرد و آن را علنی کرد.
اولین وزیر رفاه که به شکلی مجبور به ترک شغل خود شد، با گفتن چند کلمه معنادار نشان داد که چرا بعد مدت کوتاهی از دولت جدا شده است. اما پرنکته ترین تغییرها در مورد وزیر کشور رخ می دهد که از دو ماه قبل و در بدترین زمان ها خبر برکناری وی – همزمان با دانش جعفری – اعلام گردید و حتی سه روز مانده به برگزاری انتخابات دوره دوم مجلس، رییس جمهور حکم محمد رضا رحیمی را برای جانشینی وی صادر کرد، اما بنا به اخباری که درز کرده است با تذکر رهبر جمهوری اسلامی این تغییر تا بعد از انتخابات منتفی شد. اما تعجب برانگیز آن است که در حالی که هنوز آقای پورمحمدی در جای خود نشسته و در جلسات هیات دولت شرکت می کند معاون اول رییس جمهور و مشاور وی به صراحت باز می گویند که وی برکنار شده است.
یک کارشناس مسائل تاریخی معتقدست چنین نوع رفتاری در طول دیکتاتوری پادشاهی هم با مقامات دولتی صورت نگرفته اولا در بیشتر مواقع از لفظ برکناری استفاده نشده و دیگر آن که بازی هائی شبیه به آن چه در دوران دولت احمدی نژاد صورت می گیرد هیچ سابقه ای نداشته است.
ابراهیم شیبانی که معاونت محسن نوربخش را به عهده داشت و با مرگ ناگهانی وی به این سمت برگزیده شد و بعد از دولت خاتمی هم در جای خود ماند از جمله کسانی بود که گفته می شد مقام رهبری وی را انتخاب کرده بودند چنان که بعد از برکناری وی توسط احمدی نژاد بر کس پوشیده نیست که طهماسب مظاهری منتخب و مطلوب رییس جمهوری نیست و از جای دیگر منصوب شده و در همین هفته گذشته بر سر جنجالی که درباره بسته پیشنهادی وی پیش آمد دوباره شایعه برکناری وی بر سر زبان افتاد که عملی نشد.
چالش مزمن
شیبانی در مصاحبه خود که با خبرنگار ایسنا که اولین اظهار نظر وی بعد از برکناری اش بوده است، درباره بزرگ‌ترین و مهم‌ترین چالش‌های اقتصاد ایران گفته است: به عقیده من تورم و نقدینگی اساسی‌ترین و در عین حال مزمن‌ترین چالش‌های اقتصاد کشورمان هستند که در طول سال‌های گذشته با قوت و ضعف، جامعه و مردم را آزار داده‌اند و با وجود اینکه این درد برای اقتصاددانان و مدیران کشور، دردی آشناست درمان آن در گرو باور عمومی و اتفاق نظر در مورد علل اصلی پیدایش و تداوم این چالش همیشگی است.
وی با اشاره به اختلاف نظرهای موجود در مورد ریشه‌های تورم افزوده: برخی در دولت معتقدند افزایش نرخ نقدینگی تاثیر در رشد نرخ تورم ندارد ولی در اواخر حضورم در هیات دولت شاهد بودم که سرانجام نسبت به ارتباط مستقیم این دو مولفه توافق حاصل شده بود.
رئیس کل سابق بانک مرکزی ادامه داده: در مقایسه با کشورهای همسایه و اقتصاد‌هایی که شرایطی مشابه وضعیت ما دارند، نرخ رشد 20 درصدی برای نقدینگی در کشور ما بالاست، گرچه مقداری از این رشد ناشی از سرمایه‌گذاری بزرگی است که در حال انجام است ولی آنچه مسلم است نمی‌توان به بهای تسریع و گسترش در پروژه‌های عمرانی و توسعه‌ای و یا کاهش نرخ بیکار از آثار ناخوشایند نقدینگی روز افزون در افزایش نرخ تورم چشم‌پوشی کرد.
وی تصریح کرده: در تمام این سال‌ها به عنوان یک اقتصاد خوانده به مسوولان گوشزد کردم که خرج کردن منابع گرچه شیرین است ولی مضرات فراوانی نیز دارد که بسیار تلخ و ناگوار است ولی میل شدید دولت‌ها به اجرای طرح‌های عمرانی همواره بر این تذکر علمی فائق می‌آمد.
شیبانی درباره ماجرای کاهش نرخ سود بانکی در زمان ریاست وی بر بانک مرکزی و اظهارات دانش جعفری که گفته بود هم او و هم شیبانی مخالف کاهش دستوری نرخ سود بانکی بوده‌اند، تصریح کرده: «بحث کاهش نرخ سود بانکی پیش از روی کار آمدن دولت نهم نیز مطرح بود، چنانچه در آغاز دوره ریاست من نرخ سود 24 درصد بود ولی از زمان کناره‌گیری من این نرخ به 12 درصد کاهش پیدا کرده بود».
او ادامه داده: این یعنی من به عنوان رییس کل بانک مرکزی مخالفتی با کاهش نرخ سود بانکی نداشته‌ام و هنوز هم ندارم، اصلا هیچ اقتصادخوانده‌ای با کاستن از این نرخ مخالف نیست بلکه همه بحث بر سر اولویت مهار تورم بر کاهش نرخ سود بانکی و در نظر گرفتن میزان تاثیرگذاری این مولفه در قیمت‌های تمام شده است.
رییس کل سابق بانک مرکزی اضافه کرده: از این رو این تصور که با کاهش نرخ سود بانکی می‌توان تورم را کنترل کرد، تصوری نادرست و اشتباه است که من بارها سعی کرده‌ام آن را تذکر دهم ولی زمانی که مجلس هفتم در حال بررسی مصوبه‌ای برای کاهش سالانه نرخ سود بانکی بود، این توضیحات من مورد توجه اقتصاد دانان مجلس هم قرار نگرفت.
وی تاکید کرده: در تعجبم که این استدلال واضح چرا مورد توجه قرار نمی‌گیرد چرا که وقتی تورم 18 درصدی داریم نمی‌توانیم با نرخ بانکی 10 درصد توقع داشته باشیم که مردم در بانک‌ها پس انداز کنند و نقدینگی خود را از بانک‌ها بیرون نیاورده و به بازارهایی مانند مسکن وارد نکنند، بنابراین هنوز هم معتقدم باید جلوی یکسری از هزینه‌ها را گرفت و با کنترل نقدینگی، بستر را برای کاهش طبیعی نرخ سود بانکی هموار کرد.
شیبانی با اشاره به اظهارات پرویز داوودی معاون اول رییس‌جمهور که در پاسخ به انتقادات دانش جعفری مطرح شده بود نیز گفته است: گفته‌های معاون اول رییس جمهور، مبتنی بر منحنی فیلیپس در مباحث اقتصاد کلان است. بر مبنای این تئوری نرخ بیکاری و نرخ تورم معکوس یکدیگر حرکت می‌کند، بنابراین به اعتقاد دکتر داوودی اگر توجه خود را معطوف پایین آوردن تورم کنیم، نرخ بیکاری افزایش می‌یابد و از همین رو نرخ تورم بالایی که شاهد آن هستیم، هزینه‌ای است که برای اشغال‌زایی پرداخت می‌کنیم. این نگاه تک بعدی بدان معناست که یا باید تورم را بپذیریم یا بیکاری را در حالی که هنر دولتمردان و اقتصاددانان برقراری تعادل و توازن میان این دو مولفه است.
رییس کل سابق بانک مرکزی افزوه: درست است که بر مبنای آمارهای مرکز آمار ایران نرخ بیکاری اندکی کاهش یافته ولی از سوی دیگر همه اقشار مردم زیر فشار شدید تورم قرار گرفته‌اند.
شیبانی در پایان، پافشاری خود را بر این زاویه نگاه، علت اصلی اختلاف نظر با سایر اعضای دولت دانسته و گفته است: من شخصا به بحث تورم توجه و حساسیت خاصی داشته و دارم همین پافشاری به چالش اصلی من با دیگر اعضای دولت نهم تبدیل شده بود و نهایتا هم منجر به خروج من از بدنه دولت شد.