رابرت رید
خروج نیروهای نظامی آمریکا از عراق راه را برای گسترش نفوذ ایران در خاورمیانه باز می کند، هر چند این درهای باز ممکن است در صورت سقوط متحد نزدیک ایران، بشار اسد، به سرعت بسته شود.
این موضوع از جمله تردید هایی است که با تصمیم باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا، برای خروج سربازان آمریکا از عراق و شکست وی در توافق با مقامات عراقی برای تمدید حضور نیروهای نظامی این کشور در عراق، بوجود آمده است.
در نظر اول ایران برنده این حرکت است، بخصوص اگر آمریکا تصمیم بگیرد مکان قدرت خود را از منطقه استراتژیک خلیج فارس به آسیای جنوب شرقی انتقال دهد. ولی اتفاقات مربوط به بهار عربی هم علاوه بر عاقبت جنگ نه ساله عراق، رقابت میان ایران و آمریکا و متحدان عربی این کشور را دچار نوسانات زیادی کرده است که پش بینی ها را در این زمینه دشوار می سازد.
اکنون دیگر هزاران سرباز آمریکایی در مرز عراق با ایران مستقر نخواهند بود. اکنون دولتی در عراق باقی می ماند که مسلمانان شیعه در آن دست بالا را دارند و سیاستمداران آن سال ها در دوران صدام حسین در ایران پناهنده بوده اند.
با کاهش نیروهای نظامی آمریکا به چند صد نفر، ایران سعی خواهد کرد نفوذ خود را در سرویس های اطلاعاتی عراق گسترش داده - که کلید نفوذ در سیاست داخلی عراق است - و پیوند خود را با شیعیان و سیاستمداران کرد تقویت کند.
عراق به عنوان دومین کشور پرجمعیت خلیج فارس با یکی از بزرگترین ذخایر نفت جهان، می تواند با داشتن حکومتی طرفدار ایران، بازی قدرت میان ایران و متحدان آمریکا در منطقه را دستخوش تغییری اساسی کند.
ایران هم اکنون هم، علی رغم حضور نیروهای آمریکا در عراق، نفوذ زیادی در این کشور دارد.
اشغال عراق به رهبری آمریکا در سال 2003، اتحاد نامانوسی را میان آمریکا و احزاب شیعه عراق بوجود آورد که هم با واشنگتن رابطه داشتند و هم با تهران. نوری المالکی، نخست وزیر عراق، پس از بحران سال 2010 که تقریبا شغل وی را به خطر انداخت، بیش از پیش به ایران نزدیک شده است.
با خروج آمریکائیان این رابطه نزدیک تر خواهد شد.
با این وجود آینده چندان هم روشن نیست. این آینده بستگی زیادی به نحوه عمل بازیکنان اصلی و بخصوص آمریکا، در دیپلماسی پس از جنگ عراق دارد.
آنتونی کوردزمن، از مرکز مطالعات بین المللی و استراتژیک می گوید: “آمریکا باید نفوذ ایران را محدود کند و این کار را از طریق ایجاد ارتش قوی عراقی برای دفاع از کشور می تواند انجام دهد. آمریکا همچنین باید ساختار نیروهای آمریکایی در منطقه را به نوعی تغییر دهد که با نیروهای عراقی پیوند داشته باشد و در صورت لزوم در برابر نیروی نظامی و سیاسی ایران ایستادگی کنند.”
توانایی ایران در دست اندازی به عراق پس از خروج نیروهای آمریکا نامحدود نیست، بخصوص با توجه به رشد ناسیونالیسم و فائق آمدن بر مقابله خونین شیعه و سنی در این کشور.
بسیاری از مردم عادی عراق خاطرات تلخی از جنگ هشت ساله با ایران دارند که در آن سربازان شیعه بار تلفات را تحمل کردند. خصومت با ایران در میان اقلیت سنی قوی تر است و بسیاری از تبلیغات مربوط به خطر تسلط ایران هم از همین محافل سنی نشات می گیرد.
پیروزی استراتژیک ایران در عراق از سوی دیگر از سوی تحولات سوریه نیز تهدید می شود.
سقوط رژیم 40 ساله اسد بزرگترین ضربه به ایران در منطقه خواهد بود، که می تواند به انزاوی بین المللی ایران منجر شود.
سوریه پل ایران به لبنان است که گروه شبه نظامی حزب الله دهه هاست که با کمک ایران در این محل حضور دارد؛ کمک هایی که از مجرای سوریه به آن می رسد. ایران همچنین تماس خود با گروه فلسطینی حماس، که ستاد آن در دمشق قرار دارد، را نیز از دست می دهد.
با توجه به این تردید ها نیروهای منطقه در حال تعریف دوباره اهداف استراتژیک خود هستند.عربستان سعودی و متحدان آن در خلیج فارس اکنون تحولات سوریه را به دقت دنبال می کنند. مهمترین حرکتی که از این جانب صورت گرفته تحریم سوریه توسط اتحادیه عرب است.
در همین حال سعودی ها در حال تشویق حمایت از اردن هستند که با عراق و مصرهم مرز است و می تواند باعث تقویت جبهه سنی در منطقه شود.
تمام این احتمالات و تلاش ها در نهایت توسط اتفاقاتی که در عراق، پس از خروج نیروهای آمریکا می افتد، مشروط می شود.
پل سالم، از بنیاد صلح بین المللی کارنگی می گوید: “تهران با واکنش نسبت به تحولات عراق کوشش می کند نفوذ خود را تثبیت کند. با این وصف، نفوذ ایران در فردای بغداد مسجل نیست. ناسیونالیسم عراقی و عربی در عراق عمیق است و ممکن است ایران را در تسلط بر عراق دچار مشکل سازد؛ همانگونه که آمریکایی ها را با مشکل مواجه کرد.”
منبع: سانفرانسیسکو کرونیکل– 16 دسامبر
