تعداد فیلم‌های با محوریت زنان در جشنواره فیلم فجر امسال بیش از سال‌های گذشته است. اگر بخواهیم آماری نسبی بدهیم باید بگوییم نیمی از فیلم‌های بخش سودای سیمرغ بیست و ششمین جشنواره‌ی فیلم فجر با محوریت زنان ساخته شده‌اند. اما از فیلمسازان شناخته شده زن- رخشان بنی‌اعتماد، پوران درخشنده، تهمینه میلانی و منیژه حکمت- خبری نیست و اغلب این فیلم ها را مردها کارگردانی کرده اند.
اندر حکایات زنان جشنواره…
زمانی که لیست فیلم‌های حاضر در جشنواره را دریافت کردم، زیر و رویش کردم برای یافتن نام یک کارگردان مطرح زن. نتیجه این جستجو تنها رسیدن به نام پریسا بخت‌آور بود که با سریال تلویزیونی “من یک مستأجرم” به عنوان کارگردانی توانا شناخته شده‌بود و این بار با فیلم “دایره زنگی” که آن هم در بخش نگاه اول و غیررقابتی پذیرفته شده‌بود در جشنواره حضور داشت. اگرچه از گوشه و کنار شنیده بودیم این فیلم، فیلم خوبی از آب درآمده است و به دلیل موضوع متفاوت و استفاده از بازیگران مطرح سینما حرف‌های زیادی برای گفتن دارد اما باید به نظر هیأت نظارت بر جشنواره احترام می‌گذاشتیم، پس رضایت اجباری دادیم به دیدن این فیلم در بخش غیررقابتی!
”دایره زنگی” پس از پشت سر گذاشتن اصلاحیه‌های متعدد و یک بار به نمایش درآمدن در یکی از سانس‌های سینما فلسطین که با استقبال خوب مردم رو به رو شد با اصلاحیه‌های جدیدی مواجه شد. در نهایت به لطف ممیزی‌ها از جشنواره بیرون کشیده شد و پریسا بخت‌آور نیز به جمع کارگردانان زن مطرح غائب در جشنواره از جمله رخشان بنی‌اعتماد، پوران درخشنده، تهمینه میلانی و منیژه حکمت پیوست.
دایره زنگی
اما کافی است کمی دقیق شویم تا ببینیم تعداد فیلم‌هایی با محوریت زنان در جشنواره امسال بیش از سال‌های گذشته است. اگر بخواهیم آماری نسبی بدهیم باید بگوییم بیش از نصف فیلم‌های بخش سودای سیمرغ بیست و ششمین جشنواره فیلم فجر با محوریت زنان ساخته شده‌اند.
برای اثبات این سخن می‌توانیم فیلم‌هایی که در ادامه‌ی این مطلب معرفی می‌شوند را بررسی کنیم:
1. بهترین فیلمی که با محوریت زنان در جشنواره امسال حضور داشت “به همین سادگی” به کارگردانی “سید رضا میرکریمی” بود. فیلمی که حرف نداشت و حرف‌های بسیاری داشت!
میرکریمی در این فیلم به سادگی و زیبایی تمام، یک روزمرگی زنانه را با تمام جزئیاتش به تصویر می‌کشد که قرار نیست هیچ اتفاق خاصی در آن رخ دهد. روزی که مثل روزهای دیگر است برای زنی که مانند زن‌های دیگر است.
هنگامه قاضیانی در این فیلم خود را به عنوان بازیگری توانا نشان داد و سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن را از آن خود کرد.
دیوار
2. فیلم “دیوار” ساخته محمدعلی طالبی درباره دختری است که پس از فوت پدر و شکستن پای برادرش تبدیل به نان‌آور خانواده شده و مجبور می‌شود برای تأمین هزینه‌های زندگی، حرفه پدر یعنی موتورسواری بر روی دیوار مرگ را ادامه دهد. نقش این دختر را گلشیفته فراهانی بازی می‌کند. گلشیفته به خاطر بازی‌اش در این فیلم نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن شد. طالبی در “دیوار” کوشیده‌است تا بگوید جنسیت، در آدم‌ها و قابلیت‌هایشان چندان مؤثر نیست.
3. فیلم “خواب زمستانی” به کارگردانی سیامک شایقی هم ماجرای سه خواهر از سه نسل مختلف است که فاطمه معتمدآریا، لادن مستوفی و پگاه آهنگرانی ایفاگران نقش آن سه خواهرند که هر کدام به فراخور موقعیت، داستان فیلم را پیش می‌برند.
4. فیلم پر سر و صدای “کنعان” سومین اثر مانی حقیقی در کسوت کارگردانی هم با محوریت دو زن یعنی ترانه علیدوستی در نقش مینا و افسانه بایگان در نقش خواهر مینا “آذر” پیش می‌رود. در این فیلم ترانه علیدوستی با ایفای نقشی متفاوت یک بار دیگر نشان می‌دهد که بازیگر توانایی است. کافی است پیش‌زمینه‌ای را که از این بازیگر دارید برای 100 دقیقه کنار بگذارید تا به باوری که کارگردان می‌خواسته، برسید. افسانه بایگان نیز به خاطر بازی قابل قبولی که در این فیلم ارائه کرد، نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر زن نقش مکمل شد.
5. فیلم “آتش سبز” به کارگردانی محمدرضا اصلانی سرگذشت افسانه‌ای دختری است که در کودکی، سروش ازدواجش را با یک مرد مرده می‌شنود. این فیلم روایت‌های هفت‌گانه از تاریخ گذشته ماست که تا حدودی امروزی شده‌است. ایفاگران نقش زنان این فیلم “پگاه آهنگرانی” و “مهتاب کرامتی” هستند.
6. فیلم “همیشه پای یک زن در میان است” به کارگردانی کمال تبریزی اگرچه اثری است که مردم را می‌خنداند اما مشکلاتی را هم که بر سر راه زنان وجود دارد، نشان می‌دهد. در این فیلم از حضور “مهران مدیری” به عنوان مردی زن‌ستیز استفاده شده که به واسطه بازی در این نقش نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مرد نقش مکمل شد. بازیگر نقش اول زن این فیلم نیز “گلشیفته فراهانی” است که یک بار دیگر به واسطه حضورش در این فیلم نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن شد.
فرزند خاک
7. و اما فیلم “فرزند خاک” به کارگردانی محمدعلی باشه‌آهنگر زنی را به تصویر می‌کشد که در جستجوی جنازه شوهرش راه در مسیری می‌گذارد که در آن مسیر با زن‌های دیگر و مشکلات و رنج‌های آنان آشنا می‌شود.
”مهتاب نصیرپور” با بازی متفاوتش در این فیلم، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر زن نقش مکمل را از آن خود کرد.
در فیلم‌های دیگری از جمله “باد در علفزار می‌پیچد” به کارگردانی خسرو معصومی و “در میان ابرها” به کارگردانی روح‌الله حجازی که ایفاگر نقش اول زن در هر دو فیلم الناز شاکردوست است و تعدادی دیگر از فیلم‌ها به زنان توجه شده‌است که محوریت زنان در این فیلم‌ها کمرنگ‌تر است.
”الناز شاکردوست” به واسطه حضور درخشانش در فیلم “باد در علفزار می‌پیچد” نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن شد.
از جمله فیلم‌های دیگری که با محوریت موضوع زنان ساخته شده‌بودند و امکان نمایش شان در جشنواره فراهم نشد می‌توانیم به “زن دوم” به کارگردانی سیروس الوند و “سه زن” به کارگردانی منیژه حکمت اشاره کنیم.