مریم دستگیر
اعدام صدام حسین، دیکتاتورعراقی، واکنش های مخلتفی را درمطبوعات وسیاستمداران ایرانی وهمچنین مطبوعات غربی بر انگیخته است. غافلگیرکننده بودن زمان اعدام صدام در مطالب مختلفی که درنشریات ایرانی به چاپ رسیده، بیش ازهرچیزی موردتوجه قرار گرفته است. صدام درحالی به دار مکافات آویخته شد که هیچ گاه درمورد جنایاتی که درخصوص بمباران شیمیایی بخش هایی ازخاک ایران انجام داد، سخن نگفت. ایرانی ها همواره کشورهای غربی وبه خصوص آلمان، فرانسه وآمریکا را به تهیه تجهیزات ومواد لازم برای چنین اقدامی که هنوز شهروندان ایرانی را به کام مرگ می فرستد، متهم می کنند. با اعدام صدام حسین، نحوه بررسی وپرداخت غرامت جنگی به ایران همچنان درپرده ای از ابهام است.
سید علی حسینی سخنگوی وزارت خارجه اولین مقام دولتی بود که رسما به اعدام صدام واکنش نشان داد. او گفت که مرگ صدام موجب خرسندی هزاران تن از خانواده های قربانیان عراقی، ایرانی و کویتی شده است. او همچنین خواستار رسیدگی به وضعیت پرداخت غرامت جنگ به ایران شد. این درحالی که هفته گذشته وزیر دارای عراق از کمک یک میلیارد دلاری تهران به بغداد خبرداده بود.
کیهان تیتر اول خود را به “صدام به جهنم رفت، دنیادر انتظار بوش” اختصاص داده است. کیهان به نقل ازمحافل خبری که از هویت آنها سخنی نگفته آورده است: “محافل خبری و سیاسی جهان در واکنش به اعدام دیکتاتور سابق عراق، وی را دست‌پرورده واشنگتن و لندن خواندند و اعلام کردند پس از صدام، نوبت اعدام جورج بوش است.” جمهوری اسلامی نیزبا اشاره به زمان اعدام صدام از اینکه با این اقدام “آمریکا مدرک زنده جنایاتش علیه ایران را دفن کرد” سخن گفته است.
در واکنشی دیگر، خاتمی رییس جمهوری سابق ایران گفته است: “بدون تردید صدام یکی از بزرگ‌ترین جنایتکاران تاریخ بود، اما من در یادداشتی که درباره‌ی اعدام صدام نوشتم آوردم که آیا آن وقت که دستور جنایاتش را صادر می‌کرد همانند لحظه‌ای که پای جوخه‌ی‌دار بود، می‌لرزید و این احساس را داشت یا اینکه احساس غرور می‌کرد؟” خاتمی تصریح کرده است که ازکشته شدن افراد خوشحال نمی شود: “یقینا از کشته شدن هیچ‌کس حتی افراد جنایتکار خوشحال نمی‌شوم اما افراد جنایتکار هم باید پاسخگوی رفتار خود باشند. بدترین شکل سرنوشت، جنایت و دیکتاتوری است و بهترین وضع این است که همان‌طور که خداوند انسان را آزاد آفریده این امکان را فراهم کنیم که خود سرنوشتش را تعیین کند.”
صالح نیک بخت وکیل قربانیان غیرنظامی سلاح‌های شیمیایی در مناطق غرب کشور، با بیان اینکه اعدام صدام با این عجله از لحاظ حقوقی و سیاسی دارای تالی فاسد خواهد بود، به تشریح تاریخچه‌ای از مجموعه جریانات و اتفاقات چند دهه اخیر در عراق پرداخت و با استناد به آن به ایسنا گفته است : “با بررسی این وقایع است که مشخص می‌شود چرا دولت بوش پسر با تسریع در اجرای حکم اعدام صدام و تحمیل امضای آن به نخست‌وزیر عراق به جای رییس‌جمهور این کشور، این کار را با سرعت تمام به اجرا درآورد. “
به گفته وی: “15 ماه پس از شروع نخستین محاکمه‌ی صدام رییس‌جمهور سابق عراق، زمانی حکم اعدام او به اجرا درآمد که هنوز به مهمترین اتهامات او یعنی قتل‌عام انفال با 182 هزار قربانی، بمباران شیمیایی مناطق غیرنظامی ایران مانند سردشت، بانه، مریوان وکرمانشاه، گیلان‌غرب و مناطق اطراف آن و جنوب کشور و همچنین بمباران شیمیایی سردشت با بیش از 5 هزار نفر کشته و قتل‌عام شیعیان جنوب عراق در قیام‌های ماه شعبان سال 1991 میلادی (1370 هجری خورشیدی) بعد از جنگ اول خلیج فارس و همچنین حمله به ایران و اشغال کویت مورد رسیدگی قرار نگرفته و بسیاری از اسرار آن که شاید فقط صدام و معدودی از افراد باند حاکم در عراق طی 35 سال از 1968 تا 2003 از آن مطلع بوده‌اند، سر به مهر باقی می‌ماند.”
عمادا فروغ رییس کمیسیون فرهنگی مجلس نیزدر واکنش به اعدام صدام به ایسنا گفته است: “ عراق باید غرامت جنگی کشور ما را بپردازد و مقامات جمهوری اسلامی باید به موقع تصمیم بگیرند که چگونه این غرامت مسترد شود. “
از سوی دیگر، تلگراف روزنامه معتبرانگلیسی دربخشی ازگزارشی که درخصوص اعدام منتشر کرده است به آغاز جنگ توسط صدام در22 سپتامبر 1980 اشاره می کند. به نوشته تلگراف ثمره این ماجراجویی یکی ازخونین ترین جنگ های بعد ازجنگ جهانی دوم بود که یک میلیون نفر کشته برجای گذاشت. این روزنامه همچنین اشاره کرده است به استفاده ازگازهای شیمیایی اعصاب توسط صدام حسین در16 مارس 1998 ودرست چند ماه پیش ازپایان جنگ که هزاران کشته برجای گذاشت.
همچنین، مجله تایم در مطلبی به یادآوری جنایات صدام پرداخته او را آغازگر جنگ ایران وعراق نامیده است. بیشتر نشریات غربی با گزارش خبرمرگ صدام حسین، اشاراتی به جنگ ایران وعراق وهمچنین استفاده وی ازسلاح های شیمیایی کرده اند. تایمزآنلاین می نویسد: “او دوجنگ را علیه ایران وکویت آغاز کرد که یک میلیون کشته برجای گذاشت.” تایمز کشتار کردهای عراقی رانسل کشی نامیده است.
روزنامه “گلف نیوز” هم در مطلبی نوشته است: “ما هرگز نخواهیم دانست که آیا ایالت متحده چراغ سبز حمله به کویت را از طریق سفیرش درعراق صادر کرد یا نه.”
موضوع مرگ صدام درست درزمان عید قربان، به عنوان مهمترین عید مسلمانان، از سوی دیگر به عنوان بدسلیقگی مسئولانی که برای این موضوع تصمیم گیری کرده اند قلمداد شده است. عمر موسی دبیرکل اتحادیه عرب گفته است که امیدوار است این اقدام در روند صلح آشتی ملی در عراق اخلال ایجاد نکند. به گفته وی: “اعدام صدام تاثیرگذار است، زیرا عده‌ی زیادی معتقدند که این محاکمه به صورت غیر عادلانه صورت گرفته و اجرای حکم نیز در زمانی نامناسب انجام شده است.”
در زمان اجرای حکم اعدام صدام فیلمبردار ویژه نوری المالکی نخست وزیر عراق نیز حضور داشت و به ضبط این تصاویر پرداخت. وی پس از ضبط 15 دقیقه از وقایع مربوط به اعدام صدام، نوار ویدئویی را به یکی از معاونان مالکی تحویل داد. به علاوه فیلم کوتاهی که به نظر می رسید توسط یک موبایل برداشته شده است بلافاصله دروب سایت یوتوب قابل دسترسی بودکه صحنه به داراویختن صدام را نشان می داد. دراین صحنه ها یکی از افرادی که صدام را آماده می کرد تا به دار بیاویزند فریاد زد: “زنده باد مقتدی صدر”. این موضوعی است که به نظر کارشناسان می تواند به عمیق ترشدن شکاف سنی – شیعه دراین کشور منجر شود و حاکی ازکج سلیقگی شدید مسئولان عراقی است. چرا که صدام به دلیل کشتار شیعیان محاکمه شد و شیعیان هوادار مقتدی صدر نیز در میان دست اندرکار اعدام وی قرار داشتند. شاید به همین جهت است که علی رغم ابراز خوشحالی مردم عراق در بخش های شیعه وکردنشین، بخش های سنی نشین عراق، واکنش سردتری نسبت به آن نشان دادند.
درمیان کشورهای عربی، تنها دولت لیبی بوده است که مراتب تاسف خودرا ازاعدام صدام با اعلام سه روزعزای عمومی اعلام کرده است. به موجب این اعلام وضعیت پرچم این کشور طی سه روزبه حالت نیمه افراشته خواهد بود. دولت لیبی گفته که صدام “اسیرجنگی” بوده است.
سرانجام آنکه روزنامه‌ی نیویورک تایمز در گزارشی با اشاره به اعدام صدام آورده است: “انزجار خانواده‌ی بوش از صدام در صدور حکم اعدام برای وی دخیل بوده است. این روزنامه با اشاره به آنچه “فرمان ترور بوش پدر توسط صدام دو سال پس از جنگ دوم خلیج فارس” نامیده افزوده:”جورج بوش هرگز این موضوع را فراموش نکرده و این انزجر خانوادگی در اعدام صدام بی‌تاثیر نبوده است. “