ایران، هند و پاکستان در مسیر توافق

نویسنده

khatlolesolh.jpg


محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور ایران در نخستین دیدارش از دهلی نو در 29 آوریل 2008،چند ساعتی ‏بیشتر در این شهر توقف نکرد امّا همین چند ساعت برای جلب نظرها، به دو دلیل، کافی بود. ‏

اوّل،دیدار وی با مقامات طراز اوّل هند: پاراتیبها پاتیل، رئیس جمهور و مان موهان سینگه، نخست وزیر. دوّم ‏ازسرگیری مذاکرات درباره طرح خط لوله ایران به هند از طریق پاکستان. آن چنان که به نظر می رسد این ‏طرح از هم اکنون به جریان افتاده است و کار ساخت خط لوله قاعدتاً باید تا 2010 ‏آغاز شود. البته هنوز جزئیات بسیاری مورد توافق قرار نگرفته امّا اصل مسئله حلّ شده است. ‏

به گزارش خبرگزاری فرانس پرس در 29 آوریل 2008 وزیر امور خارجه هند، شیو شانکار در یک کنفرانس ‏مطبوعاتی اظهار داشت: “این طرح فراتر از یک توافق تجاری و قابل اجراست”. ‏

برای پی بردن به اهمیّت پیشرفت مذاکرات در این زمینه، بد نیست اشاره کنیم که آغاز این مذاکرات به 1994 ‏برمی گردد. طرح اولیّه مبتنی بود بر بهره برداری از ذخایر عظیم گاز ایران( رتبه دوّم در جهان) برای رفع ‏نیاز هند به مواد سوختی که سه چهارم آن از طریق واردات تأمین می شود و به سرعت سیر صعودی طی می ‏کند، منطقی ترین راهی که به نظر می رسید این بود که خط لوله ای به طول 2700 کیلومتر ساخته شود. ‏براساس محاسبات اخیر این خط لوله می تواند روزانه 90 میلیون متر مکعب گاز به هند و بین 50 تا 60 ‏میلیون متر مکعب به پاکستان برساند و راهی است بسیار ساده تر و با صرفه تر از انتقال گاز از طریق دریا. ‏امّا مذاکرات درباره این طرح چهارده سال در محاق ماند به طوریکه بسیاری از کارشناسان در اوائل سال ‏‏2000 به این نتیجه رسیدند که مسئله به کلّی منتفی شده است.‏

به همین دلیل از سر گیری مذاکرات میان ایران و هند اهمیّتی بیش از یک عنوان خبری دارد. این به این ‏معناست که پیش از هر چیز باید هند و پاکستان با یکدیگر به توافق برسند. روابط میان دو کشور تا کنون به ‏قدری وخیم بوده است که رهبران و مردم هند مخالف عبور خط لوله از خاک پاکستان بودند. یکی از دیپلمات ‏های هندی در سال 2005 به نویسنده این مقاله گفت: “امکان ندارد اجازه بدهیم استقلالی که در زمینه تأمین ‏مواد سوختی داریم به دست اسلام آباد بیافتد”. البته از سال 2001 گفت و گو میان دو برادر خصم یکدیگر از ‏سر گرفته شده و مبادلات تجاری میان آنان کم کم رونق می گیرد امّا هنوز تا روابط دوستانه و صلح آمیز ‏فاصله بسیار زیاد است. ‏

با تمام این ها به نظر می رسد که هردوطرف مایلند در رفتار خود تجدید نظر کنند. گواه آن توافق جدید میان ‏ایران و هندبرای ساخت خط لوله گاز است. به علاوه در 25 آوریل 2008 وزرای نفت هند و پاکستان طی یک ‏بیانیه مشترک اعلام کردند که “در مورد اصول به اتفاق نظر رسیده اند که ممکن است منجر به امضای ‏توافقنامه شود”. در بیانیه مذکور تأکید شده است که: “دو طرف اذعان می دارند که این خط لوله از نظر ‏اقتصادی و استراتژیکی ارزش فوق العاده ای دارد”. بنابراین به نظر می رسد که “خط لوله صلح” علاوه بر ‏اهمیّت اقتصادی از نظرسیاسی نیز مهم است. مسئله حق عبور و مالیات انتقال گاز هم از جمله موارد اختلاف ‏میان هند و پاکستان است. تا همین روزهای اخیر پاکستان دوبرابر مبلغ پیشنهادی هند را طلب می کرد امّا ‏دهلی نو و اسلام آباد در جستجوی راه هائی برای حلّ اختلاف موجود هستند و شواهد حاکی از آنست که ‏حکومت دو کشور بر توافق وزرای نفت صحه خواهد گذاشت.‏

دولت آمریکا از زمان برقراری روابط نزدیک با دهلی نو مقامات این کشور را برای صرف نظر کردن از این ‏طرح تحت فشار گذاشته و شون مک کورمک سخنگوی دولت آمریکا به هند و پاکستان “هشدار” داده است: ‏‏”آیا الان که جامعه بین الملل ایران را تحریم کرده، وقت مناسبی برای بستن قرارداد با این کشور است؟” ‏

در واقع ایالات متحده امیدوار بود هند طرح دیگر یعنی طرح خط لولۀ مشترک میان ترکمنستان، افغانستان، ‏پاکستان و هند را جانشین طرح مذکور کند. این طرح اگرچه به همان اندازه طرح قبل جاه طلبانه است امّا از ‏نظر آمریکائی ها کنترل آن آسان تر است زیرا قرار این بود که در صورت تحقق این طرح، نیرو های ناتو که ‏اخیراً نیکولا سارکوزی با گسیل تعدادی از نیروهای فرانسوی به آن پیوسته است، امنیّت خطوط آن را تضمین ‏کنند. هرچند مذاکرات میان چهار کشور مرتبط با طرح مورد نظر آمریکا از اواسط آوریل ازسر گرفته شده ‏است، امّا با توجه به عدم پیشرفت غرب در افغانستان و خطر بازگشت طالبان، بعید به نظر می رسد که ‏فکراحداث این خط لوله در کوتاه مدّت جامه عمل بپوشد. از همین رو هند ترجیح می دهد به جای نسیه نقد را ‏بچسبد و حاضر نیست در زمینه تأمین انرژی تمام تخم مرغ هایش را در یک سبد( موافقت با نظر آمریکا) قرار ‏دهد. اقدامات اخیر برای احداث خط لوله مشترک با ایران نیز، به رغم خطر ادامه بی ثباتی در پاکستان، از ‏همین جا ناشی می شود. ‏

منبع: لوموند دیپلماتیک مه ‏

‏ ‏

 

 

 

 

 

 

 

 

‏ ‏

 

 

 


‏ ‏

‏ ‏

 

‏ ‏

 

 

‏ ‏

 

 

 

‏ ‏

‏ ‏

 

 

 

 

 

 

 

‏ ‏

 

 

‏ ‏