دانا شهسواری
علی رغم تضمینی که وزارت نیرو داده بود، آبگیری سد سیوند همزمان با 12 فروردین، روزملی جمهوری اسلامی ایران آغاز شد.
این آبگیری در روزهای اول بدون سرو صدا و به مرور شروع شد، از این رو چون حجم آب ورودی به پشت این سد در روزهای اول بسیار کم بود، توجه کسی را جلب نکرد. اما با گذشت یک هفته از آغاز این آبگیری که با بارشهای گسترده در کشورهمزمان بود، سطح آب در مخزن سد نیز بسیار بالا آمده است.
آبگیری سد سیوند که در واقع پر حاشیه ترین سد ایران است، به صورت غیررسمی و بدون اعلام عمومی آغاز شد. این پنهان کاری به حدی بود که حتی هنوز بسیاری از فعالان محیط زیست و انجمن های غیردولتی حامی میراث فرهنگی از این مساله اظهار بی اطلاعی می کنند.
از سوی دیگر از زمان آبگیری غیررسمی سدسیوند، نوعی کنترل نامحسوس در این منطقه اعمال می شود. به طور مثال مسوولان سد اجاره ورود هیچ فردی را به محوطه آن نمیدهند و همچنین از ورود برخی دوستداران میراث فرهنگی کشور برای بازدید از این سد در ایام نوروز نیز جلوگیری به عمل آوردهاند. این مساله در روزهای تعطیلات نوروزی واکنش بسیار زیاد فعالان میراث فرهنگی را به دنبال داشت و در چند مورد نیز منجر به درگیری آنان با ماموران حفاظت سد شد.
به گزارش خبرگزاری ایلنا؛ “برخی از اعضای NGO های دوستداران میراث فرهنگی برای بازدید از این سد در نوروز، با پلاکاردی در محل ورود محوطه مواجه شدند که روی آن نوشته شده بود: به دلیل سیلاب، سد در حال آبگیری است”.
بر اساس این گزارش، عکسهای گرفته شده از سد سیوند در 12 فروردینماه از افزایش آب پشت سد خبر میدهد، در حالی که مسوولان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان فارس نیز از آبگیری قریبالوقوع سدسیوند اظهار بیاطلاعی میکنند”.
دکتر محمد علی دادخواه، وکیل دادگستری و از جمله فعالان NGOهای میراث فرهنگی در این رابطه به روز می گوید: “متاسفانه علی رغم قول وزارت نیرو و تعهد سازمان میراث فرهنگی مبنی بر عدم آبگیری سد سیوند پیش از پایان کاوشهای باستانشناسی، امروز شاهد آبگیری سد، آنهم بدون اعلام قبلی و رسمی هستیم”.
وی در ارتباط با خطری که همین سطح اندک آبگیری می تواند ایجاد کند گفت: “البته هنوز می توان به توقف آن امیدوار بود اما مساله این است که در همین سطح نیز تمام مناطقی که مبنای کاوشها قرار داشتند زیر آب رفته است”.
دکتر دادخواه همچنین در مورد اینکه کاوشها در چه مرحله ای قرار داشته، گفت: “من خبرندارم که کاوشها در چه مرحله ای بوده اما می دانم که یقینا با این حجم عظیم از آثارتمدنی، هنوز پایان نیافته است”.
دکتر داخواه می افزاید: “متاسفانه آثار تاریخی ما مورد بی مهری هایی قرار گرفته اند که از جمله آن می توان به حکم دادگاه انگلیس در محکومیت ایران در ارتباط با آثار تمدنی جیرفت اشاره کرد”.
دادخواه در ادامه می گوید: “آثار تاریخی همچون جیرفت و تنگه بلاغی و… به هر قیمت باید حفظ شوند چرا که آثار تاریخی منحصر به فرد طبق نص صریح قانون، حتی با تصویب قانون قابل فروش نیستند”.
وی اضافه می کند: “ما طی چند روز آینده دادخواستی به دادستانی مرودشت ارائه خواهیم داد و امیدوارم با تلاشهایی که صورت می گیرد و نیز حسن نیتی که در قوه قضائیه ایجاد می شود، آبگیری این سد متوقف شود”.
وی همچنین اظهار امیدواری می کند که قوه قضائیه در خصوص سد سیوند نیز همچون عبور مترو از چهار باغ اصفهان تصمیم گیری کند و تصمیمش را مصداق امر به معروف قرار دهد.
در این حال علی اکبر قبادی، نماینده مرودشت در مجلس با اعلام اینکه آبگیری سد سیوند هنوز انجام نشده است به خبرگزاری مهر گفت: “مسئولان میراث فرهنگی، آبگیری این سد را بلامانع اعلام کرده اند. همچنین اعلام کرده اند کاوش ها و تحقیقات کارشناسان نشان داده است که خطری متوجه مجموعه تاریخی پاسارگاد پس از آبگیری سد سیوند نیست”.
قبادی افزود: “برنامه ریزی لازم در خصوص آبگیری این سد انجام شده است و موضوع آسیب رساندن رطوبت ناشی از آبگیری سد به مجموعه تاریخی پاسارگاد، بعد از آبگیری رسیدگی و رطوبت سنجی انجام خواهد شد”.
این در حالی است که بسیاری از فعالان میراث فرهنگی و همچنین کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند هرچند فاصله سد تا پاسارگاد بسیار زیاد است امارطوبت ناشی از دریاچه 11 کیلو متر مربعی سد می تواند در دراز مدت این آثار را با فرسایش مواجه کند.
از سوی دیگر وزارت نیرو نیز به هزینه یکصد میلیارد تومانی برای ساخت این سد اشاره دارد و اینکه چاره ای جز آبگیری سد نمی ماند. پاسخ انجمن های دوست دار میراث فرهنگی هم این است که: “چه ایرادی دارد سد سیوند به خاطر فرهنگ یک ملت اولین سدی در دنیا باشد که هرگز آبگیری نشد”.
ساخت سد سیوند از سال 71 روی رودخانه پلوار در منطقه بلاغی آغاز شد. تنگه 18 کیلومتری بلاغی در فاصله 4 کیلومتری از محوطه ثبت جهانی پاسارگاد قرار دارد. پیش از این قرار بود این تنگه تا بهمن ماه سال 85 آبگیری شود که به گفته کارشناسان129 محوطه مهم باستانی و تاریخی را با خود به زیر آب می‌برد. اما در پی اعتراضات دوستداران میراث فرهنگی این آبگیری معلق ماند.
تاکنون نشانه های بسیار عظیم و درخشانی از تمدن ایران در این تنگه یافته اند که از جمله می توان به جاده‌ای اشاره کرد که به فرمان داریوش بزرگ هخامنشی ساخته شد. این جاده از سارد (پایتخت لیدی) می گذشت و پس از اینکه پاسارگاد را به تخت جمشید متصل می کرد به شوش پایتخت هخامنشیان می رسید. این جاده از همان زمان به نام راه شاهی معروف شد.
همچنین کشف شواهد سفالگری از 7500 سال پیش، یک محوطه باستانی 7000 ساله، آثار تدفین اموات، قبرستانی مربوط به 6000 سال پیش، آثاری از بقایای دوران ایلامی، بقایای معماری یک روستای هخامنشی با دیوارهای دفاعی ولوله‌های سفالی دفع فاضلاب، یک گورستان کلان سنگی ساسانی، دو اسکلت دفن شده به همراه اشیاء در گور، حوض ساخته شده از لاشه سنگ با اندود گچ، کارگاه تولید شراب، خمره ذخیره آذوقه، بزرگ‌ترین ظرف باستانی ایران با 120 کیلوگرم وزن و… در تنگه بر اهمیت تاریخی آن می افزاید.
محوطه پاسارگاد در استان فارس پنجمین محوطه جهانی ایران است که در آخرین جلسه یونسکو در سال 83 در چین، به علت دارا بودن شاخص‌های فراوان در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد.