حمید احدی
سفر رییس جمهور الجزایر به تهران گمانه زنی برخی ناظران خارجی در مورد احتمال میانجیگری آن کشور میان ایران وغرب را در پی داشته است.
سفر عبدالعزیز بوتفلیه رییس دولت الجزایر که دو بار میانجی گری بین ایران و دیگر کشورها (عراق در سال 1975 و آمریکا در سال 1980) را در سابقه خود دارد، فردای روزی اتفاق می افتد که دو شخصیت اماراتی به شدت نسبت به اظهارات فرماندهان سپاه پاسداران اعتراض کرده و نسبت به تهدید به بستن تنگه هرمز واکنش مخالف نشان داده اند. دو روز پیش از آن شیخ محمد سالم الصباح، وزیر خارجه کویت گفته بود حتی صحبت در باره، بشتن تنگه هرمز باعث افزایش تشنج و ازدیاد بهای بیمه کشتی‌ها در این آبراهه می‌شود.
واکنش وزیر خارجه کویت به اظهارات فرماندهان سپاه در زمانی صورت گرفت که عبدالرحمن العطیه دبیر کل شورای همکاری خلیج فارس نیز نسبت به سخنان منوچهر محمدی یکی از معاونان وزارت خارجه ایران موضع گیری کرده بود . محمدی بحران بعدی منطقه را “بحران مشروعیت نظام‌های سلطنتی و سنتی در حوزه خلیج فارس” دانسته بود، و عطیه طرح چنین سخنانی را “دامن زدن به اختلافات” و “کشاندن منطقه به چرخه‌ای از بحران‌های خطرناک” نامید.
تمام این تحولات در شرایطی اتفاق می افتد که روزنامه های اسرائیل واضح تر از همیشه درباره وظیفه نیروهای مسلح آن کشور در مقابل تهدیدات خارجی نوشته اند.
هشدار قدافی
در اظهار نظری دیگر در ارتباط با سیاست خارجی ایران، هفته پیش قذافی رهبر لیبی گفت رهبران ایران با لجبازی بر فعالیت های هسته ای خود دارند به سرنوشت صدام حسین نزدیک می شوند.
معمر قذافی در هشدار خود ضمن “گستاخانه” توصیف کردن رفتار تهران در برابر غرب، تاکید کرد که چالش‌ها بزرگتر و فراتر از توانایی ایران برای مقابله با آنهاست.
دولت ایران به جای هر نوع پاسخگوئی به این اظهارات، توسط خبرگزاری نیمه رسمی فارس ادعا کرد که لیبی اظهارات “منسوب” به سرهنگ قذافی را تکذیب کرده است، ادعایی که نشانی از آن در منابع غیرایرانی موجود نیست.
قذافی دو سال پیش و در یک تصمیم گیری که آشکارا تحت تاثیر حمله آمریکا و متحدانش به عراق قرار داشت، تمامی نقشه های هسته‌ای خود را که سال ها موضوع تبلیغات و کشمکش های وسیع این کشور با غرب بود برای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فاش کرد و بدین وسیله راه بهبود روابط خود را با دنیای غرب گشود.
اظهار نظر معمر قذافی در مورد بحران هسته ای ایران پس از آن منتشر شد که فرماندهان ایرانی بعد از آزمایش موشکی جدید و اعلام دستبابی به سلاح مخرب تازه ای که به ادعای فرمانده سپاه تنها یک کشور دیگر آن را در اختیار دارد، بی پرده تر از همیشه از احتمال بستن تنگه هرمز سخن گفتند. جملاتی که بلافاصله به سراسر جهان مخابره شد و موج تازه ای از نگرانی برای صلح دوستان جهان به وجود آورد. این اظهارات به عقیده چند تحلیلگر اروپائی همان چیزی بود که دستگاه رهبری آمریکا می خواست.
به عقیده این تحلیل گران، واشنگتن که از یک سال پیش سیاست ترساندن همسایه مسلمان ایران را از فعالیت های هسته ای تهران در پیش گرفته، با اشاره به مجموعه اظهارات تهدید آمیز فرماندهان ایرانی راحت تر توانسته اند رهبران منطقه ای و کشورهای همسایه خلیج فارس را قانع کنند که ابر شومی در حال حرکت بر بالای سر آن هاست.
به گفته ناظران از آن جا که دستگاه رهبری ایران تمامی اطمینان خاطر خود را به ادامه مقاومت در برابر قطعنامه های شورای امنیت بر این پایه نهاده که آمریکا درگیر در عراق و افغانستان امکان هیچ واکنش نظامی جدید را در سال پایانی رییس جمهوری بوش ندارد، واشنگتن با ترساندن همسایگان ایران، در حقیقت آنان و اسرائیل را به جلو رانده و نشان می دهد که قصد دارد همزمان با تبلیغات مسالمت جویانه و مذاکره طلبانه، جبهه را به ترتیبی تازه فرماندهی کند.
دیلی ستار دیروز در مقاله ای اظهار نظر کرد که شاید واشنگتن از این واهمه دارد که اسرائیل از سیاست های تهران دچارنگرانی شود و در ماههای آتی خود به تنهایی به ایران حمله کند و بدین ترتیب، منطقه و یا شاید جریان ارسال انرژی به جهان را در ورطه ای هولناک فرو ببرد. شائول مفاز معاون نخست وزیر اسرائیل هفتۀ گذشته در واشنگتن خاطر نشان کرد، این احتمال وجود دارد که روزی ایران از سلاح های اتمی خود نه فقط بر ضد اسرائیل، بلکه علیه آمریکا و اروپا نیز استفاده کند. به نظر دیلی ستار این نوع هراس افکنی اسرائیل، در واشنگتن رایج و معمولا ً مؤثر است.
خبر کلیشه ای
دیروز همزمان با ورود وزیر خارجه الجزایر که همراه دو وزیر دیگر آن کشور، زودتر از رییس جمهورشان به تهران آمده بودند، منوچهر متکی با همان جملات همیشگی با خبرنگاران روبرو شد و از لزوم همفکری های دو کشور مسلمان سخن گفت و ادعا کرد که گفتگوهائی درباره همکاری های اقتصادی دو کشور و استفاده از تجارب ایران در ساخت مسکن در الجزایر در پیش است.
یک کارشناس رسانه ای در تهران به روز می گوید: “به نظر می رسد کوشش هر دو کشور بر این است که موضوع اصلی سفر تا زمانی که بوتفلیقه نظر و طرح خود را به رهبر جمهوری اسلامی ارائه نداده و رضایت رهبران ایران به دست نیامده رسانه ای نشود.“
گفتنی است که کشور دیگری که آمادگی خود را برای میانجیگری بین ایران و غرب اظهار داشت ترکیه است که محمود احمدی نژاد قصد دارد هفته اینده به آن کشور سفر کند. مشخص نیست که آیا ایران مشغول سبک و سنگین کردن وزنه ترکیه و الجزایرست و آیا بین دولت و مشاوران رهبر جمهوری اسلامی که تعیین کننده سیاست های کلان داخلی و خارجی در کشورست اشتراک نظر وجود دارد یا خیر.
پاسخ گفتن به این سئوالات به نظر می رسد زمانی کمتر از یک ماه لازم دارد.
سابقه میانجی گیری
الجزایر و بوتفلیقه از سابقه مشخصی در میانجی گری های مرتبط با ایران برخوردارند. بوتفلیفه در سال 1975 به عنوان رییس مجلس و نفر دوم الجزایر واسطه گفتگوهای پادشاه سابق ایران و صدام حسین معاون رییس جمهور عراق بود که به امضای قرارداد الجزایر مربوط به تقسیم اروند رود انجامید. و ی بار دوم در سال 1980 سرپرستی مذاکراتی را به عهده داشت که به بیانیه الجزایر و پایان گروگان گیری آمریکائی ها در تهران انجامید. او بعد از بومدین به ریاست جمهوری آن کشور رسید و بعد از بن بلا و بومدین سومین شخصیتی است که رهبری این کشور صاحب نفت و مسلمان را به عهده گرفته است.
این دومین سفر آقای بوتفلیقه از زمان به قدرت رسیدن وی به تهران است. محمود احمدی نژاد، سال پیش دو روز به الجزایر سفر کرد.
روابط ایران و الجزایر که سال ها به دلیل اتهام دولت اسبق این کشور به ایران مبنی بر حمایت از شورشیان این کشور قطع شده بود، در زمان ریاست جمهوری آقای بوتفلیقه و به دنبال دیدار محمد خاتمی رییس جمهوری سابق ایران و عبدالعزیز بوتفلیقه در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک از سرگرفته شد.