شش روز پس از ملاقات رئیس جمهوری اسلامی و نخست وزیر بریتانیا در ایالات متحده، دیروز حسن روحانی به سخنرانی دیوید کامرون در مجمع عمومی سازمان، ملل جایی که وی سیاست های حاکمیت ایران را مورد سرزنش قرار داد، واکنش نشان داد. رئیس دولت یازدهم در بازگشت به تهران گفته: “او ( کامرون) بعدا در نطقش جمله‌ای گفت که به نظر من هم نادرست و هم غیرقابل قبول بود که وزارت خارجه ما هم پاسخش را داد.”
کامرون ۲۴ ساعت پس از ملاقات با روحانی در سخنرانی در سازمان ملل از جمهوری اسلامی خواست رفتارش را در زمینه های حمایت از سازمان های “تروریستی”، برخورد با شهروندان و برنامه اتمی تغییر دهد. او البته اما نهایتا گفته بود تهران می تواند در مبارزه جهانی با گروه خلافت اسلامی ( داعش) حاضر باشد: “اگر آنان آماده چنین کمکی هستند، ما باید از تعامل آنان استقبال کنیم.”
این سخنان با واکنش شدیدالحن مرضیه افخم مواجه شد؛سخنگوی وزارت خارجه که برخی بر این باورند که ادیبات اش چندان با دیپلماسی حسن روحانی و جواد ظریف هماهنگ نیست گفته بود: “باعث تاسف است دولتی که با حمایت‌هایش از تروریست‌ها منطقه و جهان را به شر داعش مبتلا کرده، به خود اجازه می‌دهد درباره کشوری که در مبارزه با تروریسم پیشقدم بوده، قضاوت نابجا کند.”
روحانی اما دیروز خود زبان نرم تری برگزید، و به طور تلویحی گفت لندن نباید تصور کند که دولت قدرتمند قرن نوزدهم است که کنترل همه جانبه ای بر بسیاری نقاط جهان داشت: “همه ما باید بدانیم قرن بیست و یکم است و هرکس بخواهد برگردد و در فضای قرن نوزدهم فکر کند، خودش ضرر کرده.”
با این حال وی در قامت نخستین رئیس دولتی که سال گذشته برای نخستین بار پس از انقلاب با رئیس جمهور ایالات متحده مکالمه تلفنی انجام داد و امسال با نخست وزیر بریتانیا دیدار و گفتگو کرد، پیرامون ملاقات خود با کامرون خاطرنشان کرده است: “به نظر من ملاقات خوبی بود، مباحث مورد نظر ما و آنها مطرح شد و در اینگونه مذاکرات، طبیعی است که اتفاق نظر وجود نداشته باشد.”
روحانی تاکید کرده که دیدار چهارشنبه هفته گذشته با درخواست کاخ باکینگهام انجام شده است.
پاسخ رئیس دولت یازدهم به کامرون در شرایطی با لحنی آرام همراه شده است که پیشتر رئیس کمیسیون اصل 90 مجلس تصریح کرده بود: “آقای روحانی باید پاسخ کوبنده‌ای به اظهارات نخست‌وزیر انگلیس دهد. “
علی لاریجانی رئیس پارلمان هم اظهارات کامرون راکودکانه توصیف کرده بود: “کودکی عصبانی”.
پیشتر حسام الدین آشنا، مشاور فرهنگی روحانی و رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک نهاد ریاست‌جمهوری که در نیویورک همراه روحانی بوده،در ایالات متحده در پاسخ به سؤالی در خصوص دیدار کامرون و روحانی و اظهارات نخست‌وزیر انگلیس متذکر شده بود: “آنچه در جلسه ملاقات و مذاکرات اتفاق افتاده بیان صریح نظرات و اعلام آمادگی دو طرف برای همکاری‌های عمیق‌تر و وسیع‌تر در زمینه‌‌های اقتصادی و مبارزه با تروریسم بوده و تذکراتی نیز مطرح شد.”
آشنا گفته: “آقای روحانی در این دیدار تذکراتی را بیان داشت که ما متأسفانه مجاز به نقل آنها نیستیم، والا طرف انگلیسی اگر به یادداشت‌های مذاکرات مراجعه کند متوجه می‌شود پیام‌های صریحی را از ایران دریافت کرده است.”
برخی ناظران از آشنا به عنوان مرد پشت پرده دولت روحانی و تاثیر گذار در سیاست های داخلی و خارجی دولت یازدهم یاد می کنند. آشنا که داماد دری نجف آبادی ـ وزیر سابق اطلاعات ـ است، تحلیل خود در خصوص اظهارات کامرون علیه تهران را چنین بیان کرده است: “آنچه کامرون در سخنرانی خود اشاره کرد، بیان خواسته‌های طولانی‌مدت انگلستان در منطقه است، این خواسته‌ها محقق نشده، نمی‌شود و نخواهد شد.”
این هفته عشرت شایق، نماینده سابق مجلس از جناح اصولگرایان هم با انتشار یادداشتی در خبرگزاری تسنیم ـ– متعلق به سپاه -ـ ادعا کرده هدف کامرون تحت الشعاع قرار دادن مذاکرات تهران با ۱+۵ بوده است. شایق نوشته: “هر چند سخنان توهین آمیز نخست وزیر استعمار پیر انگلیس چیزی جز ادامه اقدامات و موضع گیری های مغرضانه آن کشور علیه ملت ایران نیست اما همزمانی این اظهارات با شصت و نهمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل اهداف دیگری را نیز دنبال می کرد که از آن جمله می توان به تحت الشعاع قرار دادن سخنرانی دکتر حسن روحانی در این اجلاس و تاثیر گذاری بر گفتگوهای دیپلماتیک مقامات ایرانی با نمایندگان گروه ۱+۵ اشاره کرد.”
وی در مقاله خود با تاکید بر اینکه “ در دنیای کنونی روابط کشورها زمانی عادلانه و ماندگار خواهد بود که هر دو طرف از موضع برابر و احترام متقابل برخوردار باشند”متذکر شده: “در شرایط کنونی چنین چشم اندازی در مورد روابط جمهوری اسلامی ایران و دولت انگلیس مشاهده نمی شود.”
پیشتر بسیج دانشجویی ۹ دانشگاه با انتشار بیانیه ای از نوع واکنش دولت به مواضع کامرون انتقاد کرده و گفته بودند: “متاسفانه به توهین نخست وزیر انگلیس علیه ملت ایران پاسخ درخوری در سازمان ملل داده نشد.”
دانشجویان بسیجی و انصار حزب الله خود ۳ سال پیش باعث خروج سفیر بریتانیا و رسیدن روابط دیپلماتیک تهران و لندن به پایین ترین سطح ممکن شده بودند. آبان سال ۹۰ بریتانیا پس از انتشار گزارشی توسط دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره سویه های نظامی برنامه هسته ای جمهوری اسلامی، بانک مرکزی ایران را تحریم کرده بود؛ تحریمی که به معنای پایان مبادلات تجاری تهران و لندن بود. پس از آن مجلس هشتم به رهبری علی لاریجانی طرحی را تصویب کرد تا دولت روابط با لندن را به سطح کاردار تنزل دهد و سفیر بریتانیا را اخراج کند. این طرح بی درنگ توسط شورای نگهبان هم تایید شد، اما پیش از ابلاغ به بریتانیا، صدها تن از دانشجویان و معترضان بسیجی از دیوارهای سفارت این کشور در خیابان فردوسی و همچنین باغ قلهک بالا رفتند و با افروختن آتش، اتاق های این دو محل را غارت کردند و حتی برای ساعاتی تعدادی از کارمندان آن را نیز به گروگان گرفتند. بعد از این بود که بحث قطع رابطه نیز نصفه و نیمه ماند هر چند تعاملات دیپلماتیک به پایین ترین سطح ممکن در دو دهه اخیر رسید. دولت خاتمی از سال ۷۶ تا ۸۴ با برگزیدن سیاست تنش زدایی با غرب توانست روابط تهران با بسیاری از کشورهای اروپای غربی از جمله بریتانیا، فرانسه و آلمان را بهبود چشمگیری ببخشد اما سیاست خارجی جمهوری اسلامی در دوران محمود احمدی نژاد در پاستور بار دیگر این روابط را به نقطه قرمز رساند.
